Soru: Bize büyük fakih ve yüce tâbiî (peygamber Aleyhissalâtü Vessellam’ ı gören ve onlardan hadis dinlemiş olan.) Saîd b. El- Müseyyeb (R.A) Hz.lerinin fetvalarından ve sözlerinden bir şeyler nakleder misiniz?

Cevap: O’nun fetvalarından: “Kocasından üç talâk ile boşanmış olan bir kadın, ikinci kocası ile sadece nikâh akdi yapmış, fakat cinsi birleşmede bulunmamış olsa (ikinci kocasından boşandıktan sonra) önceki kocası ile evlenmesi helâl olur.”(1)

Onun sözlerinden: Birisine şöyle dedi, “Hiç bir zaman tasğir (küçültme) sığası ile “mushafcık”, “mescidcik” demeyiz. Allah’ ın büyük kıldığını sizde büyük tanıyın. Allah’ın büyük kıldığı her şey büyüktür, güzeldir.(2)

Birisi Said b. Müseyyeb Hz.lerine sordu: Ben bir sarhoş adam gördüm. Onu hâkimin huzuruna çıkarayım mı? Said: “Onu elbisen ile örtebilirsen ört” dedi.(3)

Dipnotlar:

(1)Hafız Şemseddin el-Zehbi’nin (Tarihu’l-İslâm Ve Tabakâtü’l-Meşahîri Ve’l-âlâm) kitabından. Bu fetva aşağıdaki sebeplerden dolayı kabul görmedi.

Molla Hüsrev’in (Rahimehullah) Usûl-û fıkha dair meşhur ve kıymetli eseri Mir’âtü’l-Usûl’de diyor ki: “Hass’ın hükmü medlûlünü (gösterdiği manayı ) kesin olarak ifade eder” Böyle dedikten sonra, meselenin detaylarını açıklarken, kadının ikinci kocasının muhalliliyeti (yani ilk kocasına tekrar varmasının helâl olabilmesi için, birinci kocasından üç talâk ile boşanan bir kadını alıp cinsi birleşmede bulunduktan sonra boşanmak kasdı ile evlenmesi ) Useyle hadisi ile sabittir.

Useyle hadisi: Rifaa’nın eşi Allah Rasûlüne gelerek Rifaa beni üç talak ile boşadı. Bende Abdurrahman b. Zübeyr el-Kurazî ile evlendim. Fakat Abdurrahmanın erkekliği ( elbisesinin eteğine işaret ederek ) şu elbise saçağı kadar gibi (gevşek)dir.(erkeklik vazifesini yapamıyor) demiş. Bunun üzerine Allah’ın Resulü:“Sen onun balcağazından, o da senin balcağazından tatmadıkça bu olmaz” buyurmuşlardır.

(“Balcağız” tabiri cinsi birleşmeden kinayedir.) Bak: Buhari/Kitabû’s-salat, Mir’atü’l-Usûl/45

Yine Mir’atü’l-Usûl de: Mükelleften ehliyeti yok eden Mûktesep arızalardan (Yani insanın Kesp ve ihtiyarile ehliyete arız olan engellerden) bahsederken bunlardan birisi olan cehl (bilgisizlik) in üç kısmı olduğunu beyan ile bunlara dair misaller vererek diyor ki, mükteseb arızalardan olan cehlin üçüncü kısmı, kitaba aykırı ittihatta bulunan bir müçtehidin delaleti, kat’î olmayan âyeti bilmemesi gibi. Bu bir mükteseb arızadır. Ve bu ictihad geçerli değildir. Bu ayetin delâletinin kat’î olmadığı duruma göredir.

Ayetin delaleti kat’î olursa, haberi vahide dayanarak hüküm vermek küfür olur. Meselâ, hayvanı boğazlarken kasden besmeleyi terk etmek gibi. Çünkü bu içtihad “Üzerine Allah’ın adı anılmadan kesilen hayvanlardan (onların etinden) yemeyin” (En’âm:121) ayetine aykırıdır.

Said b. Müseyyeb Hz.lerinin üç talâk ile boşanmış bir kadının evlenip ikinci kocası ile cinsi birleşmede bulunmadan boşanması halinde önceki kocasına varmasının helâl olduğuna dair içtihadı meşhur sünnete (Useyle hadisine) aykırı olduğundan arızalıdır. Onunla amel edilmez. Bak; Mir’âtü’l-Usûl/638 Molla Hüsrev (R.A) Osmaniye matbaası, sene 1313 (mütecim)

(2)Tabakat-ı İbni Sa’d

(3)Tabakat-ı İbni Sa’d