Üstad Bediüzzaman’ın vefatının kırk sekizinci sene-i devriyesinde cevaplar.org farkı olarak değişik bir şey yapalım diye düşündük. Nev’i şahsına münhasır farklı bir zatla, bir “filozof molla” ile bir mülakat gerçekleştirdik.

Risale-i Nur müellifinin, evvela medrese hocası olması sebebiyle, ilk önce medrese hocalarının hizmete sahip çıkmasını istediğini eserlerde görüyoruz. Mesela “Risale-i Nur, medreseden çıkmış, ilim içinde hakikata yol açmış. Hakikî sahipleri ve taraftarları medreseden çıkan hocalar olduğuna binaen”

“Ehl-i medresenin ve hocaların hakikî malı olan Risale-i Nur”

“Konya âlimleri, medresenin mahsulü ve herkesten evvel hocaların malı olan Risalet-ün Nur’a sahib çıkmağa başlamışlar. İnşallah başka hocaları da intibaha sevk edecekler” beyanları gibi..

İşte bu müntebih hocalardan olan Molla Abdülhalim Şen Hocamız ile 16. 03. 2008 tarihinde Üstad ve eserlerini konuştuk. İstifadenize arz ederken, Hocamıza teşekkür ediyor, dualarınızı beklediğini bilhassa belirtmek istiyoruz. Saygılarımızla. Salih Okur

-Hocam, evvela sizi kısaca tanıyabilir miyiz?

-İsmim Muhammed Halim, soy ismim Şen..1945'de Mardin'in Ömerli ilçesine bağlı Kayaballı(Kermiti) köyünde dünyaya geldim. Babamın ismi İbrahim’dir. Meşhur Şeyh Ahmed Haznevi’nin müridi olduğundan, civarımızda Sofi İbrahim diye meşhurdu.

Küçüklüğümde Kur'an-ı Kerim ve küçük bazı medrese kitaplarını(Gayet'ül- İhtisar, Bina, gibi) köyde hocadan okudum.

Sonra bize yakın bir köye geçtim. Seyda Molla Muhammed Siraç'da (İzzi, Avamil, Zuruf, Terkib, Sadullah-ı Sagir) gibi bazı kitapları okudum.

Ondan sonra Seyda Molla Şevki'de Şerh-i Mugni okudum. Daha sonra Mardin'in bir köyünde Sadeddin, Hel, Sadullah Gevre gibi Nahiv ilmine dair kitapları, Midyat, Derizbinli Seyda Molla Abdülbari'de okudum. Bunlar Molla Cami'den önceki kitaplar.

Molla Cami ve Molla Cami'den sonraki kitapları, yani Nahiv, Mantık, İstiare ve saire, bunun yanında, fıkıh, bir kısım tefsir kitaplarını; Seyda Molla Muhammed Nur Haniki, Seyda Molla Said-i Karapeci, Mardin müftüsü Molla Celal, Molla Abdurrahman Handeki ve Meşhur Seyda Molla Yasin'den tahsil ettim.

Merhum seyda Molla Muhammed Arepkendi'nin medresesinde Seyda Molla Muhammed Said'in yanında tahsilime devam ettim. Seyda Molla Muhammed Arepkendi'den teberrüken Suyuti başı okudum ve Seyda Molla Muhammed Nur Haniki'den icazet aldım ki, o da Seyda Muhammed Arepkendi'nin mücazıdır.(icazet almıştır)

Medrese'den sonra fahri imamlığa başladım, on seneye yakın devam ettim. Sonra resmi vazifeye geçtim. 15–16 sene imamlık vazifesinden sonra emekliye ayrıldım. Bu arada aralıklı olarak talebe okuttum. Şimdi bazı talebelerim köylerde imamlar veya talebe okutuyorlar.

On seneden fazla bir zamandır çalışmalarım kelam ilmi, özellikle de geniş bir şekilde Uluhiyet, Nübüvvet, Mead(Haşr) üzerine yoğunlaştı.

-Üstadı ne zaman duydunuz?

-Ben üstadın vefatını hatırlıyorum. O zaman 15 yaşlarındaydım. Vefat ettiği zaman dünya karardı. Hatta biz camide gündüz vakti kandilleri yaktık. Bizim büyük hocamız Seyda Muhammed Arepkendi o zaman demiş ki; "Ben üstadın manen bu kadar büyük olduğunu bilmiyordum. Öyle ki dünya, onun vefatıyla hüzne girmiştir."

Bir de üstaz, üstadımın hocasıdır. Seyda Molla Abdullah-ı Koği benim hocalarımdandır. Tahminen 90 yaşı civarında vefat etti. Onun oğlu bana dedi ki; "Benim babam, altı ay üstad Bediüzzaman'dan okumuştur." Ben de merhum üstaz molla Abdullah-ı Koği'den az bir miktar okudum. Dolayısıyla Üstad, benim üstadımın üstadıdır.

-Bir alim gözüyle baktığınızda üstad'da sizin dikkatinizi en çok çeken şeyler nelerdir?

-En fazla dikkatimi çeken konular, Allah'ın varlığının izahı, Nübüvvet(peygamberlik) ve Mead(Haşrin ve ahiretin varlığının ispatı) konularıdır.

Üstad, peygamberliğin mevcudiyeti ile Allah'ın varlığını ispat ediyor. En büyük nokta bence budur. Hatta bu konuda Molla Salih Ekinci hoca ile tartışmışımdır. Salih hocanın Tuhfet'ül-Murid üzerine yazdığı Haşiyesi var. Tuhfet'ül Merid, Kelam ilminde, Cevheret'üd Tevhid adlı eser üzerine Bacuri'nin yazdığı bir şerhtir. Orada Allah'ın varlığının ispatı, Peygamberin sözüyle, daha doğrusu Peygamberin mucizesiyle ispat oluyor mu, olmuyor mu konusu var.

Molla Salih hocanın o konuda bir tereddütü vardı. Ben dedim; “Üstad bu meseleyi çok güzel açıklamış. Eşarilerden mühim bir kısmı bu meseleyi bilmiyor. Eşariler diyorlar ki, "mucize ile Allah'ın varlığını ispat mümkün olmuyor. Çünkü devir oluyor, döngesel oluyor." (bkz; s: 91–102) Salih Hoca da devir oluyor kanaatinde idi..

Dedim ki; "Üstad diyor ki, "devir olmuyor." Emir diye meşhur olan bir Muhaşşi(haşiye yazarı) var. O da devir olmuyor diyor. Eşarilerden bu kanaatte olan birkaç hoca var. En büyükleri de üstad."

Velhasıl, hocaya fikrimi kabul ettirdim. Üstadın Arapçaya Saykal'ül İslam adıyla çevrilen Muhakemat'ından ilgili kısmı bu haşiyeye koydu(bkz; s:94)

Bu konu çok önemli bir konudur. İbn-i Teymiye bu konuda "Deru Te'aruz'ül Akli ve'n Nakli" adlı beş ciltlik bir kitap yazmıştır. Akıl ve naklin çatışması meselesini ancak beş ciltlik bir kitapta halledebilmiştir. Üstad, bu meseleyi değil beş cilt, bir sahifede veya birkaç satırda halletmiştir.

Hatta o haşiyede, Salih hoca benim ismimi de oraya geçirmiş.(s:99)

İkincisi de Haşrin(tekrar dirilmenin) ispatıdır. Üstad bu konuda da çok güzel deliller getirmiştir.

Bir de, insanın zayıflığı, nakıs oluşu, faniliği.. Bu konuları çok derin, çok güzel ve çok geniş izah ediyor.

Ayrıca iman-inkâr karşılaştırması konusunu üstad kadar yapan yoktur dersem, belki ilmi olmayabilir. Fakat ben görmedim, işitmedim. Bildiğim kadarıyla yoktur. Eğer aksini iddia eden varsa, müslim, gayr-i müslim ilim adamları arasında kim varmış, göstersinler. Ben görmedim, işitmedim. Sanmıyorum ki olsun.

Aynı zamanda şunu da söyleyeyim. İsmail Gelenbevi’nin Mantık ilmi üzerine yazdığı Bürhan-ı Gelenbevi eserine, üstadın yazdığı Ta’likler vardır ki, Ta’likat ismiyle meşhurdur. O Ta'likat isimli eserini bence 30- 40 büyük âlim, bir heyet halinde toplansa ancak anlayabilir. Üstad, Mantık ilminde de zamanının ulemasının çok üstündedir.

-Üstad sizce müceddit midir?

-Üstad, gerçi bütün nur talebelerine göre müceddittir. Risale-i Nur camiasının dışında da üstadın müceddit olduğunu kabul eden âlimler vardır. Mesela Bağdat Üniversitesi hocalarından Üstad Muhsin Abdülhamid de onu ilm-i kelam'da müceddit kabul ediyor.

Her ne kadar biz o seviyede olamasak da, biz de kelam ilminde müceddit olduğunu kabul ediyoruz.

-Üstadın İşarat'ül İ'caz adlı tefsiri hakkındaki kanaatinizi alabilir miyiz?

-İşarat'ül İ'caz hakkında merhum Molla Sadreddin Yüksel'in bir takrizi var. Ben de orada yazılanlara aynen katılıyorum.

Diyor ki, "istersen filan ayete git. Üstadın verdiği manaya bak. Sonra aynı ayet için diğer tefsirlere, mesela Tantavi'nin Tefsir'ül Cevahir'ine veya Ebussuud tefsirine, Beyzavi'ye bak. Sonra elini vicdanına koy, konuş."

İşarat'ül İ'caz, ismi üzerinde İ'caz'ın işaretleri..O konuda onun gibi bir tefsir görmedim. Ve böyle ayetlerin, cümlelerin birbiriyle irtibatı konusunda hem derin, hem geniş izah getirene rastlamadım. Birinci Dünya Savaşı sırasında, harp hattında, o korkulu yerlerde, yanında müracaat kitapları olmadığı halde, o kadar derin ve geniş izah getirmek fevkaladedir.

Fakat şu var; bu, üstadın hangi hâlinden geliyor. Çok süper zekâlı mı? Yoksa bir keramet meselesi mi?

Bildiğim kadarıyla üstad süper zekâlıydı. Ama bazı zamanlarda ilmi keramete mazhar da olmuş olabilir, bu da mümkündür.

-Üstadın tahsilinin kısa olması da bunu akla getiriyor herhalde..

-Üstadın tahsili için üç ay diyorlar, bu yanlıştır. Molla Cami'den önce, tahminen dört seneye yakın okumuştur. Molla Cami' ve Molla Camiden sonra tahminen altı ay kadar okumuştur ki, toplam dört buçuk sene kadar olmuş oluyor.

Sonra Van'da 15 sene kadar ders okutmuştur. Kardeşi Abdülmecit;"ben ondan 15 sene kadar okumuşum" diyor.

Hem de Van valisinin büyük bir kütüphanesi vardı. Üstad, o kütüphaneye girmiştir. Fenni ilimlere bu sıralar muttali olmuştur. Astronomi'ye, tıbba, kimyaya vs ilimlere dair eserlere vakıf olmuştur. O zaten diyor; "ben 80 metni ezberlemişim" "Kamusu, bab-üs sin'e kadar ezberlemişim."

Üstad süper zekâlıydı, süper hafızalıydı, süper şecaatliydi. Ve tabii ehlullahtı..asırlarca, bilhassa son birkaç asır boyunca olsa olsa birkaç tane onun gibi insan vardı. Mesela, Mustafa Sabri Efendi, genişlik bakımından üstad kadar vardı. Fakat kabiliyet bakımından, zekâ bakımından, salahat bakımından onun kadar değildi.

-Zahid Kevseri?

-Zahid Kevseri de onun kadar değil. Yani kabiliyet ve zekâ bakımından diyorum. Onu da tanıyorum..

-Üstad hakkında hocalarınızdan duyduklarınız oldu mu?

-Seydayı Molla Yasin, doğuda büyük bir alimdi. Kitap haline getirilmiş 600 sayfa tutan bir ciltlik fetvaları, Molla Hamid Silvani(Farkini)ye fıkhi meseleler hakkında bir reddiyesi, bazı ayetlerin tefsirlerine dair notları var. Doğuda 100'den fazla hoca yetiştirmiştir. Kendisi üstada çok hayrandı. Onu çok severdi.

Bazı ayetleri tefsir etmiş. Tefsir ettiği ayetleri İşarat'ül İ'caz'la mukayese ederken diyordu ki; Nasıl ki Molla Cami kitabı, Şerh-ül Mugni'den daha yüksektir. Veyahut Bina'dan daha yüksektir. Molla Said'in tefsiri de benim mana verdiğim ayetlerin tefsirinden o kadar yüksektir."

Bir de meşhur Said Ramazan el-Buti'den bir hatıra anlatayım. Ben 1995'de İstanbul'da Bediüzzamanla alakalı bir sempozyumda Said Ramazan ile görüştüm. Dedim; "Bu İşarat'ül İ'caz'ı şerh etseniz." Dedi; "emekliye ayrılırsam ancak o zaman."

Yanımda İşarat'ül İ'caz vardı. Orada cüz-ü ihtiyari, irade meselesine dair birkaç sayfalık zor bir kısım var. Orayı gösterdim. Eline aldı… durdu durdu.. Baktım ki, hoca içinde kaldı. "Şerh edilmesi zordur" dedi. "Nasıl yani?" dedim, "emekli olunca yapmayacak mısınız?" "Yapamayacağım" dedi. Ben de ona böylece kabul ettirdim ki, bunun şerh edilmesi epey kabiliyet ister.(gülüşmeler)

-Seyda, Allah razı olsun. Çok teşekkür ederim.

-Allah senden de razı olsun..