Hz. Peygamber'in (aleyhissalatu vesselam) cennetle müjdelediği ilk İslâm şehidi.

BABASI:

Babasının adının Habbât olduğunu tarih ve siyer kitaplarından öğreniyoruz. Başka bir bilgiye ulaşamadık.

NESEBÄ°:

Aslen Yemenlidir. Fakat Muhammed Hamidullah İslâm Peygamberi adlı eserinde, Belazurî'ye göre Hz. Sümeyye'nin gerçek adının "Bâmîh" yani Türkçe'de "Pamuk" olduğunu, dolayısıyla Türk asıllı olabileceğini kaydeder.

BAZI ÖZELLİKLERİ:

v İslâm ile ilk müşerref olanlardandır. Bir rivayete göre ilk yedinin yedincisidir.

v İslâm uğruna türlü eziyet ve işkencelere katlanan ilk kadındır.

v İslâm'ın verdiği ilk şehittir. Kendisine yapılan ağır işkencelere katlanmış, Allah'a ve Resûlüne olan bağlılığından asla taviz vermemiş ve bu ağır işkencelere dayanamayarak şehit olmuştur.

HAYATI:

Sümeyye (r.anha) Ebu Huzeyfe İbnu'l-Muğire el-Mahzumî'nin cariyesi idi. Eşi Yâsir aslen Yemenlidir ve Yemen'den gelmiştir. Yâsir, Hâris ve Mâlik adındaki kardeşleriyle birlikte dördüncü kardeşlerini bulmak maksadıyla Mekke'ye gelirler. Yâsir Mekke'de kalır ama diğer iki kardeşi Yemen'e geri döner. Yâsir, Ebu Huzeyfe İbnu'l-Muğire'nin halifi (anlaşmalı arkadaşı) olur. Ebu Huzeyfe arkadaşı Yâsir'i cariyesi Sümeyye ile evlendirir. Bu evlilikten Ammar dünyaya gelir. Ammar dünyaya gelince Ebu Huzeyfe, Hz. Sümeyye'yi âzad etmiştir.

Hz. Sümeyye, eşi Yâsir ve oğulları Ammar ve Abdullah birlikte Müslüman olurlar ve Kureyş'te güçlü bir konumda olmadıklarından melun Ebu Cehil ve yandaşları tarafından çok ağır işkencelere maruz kalırlar. İmanları o dereceye varmıştır ki bütün bunlara rağmen dinlerinden asla taviz vermezler. Resûlullah (aleyhissalatu vesselam) Efendimiz Ammar için: "Ammar kıkırdaklarına kadar iman doldurulmuştur" buyurmuşlardır.

Ebu Cehil başta olmak üzere müşrikler Yâsir ailesini Ebtah denilen yere çıkarıyor, kızgın kumlara yatırarak türlü türlü işkenceler yapıyorlardı.

"Yâsir ailesine bu işkence yapılırken bir gün Efendimiz (aleyhissalatu vesselam) yanlarından geçmiş ve "Sabredin ey Yâsir ailesi! Sizin için Cennet vardır!" buyurmuştu."

"İbni Sa'd'ın Amr bin Meynûn'a istinaden kaydettiği rivayete göre müşrikler Hz. Ammar'ın vücudunu mangal kömürüyle yakıyorlardı. Resûlullah (aleyhissalatu vesselam) bu işkencenin yapıldığını öğrenince, "Ey ateş, Hz. İbrahim'e nasıl soğudunsa Ammar için de soğuyuver" diye dua etti. Hz. Ammar'ın babası Yâsir bu eziyetlere dayanamayarak öldü. Ebu Cehil ise Hz. Sümeyye'yi öldürdü. Kardeşi Abdullah okla vuruldu. Geriye Ammar kalmıştı. Hz. Ammar suda boğulmak istendi. Sonunda canını kurtarmak için Hz. Muhammed'in (sallallahu aleyhi ve sellem) dinini inkâr etti ve müşriklerin mabudlarını methetti. Daha sonra perişan bir vaziyette Hz. Peygamber'e (aleyhissalatu vesselam) geldi ve başından geçenleri anlattı. Resûlullah (aleyhissalatu vesselam): "Şimdi kendini nasıl hissediyorsun, imanın ne âlemde?" diye sordu. Hz. Ammar bin Yâsir dedi ki: "Her zamankinden daha sağlam." Bunun üzerine Resûlullah (aleyhissalatu vesselam) dedi ki, "Bundan sonra da benzeri bir durumla karşılaşırsan, aynı şeyleri söyleyebilirsin."

Beyhakî, İbn Sa'd, İbni Cerir, Belazuri, Avfi vs. bu olayı naklettikten sonra çeşitli müfessirlere dayanarak demişlerdir ki, Nahl sûresinin 106. ayeti bununla ilgili inmiştir. Ayet şöyledir:

"İmanından sonra Allah'ı inkâr eden gazaba uğrar. Ancak kalbi imanla mutmain olduğu halde küfre zorlanan müstesnadır.""

"Hz. Sümeyye (r.anha), pek yaşlı aynı zamanda zayıf bir hanımefendi idi. İslamiyete de yaşlılık çağında kavuşmuştu. Hz. Sümeyye şehit edildikten bir müddet sonra Bedir Gazvesinde Ebu Cehil öldürülünce, Zatı Risaletpenahileri Hz. Ammar'a buyurdular: "İşte Allah Teâlâ, kendi kulunu (kadın kul) öldüren kimseyi katl ettirdi." Yani Hak Teâlâ senin anneni öldüren kimseyi öldürttü."

Bu mübarek kadın hicretten önce şehit edilmişti ve İslâm'ın kendisine verdiği bu büyük şerefle ruhu ölümsüzler arasına katıldı.

HAKKINDAKÄ° HADÄ°SLER:

v Abdullah ibnu Mes'ud anlatıyor: "İslam'ı ilk izhar eden yedi kişi idi: Resûlullah (aleyhissalatu vesselam), Ebû Bekir, Ammar, annesi Sümeyye, Süheyla, Bilal ve Mikdad."

v Câbir (r.a) anlatıyor: "Peygamber Efendimiz (aleyhissalatu vesselam) işkence altındaki Ammar ve ailesinin yanından geçerken, "Müjdeler olsun size ey Yâsir ailesi! Şüpheniz olmasın, size vaat edilen yer cennettir!" buyurdu."
Hz. Osman (r.a) şöyle demiştir: "Bir gün Peygamberimizle birlikte Bathâ'da geziniyorduk. Baktık ki Ammar'a, Ammar'ın babasına ve annesine İslâm'dan dönmeleri için güneş altında işkence ediliyor. Ammar'ın babası: "Yâ Resûlallah, ne zamana kadar bu işkenceler devam edecek?" diye yakındı. Allah Resûlü: "Sabredin Yâsir ailesi! Sabredin." dedi ve şöyle dua buyurdu: "Allah'ım! Yâsir ailesini bağışla! Onları bağışlamışsındır ümit ederim."
Mücâhid'den gelen rivayete göre, İslâm'ın ilk şehiti Ammar'ın annesi Sümeyye'dir. Ebû Cehil, Sümeyye'yi hayasına mızrak saplayarak şehit etmişti."
 

KAYNAK

Nurgül Dere, Hanım Sahabîler, Kayıhan Yayınları, İstanbul, 2019.