Soru: Kozmoğrafik hesapların mükemmelliğini, ilmî gelişmeleri ve yani icat edilen âletlerin ileri bir teknik ürünü ve teorik hesapların itimat edilir oluşunu göz önüne alarak yeni gözetleme aletleri vasıtası ile Ramazan hilâlini görmekle Müslümanlara oruç tutmak caiz olur mu?

Cevap: Bu gibi meselelerde Ezher’ in Fetva Meclisi eski başkanı Abdullatif El Sübki şöyle cevap vermiştir: Müslümanların çıplak gözle hilâli görmeleri mümkün olmazsa ve bir kozmografya bilgini hilâlin doğduğunu ve rü’yetin sabit olduğunu söylese ve bunun sözüne engel olacak bir şey de ortaya çıkmazsa –bazı müctehidlerin açıkladığı gibi- İslâm hesaba itimat etmeye hayır demez: Bu hal ve şartlar içinde ilme tabi olmak oruca başlama hususunda bir ihtiyattır. Bu ise bir hayırdır. Çünkü yeni astronomik aletlerle ilmin hilâli tespit ettiği anlarda bazen hilâli gözle görmek mümkün olmaz.

Dipnot:

Kur’an-ı Hakim’ in “Sizden her kim Ramazan hilâlini görürse oruç tutsun. (oruca başlasın)” Bakara/185), “Sana yeni doğan aylardan sorarlar. De ki: O insanların faydası için, bir de hac için vakit ölçüleridir.” Bakara/189) ayet-i kerimelerinden ve bu hususta varid olan hadis-i şeriflerden anlaşılıyor ki; bu mesele akla değil, nakle dayanmaktadır. Bu cihetle akla irca’ yolları aranmamalıdır. Bu husustaki nasslar açıktır. Kur’an-ı Hakimin beyanatı kat’idir. Tevile müsait değildir. Âyet-i Kerimede oruca başlama işi

ayın görülmesine bağlanmıştır.

Yukarıda arzedilen ilâhî beyanlar ve bu hususta çeşitli tarîkler ile varid olan ve mücmeli tefsir eden hadisler te’vile meydan vermiyecek şekilde meseleye öyle açıklık getirmiştir ki ictihadî bir hüküm vermek adeta imkânsız hale gelmiştir.

Netice: Bu husustaki delillerin incelenmesi sonucunda, mutlak bir çoğunluk halinde fakîhlerin “Ramazan ayı hilâli görmek veya Şabanı otuz saymakla sabit olur.” Ve sahih olan kavle göre : “Vakitleri hesap ile belirleyenler âdil olsalar bile onların sözleri ile amel etmek lâzım gelmez.” şeklindeki kitap ve sünnetin ruhuna uygun olan beyanlarına itimat etmeyerek zorlamalara, geniş ve sağlam yol varken dar ve çıkmaz yollara sapılmamalıdır.

Bu hususta nassların derin bir incelemesini görmek isteyenler M. Hamdi Yazır’ın Sebilü’r-Reşad mecmuasının 22. cildinin 561. -566. sayısına kadar devam eden yazılarını okumalıdırlar. (mütercim)