Yazan: İmâm Süyûtî (v.911)

Orijinal adı: ‘eL-EZHÂRUL-MÜTENÂSİRA fi’l-EHÂDİSİL-MÜTEVATİRA’

Çeviri ve tahriç: Dr. Ali Pekcan

Konya–2008

 

   ‘EL-EZHÂRUL-MÜTENÂSİRA FİL-EHÂDİSİL-MÜTEVATİRA’ ADLI ESERİNİN ÇEVİRİ VE KÜTÜB-i TİS’A MERKEZLİ TAHRİCİ (1)     GİRİŞ

 

Hicrî IX. asırda yaşamış olan Süyûtî (849–911), İslâmî ilimlerin hemen her sahasında eser vermiş Şafiî mezhebine mensup âlim, fazıl, müttakî bir zattır.

Üzerinde çalışma yaptığımız bu eser, onun hadis sahasındaki önemli eserlerinden biridir. Müellif bu eserinde mütevatir olan bütün hadisleri derlemeye çalışmış belki de sahasında ilk telif eseri meydana getirmiştir.

Bu küçük çalışmamızda önce, eserdeki hadislerin tercümeleri verilmiş, daha sonra da hadislerin kaynaklarına işâret edilmiştir. Hadislerin tahrîcinde, “el-Mu’cemü’l-Müfehres li elfâz’ı’l-Hadîsin-Nebevî” (Concordance) esas alınmış olup, diğer tali kaynaklardan da istifade edilmiştir. Tercümedeki hadislerin başındaki numara, eserdeki hadislerin sıra numarasıdır. Hadislerin tümü lâfzî mütevatir olmadığından müellif, bu tip hadislerin sadece ortak konularını belirtmekle yetinmiş olduğundan dolayı biz de çevirilerde aynı yolu takip ettik. Bu çalışmanın meydana gelmesinde bana yardımlarını esirgemeyen muhterem Prof. Dr. Ali Sönmez ve eserin temininde yardımcı olan Prof. Dr. Ramazan Ayvallı hocalarıma teşekkürü bir borç bilirim.

Dr. Ali PEKCAN Konya / 2008

 

 

I.CELÂLÜDDÎN SÜYÛTÎ’NİN HAYATI VE ESERLERİ

 

A) Doğumu ve Vefatı

Ebû’l Fazl Abdurrahmân Celâlüddîn b. Kemalüddîn el-Hudayrî pek meşhur büyük bir âlimdir. (H.849)’da Kâhire’de doğmuştur. Babası, Kâhire kadısı idi. Kendisi, henüz beş yaşında iken yetim kalmıştır. Ecdâdı Mısır’ın (Asyût) kasabasında ikamet etmiş oldukları için oraya nispet edilmiştir. (H.911) tarihinde, Kâhire’de vefat edip, Karâfe kapısı haricinde namına izafe edilen makbere defnedilmiştir. (2)

 

B) Hocaları

Süyutî, daha sekiz yaşında Kur’an’ı ezberledi. Ayrıca, bazı metinler de ezberinde idi. Onun hocaları arasında, Allâme Bülkînî, Şerefüddîn el-Münâvî, Takiyyüddîn eş-Şiblî, Muhyiddin el-Kâfiyeci, Seyfüddîn el-Hanefî, İbrâhim el-Şirvânî, Şemsüddîn es-Sehâvî gibi âlimler yer alır. Kaynaklar onun yaklaşık 600 âlimden istifade ettiğini kaydederler. (3)

 

C-İlmî Durumu

Şâfiî mezhebine mensup olan İmam Süyûtî: zamanının en önde gelen allâmesi kabul edilmekte idi. Bilhassa tefsir, hadis, fıkıh, nahiv, belagat, lügat, tarih ilimlerinde mütebahhir idi. Selefin ulûm ve fenlerini halefe devretmek için hıfzetmiş, sonradan geleceklere tahsil yollarını kolaylaştırmış, fevkalâde çalışkan ve feyizli bir âlimdir. Mısır’da (Şeyhûniyye) medresesinde müderris idi. Senelerce tedris ile ve (h.871)’den itibaren de fetvâ vermekle meşgul oldu. Ahkâm-ı Şer’iyye de, hadiste ve Arabî ilimlerde ictihâd-ı mutlak derecesini ihraz etmiş olduğunu iddia eder, akranı ve emsaline üstün gelip, geçtiğini tahdîs-i nimet kabilinden olarak söyler, kendisiyle mübahase ve münakaşada bulunacaklara karşı şiddetli bir lisan kullanırdı. İmam Süyûtî’nin imha ettiği yazılardan başka dört yüz kadar eseri vardır.(4) Bazılarına göre bu sayı 500 ilâ 600 arasında değişmektedir.(5)

d) Eserleri: Biz burada onun eserlerinden bazılarını zikredeceğiz.

 

Kur’an

 

1-ed-Dürrü’l-Mensûr fî Tefsîri’l-Me’sur

2-Müfhemâtü’l-Akrân fî Mübhemâti’l-Kur’an

3-Lübâbü’n-nükûl fî Esbâbi’n-nüzûl

4-Tefsîru’l-Celâleyn

5-Mecmâu’l-Bahreyn ve Matlau’l-Batrayn

6-el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’an

 

Hadis

 

1-el-Câmiu’s-sağir min ehâdis el-beşîr ve’n-nezir

2-el-Leâli’l-masnûa fi’l-ehâdisi’l-Mevzûa

3-Tedrîbü’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî

 

Dil-Edebiyat

 

1-el-Muzhir fî Ulûmi’l-Lüğa

2-el-Eşbah ve’n-Nezâir

3-el-Nüket

4-el-Behcetü’l Merzıyye

5-Şerhü’ş-Şevâhid

6-Cem’u’l-Cevâmi’

 

Tarih

 

1-Târîhu’l-Hulefâ

2-Tabâkâtü’l-Müfessirîn

3-Husnü’l-Muhâdara fi’l-Ahbâri’l-Mısır ve’l-Kâhira

4-Risâle fî fâideti ilmi’t-Tarih(6)

 

II-MÜTEVATİR HADİS HAKKINDA:

 

Dilde: arkası kesilmeksizin birbirini takip etmek ve birbirinin peşi sıra gelmek manasında kullanılan tevatür’den İsm-i fâil’dir.(7) Istılâhta: sahâbe, tâbiûn ve tebeu tâbiun (yani, ilk üç nesil) dönemindeki Müslümanların kitleler halinde rivayet ettikleri hadislerdir.(8)

 

Mütevatir Haberin Şartları:

1-Kalabalık bir cemaat tarafından nakledilmeli.

2-Bu haberi nakleden kalabalığın yalan üzere kasıtlı kasıtsız ittifâk etmelerinin mümkün olmaması.

3-Bu kalabalığın sayısında, herhangi bir tabakada azalma olmaması.

4-Haber, menşeinde, onu nakledenlerin “görme” ve “işitme” fiillerine istinat eden cinsten olması.(9)

 

Mütevatir hadis, lâfzî ve manevî olmak üzere ikiye ayrılır.

 

1-Lâfzî mütevatir:

Hadiste adı geçen topluluğun senedin başından sonuna kadar metnini aynı lafızla ve aynı şekilde rivayet ettiği hadistir. İbnü’s-Salâh’ın dediği gibi bu tür hadisler bulunamayacak kadar nâdirdir. Bunun bir misalini göstermek isteyen kimse çok müşkül durumda kalır.(10)

 

2-Manevi mütevatir:

 

Muhtelif râvilerin ayrı ayrı lafızlar ile nakletmeleriyle sâbit olan müşterek mânâlı (hadislerdir.)(11)

 

d- Mütevatir hadiste râvi sayısı

Mütevatir hadisteki râvi sayısı hususunda ulema ihtilaf etmişlerdir. Bunlardan kimi (Nûr, 13)’e istinaden dört: kimi, (Nûr, 69)’a göre beş: kimi on: kimi, (Mâide, 11)’e dayanarak kırk: kimi, (Araf, 155)’e istinaden yetmiş: kimi ise, Ehl-i Bedr’in sayısı olan 313 erkek ve 2 kadın olması lâzımdır, demişlerdir. Bu görüşler her ne kadar Kuran’a ve Sünnet’e isnat edilse de sözü edilen ayet ve hadislerdeki geçen rakamlar husûsidir. Bu yüzden İbn Hacer el-‘Askalânî: “…Gerçekten de bu hususta herhangi bir sayı tespit etmenin bir faydası yoktur.”(12) diyerek durumu veciz bir şekilde özetlemiştir.

 

e)Mütevatir hadisle amel

 

Mütevatir olan bir sünnet, bir hadis-i nebevî, hüküm itibâriyle kesinlik ifade eder. İtikat, ibadet ve muamelat hususlarında hüccettir.(13) Dolayısıyla, mütevatir olan haber-i Rasûlü inkâr eden kâfir olur. Çünkü böyle bir haberi inkâr etmek, tekzîb-i Rasûle varır ki o da, şüphesiz küfürdür.(14)

III. ESER HAKKINDA

 

Eserin tam adı: “el-Ezhâru’l-Mütenâsira fi’l-Ehâdisi’l-Mütevâtira”dır.

Celâleddin Süyûtî’nin bu eseri, Mısır’da [Kâhire] Dâru’t-te’lif matbaasında tarihsiz olarak basılmıştır. İmâm Süyûtî, önce kitabına “el-Fevâidü’l-Mütekâsire fi’l-Ahbâri’l-Mütevâtire” ismini verdiği bir kitap meydana getirmiş, bu kitapta on ve daha çok sahâbinin rivâyet ettikleri hadisleri –bütün tarîkleri ve lafızlarıyla beraber- zikretmiş, daha önce benzeri yapılmamış büyük bir kitap meydana getirdiğini ifâde etmiştir.(15) İsnatların çokluğu sebebiyle bu kitaba ancak hadis ilmine inâyet ve ihtimamı bulunan kişilerin –ki bunlar da az olacaktır- rağbet edeceklerini düşünerek, faydasının daha umumi olması için eseri tecrit etmeyi münâsib görmüş ve hadisi zikrettikten sonra rivâyet eden sahâbileri ve meşhur imâmlardan kimlerin tahriç ettiklerini kaydetmiştir. “el-Ezharu’l-Mütenâsira fi’l-Ahbâri’l-Mütevâtira” adını verdiği 43 sayfalık bu eserini de aslında olduğu gibi bablara göre tertip etmiştir. (16)

Müellif, bu eserini (h.881)’de tamamlamıştır. Eserdeki rivayetler, ilim (2), iman (8), tahâret (11), salât (18), cenâiz (5), zekât (1), savm (5), hacc (1), edeb (29), ahkâm (13), menâkıb (13), ba’s (5) gibi başlıklı bölümlere ayrılmış ve her bölümde başlıkların önündeki rakamlara kadar hadis zikredilmiştir. Böylece eserdeki mütevatir hadislerin sayısı toplam 111 olmaktadır.

Müellif, bu eserinde şöyle bir yol izlediği görülmektedir. Önce, hadisin lafzını kaydetmiş daha sonra, hadisi hangi sahâbiden rivâyet ettiğini belirtmiştir. Genellikle tek metin zikrettiği halde, bazen farklı rivayetleri de kaydetmektedir. Nitekim 2, 4, 20, 72 ve 78. hadislerde durum böyledir.

Bu rivayetlerden bazıları başta zikredilen hadislerden lafız bakımından tamamen farklı olabilmektedir. Fakat bunlarda konu birliği bulunmaktadır. Müellif bazen, sadece hadisin başını kaydetmekte, sonuna “el-hadis” diye yazıp ravilere geçmektedir. Mesela: 6, 22, 34, 57, 97. hadislerde durum böyledir.

Bazen de “süâlü cibril ani’l imân” (8. hadis) ve “el-Mesh ala’l Huffeyn” (13. hadis) gibi konuyu yazmakla iktifa etmektedir. Ayrıca, 25, 31, 32, 33, 82, 83, 96, 90, 94, 95, 96, 107, 110. hadisleri buna misâl olarak gösterebiliriz. Hattâ bunlardan dolayı el-Kettânî’nin nakline göre İbn Hacer el-Askalânî, Şerhû’n-Nuhbesi’nde (doğrusu haşiyesinde), allâme Ebü’l-Hasen Muhammed Sâdık es-Sindî el-Medenî şöyle demektedir.

“Süyûtî bu eserindeki (bazı hadislerin) mütevatir olduğuna hükmetmede gevşeklik ve kolaylık göstermiştir. Bir takım hadislerin mütevatir olduğuna hükmedip “el-Ezhâru’l-Mütenâsire fi’l-Ehâdisi’l-Mütevâtira” ismini verdiği bir kitapta bunları îrâd etmiştir.” el-Kettânî bu ibâreyi naklettikten sonra:

“Süyûtî, bir takım hadisler zikretmiştir ki, belki hadisçi bunların lâfzen mütevatir olmadığına katiyetle hükmeder.” demiş, daha sonra da “yine, onun kelamından lâfzî mütevatirleri cem’ etmeye niyet ettiği anlaşılmaktadır. Fakat çok defa bazı hadisler irat ediyor ki, gerek kendisi gerek başkaları bazı kitaplarında onların mânevî mütevatir olduklarını tasrîh etmişlerdir“diye ilâve etmiştir.”(17)

67. hadiste sadece “hadîsu kabzeteyn min zürriyyeti Âdem” ibâresi yazılmış, hadisi tahriç edenler ve raviler zikredilmemiştir. İmâm Süyûtî, mütevatir hadisin tespiti konusunda şöyle demiştir: “Biz Ehl-i hadis indinde sahâbeden on kişinin rivâyet ettiği her hadis mütevatir olmaktadır.”(18)

ESERİN TERCÜMESİ

 

İLİM

 

1.Hadis:

“Her kim benim üzerimden kasten yalan söylerse, cehennemdeki yerine hazırlansın!”(19)

 

2.Hadis:

“Benim sözümü işitip de başkasına tebliğ eden adamın yüzünü Allah ağartsın. Çünkü (fıkhî konuları içeren hadisleri ezberleyen) nice kimseler (vardır ki) fıkıhçı değillerdir. Ve fıkıhçı olan nice (hadis) hafızları (hadislerini), kendilerinden daha kuvvetli fıkıhçılara iletebilirler.”(20)

 

3.Hadis:

"Kim Allah’tan başka ilâh olmadığına şahadet ederse: cennete girmeyi hak eder.”(21)

 

4.Hadis:

“Ben, insanlarla, onlar Allah’tan başka ilâh olmadığına şahadet edinceye kadar savaşmakla emr olundum.”(22)

 

5.Hadis:

"Müslüman, elinden ve dilinden diğer Müslümanların selâmette bulunduğu kimsedir.”(23)

 

6.Hadis:

“Zina eden kişi zina ettiği sırada (kâmil/olgun bir) mümin olarak zina etmez.”(24)

 

7.Hadis:

“Hayâ imandandır.”(25)

 

8.Hadis:

“Cibrîl hadisi”(26)

 

9.Hadis:

“İman Yemenlidir.”(27)

 

10.Hadis:

“Müminlerin iman bakımından en kâmili, ahlakça en güzel olanlarıdır.”(28)

TAHÂRET

 

11.Hadis:

“(O) denizin, suyu temiz ve ölüsü helâldir.”(29)

 

12.Hadis:

“Hiçbir namaz taharetsiz (abdestsiz) kabul olunmaz, ganimetten aşırılan maldan da sadaka kabul edilmez.”(30)

 

13.Hadis:

“Rasûlullah’ın mestler üzerine mesh etmesi”(31)

 

14.Hadis:

“Abdeste başlarken besmele çekmeyen kişinin abdesti (tam) değildir.”(32)

 

15.Hadis:

“Rasûlullah (s.a.v.) (abdest alırken) sakalını hilâller idi.”(33)

 

16.Hadis:

“Vah, (Abdest sırasında yıkanmayıp kuru bırakılan) ökçelerin ateşteki haline!”(34)

 

17.Hadis:

“Erkeklik organına dokunan kimse, abdest alsın.”(35)

 

18.Hadis:

“Ateşte pişen şeyleri yedikten sonra abdest alın.”(36)

 

19.Hadis:

“Suyun (yıkanmanın), sudan (meninin inmesinden) dolayı gerekmesi”(37)

 

20.Hadis:

“Ümmetime meşakkat verme korkusu olmasaydı kendilerine her namazda(n önce) dişlerini fırçalamalarını emrederdim.”(38)

NAMAZ

 

21.Hadis:

“Kıyamet günü boyunları en uzun olacak kimseler müezzinlerdir.”(39)

 

22.Hadis:

“Cebrail’in, namazı, vakitlerini beyan etmek için Rasûlullah (s.a.v.)’la birlikte kılması.”(40)

 

23.Hadis:

“Sıcak şiddetlendiği zaman (öğle) namazını serinliğe bırakınız. Zira sıcaklığın şiddeti cehennemin kaynamasından kaynaklanır.”(41)

 

24.Hadis:

“Sabah namazı ile günü ağartın: çünkü bunun sevabı daha büyüktür.”(42)

 

25.Hadis:

“Rasûlullah (s.a.v.)’in bir vadide sabah namazını kılışı ile ilgili uzun hadis.”(43)

 

26.Hadis:

“Sabah namazından sonra güneş doğuncaya kadar ve ikindi namazından sonra güneş batıncaya kadar namaz kılınmaz.”(44)

 

27.Hadis:

“Kim bu dünyada bir mescit bina ederse: Allah da onun için cennette bir ev/köşk bina eder.”(45)

 

28.Hadis:

“Karanlıklarda mescitlere yürüyenleri, kıyamet gününde tam bir nur ile müjdele!”(46)

 

29.Hadis:

“Her kim soğan ya da sarımsak yediyse biz(im mescidimiz)den uzak dursun”(47)

 

30.Hadis:

“Namazın anahtarı taharet (yani: abdest)tir. Tahrîmi (girişi) tekbir almak, tahlili (bitişi) selâm vermektir.”(48)

 

31.Hadis:

“Namazda besmelenin açıktan okunması (meselesi).(49)

 

32.Hadis:

“Namazda ellerin kaldırılması, rukû ve i’tidâl.”(50)

 

33.Hadis:

“Namazda teşehhüd’ün şekli”(51)

 

34.Hadis:

“Kâb b. Ucre (r.a.) den yapılan bir rivayete göre, kendisi şöyle anlatır:

“Bir defa Rasûlullah (s.a.v.) yanımıza geldi. Biz kendisine: “Ya Rasûlullah sana nasıl selâm edeceğimizi öğrendik. Ama sana nasıl salât okuyacağız bunu bilmiyoruz dedik. Rasûlullah Efendimiz (s.a.v.) de (mealen):

“Allah’ım! Âl’i İbrâhim’e salât ettiğin gibi Muhammed’e ve onun ailesine de salât eyle. Şüphesiz ki sen hamid ve mecitsin.

Allah’ım! Âl’i İbrâhim’e mübarek kıldığın gibi Muhammed’e ve onun ailesine de bereket ihsan eyle. Çünkü sen hamîd ve mecîd’sin.” duasını yapmayı tavsiye buyurdular.(52)

 

35.Hadis:

“Rasûlullah (s.a.v.), (namazda) sağına ve soluna selam verdiğinde sağından ve solundan yanağının beyazlığı görülürdü.”(53)

 

36.Hadis:

“Allah size bir namaz daha ziyade kıldı ki, o namaz sizin hakkınızda kırmızı tüylü develerden daha hayırlıdır. Bu namaz, vitir namazıdır.”(54)

 

37.Hadis:

“Her kim üç cumayı özürsüz terk ederse, Allah c.c. onun kalbini mühürler.”(55)

 

38.Hadis:

“Cuma (namazını kılma)ya gelen, yıkansın(da gelsin)!” (56)

 

39.Hadis:

“Rasûlullah (s.a.v.), bayram günü (namazgâha) bir yoldan giderse, başka bir yoldan geri dönerdi.”(57)

 

CENÂİZ

 

40.Hadis:

“Ölülerinize “Allah’tan başka ilâh yoktur” sözünü telkîn ediniz.”(58)

 

41.Hadis:

“Rasûlullah (s.a.v.) geceleyin defnedilen bir kabre uğramıştı. Orada bulunan cenaze sahiplerine: "Bu cenaze ne zaman defnedildi?" diye sordu. Onlar da: "Geçen gece, yani dünkü günün gecesi", diye cevap verdiler. Rasûl-i Ekrem (s.a.v.):

"[Bu ölüyü ölmeden önce hastalığı sırasında ziyaret ettiğinden dolayı]- cenaze sahiplerine:

"Niçin bana (öldüğünü) haber vermediniz?" diye azarladı. Onlar da:

"Sizi uykunuzdan uyandırmayı uygun bulmadığımızdan dolayı hemen defnediverdik." diye özür beyan ettiler. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v.) (cenaze için) namaza durdu. Biz de arkasında saf bağladık." (59)

 

42.Hadis:

“Asr-ı saadette, bir cenaze götürülürken, onu hayırla yâd edenler oldu. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v.): “Vacip oldu, vacip oldu, vacip oldu” buyurdular.

Başka bir cenaze götürülürken onu da şerle yâd edenler oldu. Rasûlullah (s.a.v.) yine “Vacip oldu, vacip oldu, vacip oldu.” buyurdular. Orada bulunanlardan biri:

“Anam-babam sana feda olsun. Bir cenaze geçirilirken cenaze hayırla yâd olundu. Siz, “vacip oldu, vacip oldu, vacip oldu” dediniz. Başka bir cenaze şerle yâd olundu, siz, yine “vacip oldu, vacip oldu, vacip oldu” buyurdunuz. (Bunun hikmeti nedir?)" diye sordu. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v.):

“Siz, kimi hayırla yâd ederseniz ona cennet, kimi de şerle yâd ederseniz, ona da cehennem vacip olur. Zira sizler yeryüzünde Allah’ın şahitlerisiniz.” dedi. Ve bu sözünü üç kez tekrarladı.(60)

 

43.Hadis:

“Gerçekten ölü, dirinin (kendisi için) ağlaması yüzünden azap görür.”(61)

 

44.Hadis:

“Ben sizi, kabirleri ziyaret etmekten menetmiştim, artık ziyaret edebilisiniz.”(62)

  ZEKÂT

 

45.Hadis:

“Bir malda, üzerinden bir yıl geçinceye kadar zekât yoktur.”(63)

  ORUÇ

 

46.Hadis:

“Hacamat yapan ve yaptıranın orucu bozulur.”(64)

 

47.Hadis:

“Yolculukta oruç tutmak, (istenen) ibadetlerden değildir.”(65)

 

48.Hadis:

“Aşure orucu bir seneye, arife orucu iki senelik (küçük günaha) keffâret olur.”(66)

 

49.Hadis:

“Her kim Ramazan orucunu tutar sonra da buna Şevvâl’den altı günü eklerse, bütün sene oruç tutmuş gibi sevap kazanır.”(67)

 

50.Hadis:

“Teşrik (yani Kurban bayramı) günleri, yiyip içme (ve sevinç) günleridir.”(68)

 

-HACC-

 

51.Hadis:

“Ramazan’da umre yapmak (sevap bakımından) bir hacca denktir.”(69)

DEĞİŞİK KONULAR

 

52.Hadis:

“Müsteşar, (yani, bir hususta kendisine danışılan kişi) güvenilen bir kimsedir.”(70)

 

53.Hadis:

“Yarım hurma dâhi olsa (onu tasadduk etmek suretiyle) kendinizi ateşten koruyunuz.”(71)

 

54.Hadis:

“Lâ havle velâ kuvvete illâ billâh” (kelimesi) cennet hazinelerinden bir hazinedir.”(72)

 

55.Hadis:

“Sizden birinizin karnı şiir dolmaktansa irin dolması daha hayırlıdır.”(73)

 

56.Hadis:

“Âdemoğlunun bir vadi dolu altını olsa, ikincisini ister. İki vadi dolusu altını olsa, üçüncüsünü ister. Âdemoğlunun gözünü topraktan başka bir şey doldurmaz. Ve Yüce Allah tövbe edenlerin tövbesini kabul eder.”(74)

 

57.Hadis:

“Sizden her biriniz cennet ehlinin amelini işlesin.”(75)

 

58.Hadis:

“Her iyilik sadaka’dır.”(76)

 

59.Hadis:

“Kur’an yedi harf (okuyuş şekli) üzere indirilmiştir.”(77)

 

60.Hadis:

“İhlâs Suresi, Kuran’ın üçte birine denktir.”(78)

 

61.Hadis:

“Kişi sevdiği ile beraberdir.”(79)

 

62.Hadis:

“Rüyasında beni gören gerçekten beni görmüştür. Zira Şeytan benim sûretime giremez.”(80)

 

63.Hadis:

“(Sadık) Rüya, nübüvvet’in kırk altı cüz’ünde bir cüzdür.”(81)

 

64.Hadis:

“Bir Müslüman'ın diğer bir Müslüman kardeşini üç günden fazla terk etmesi helâl olmaz.”(82)

 

65.Hadis:

“Şüphesiz dünya (malı ve nimetleri) yeşil ve tatlıdır.”(83)

 

66.Hadis:

“Merhamet etmeyene merhamet olunmaz.”(84)

 

67.Hadis:

“Allah’ın (c.c.) Âdem (a.s.)’ın neslinden iki zümre yaratmasıyla ilgili hadis.”(85)

 

68.Hadis:

“Kabrimle minberimin arası, cennet bahçelerinden bir bahçedir.”(86)

 

69.Hadis:

“Şüphesiz ki şiir’in bir kısmı hikmettir.”(87)

 

70.Hadis:

“Bir kimse hasta ziyaretine gittiğinde, hastanın yanına oturuncaya kadar rahmet deryasına dalar. Oturunca (da) rahmete gömülür.”(88)

 

71.Hadis:

“Allah’ım ümmetim için gündüzün ilk vaktini bereketli eyle!”(89)

 

72.Hadis:

“Bizi aldatan bizden değildir.”(90)

 

73.Hadis:

“Kim bir akar satıp da, bedelini bunun misline yatırmazsa, o kimse (aldığı) bedelin kendisine mübarek olmamasına sebep olur.”(91)

 

74.Hadis:

“Mümin bir bağırsakta, kâfir ise yedi bağırsakta yer.”(92)

 

75.Hadis:

“Zulüm, kıyamet gününde zulümât (yani, karanlıklar şeklini alacak)tır.(93)

 

76.Hadis:

“Bir defasında Rasûlullah (s.a.v.): “Sizden hiç birinizi ameli, cennete koyacak değildir.” buyurdu. Ashap: “Seni de mi? Ya Rasûlullah! deyince, Rasûlullah (s.a.v.): "Evet, beni de. Meğerki Yüce Allah fazlı rahmetiyle beni örte.” (94)

 

77.Hadis:

“Hayır, (yani; iyilik/üstünlük), kıyamete kadar atların alınlarında bağlıdır.”(95)

 

78.Hadis:

“Her kim malı uğrunda öldürülürse, şehittir.”(96)

 

79.Hadis:

“Allah (c.c.) yolunda (cihat için) bir sabah veya bir akşam yola çıkmak, dünya ve içindekilerden hayırlıdır.”(97)

 

80.Hadis:

“Ümmetimden daima hak üzere galip olan bir topluluk hiç eksik olmayacaktır.”(98)

 

81.Hadis:

“Çocuk, firâş (yatak) sahibinindir. Zâni’ye de taş(lama cezası: recm) vardır.”(99)

 

82.Hadis:

“Bir kimsenin zina etmesinden (dolayı) recmedilmesi.”(100)

 

83.Hadis:

“Had hususunda imam’a (devlet başkanına) ilgili olaya ait haber ulaştıktan (sonra) şefaat’in (geçersiz) olmasıyla ilgili hadis.”(101)

 

84.Hadis:

“Sarhoşluk veren her şey haramdır.”(102)

 

85.Hadis:

“Bir kimse bir şey üzerine yemin eder, sonra da (yemin ettiği şeyden) daha hayırlı bir hususu tespit ederse, hemen o hayırlı işi yapsın.”(103)

 

86.Hadis:

“Rasûlullah (s.a.v.) bey’-i ğarâr’ı yasaklamıştır.”

(Bey’i ğarar: gizli kusuru bulunan malı satmaktır.)(104)

 

87.Hadis:

“Velâ, ancak azat edene aittir.”(105)

 

88.Hadis:

“İmamlar Kureyş’tendir.”(106)

 

89.Hadis:

“Fetih’ten sonra hicret yoktur.”(107)

 

90.Hadis:

“Peygamber (s.a.v.) (Mekke’nin fethi seferinde) yolda öldürülmüş bir kadın cesedine rastladı. Bunun üzerine (savaşta) kadınları ve erginlik çağına ulaşmamış çocukları öldürmeyi yasakladı.”(108)

 

91.Hadis:

“Harp hiledir.”(109)

 

92.Hadis:

“Bir kimse, başkasına ait bir karışlık yeri gasp edip ele geçirse, o yer ahirette yedi kat yerin dibinden itibaren boynuna dolanır.”(110)

 

93.Hadis:

“Rasûlullah (s.a.v.) yemin ve bir şahit ile hüküm vermiştir.”(111)

 

94.Hadis:

“İsrâ ve miraç (hadisesi).”(112)

 

95.Hadis:

“Bir devenin, (mucizevî olarak) sahibini Rasûlullah (s.a.v.)’a şikâyet etmesi.” (113)

 

96.Hadis:

“Hurma kütüğünün inlemesi (mucizesi).” (114)

 

97.Hadis:

“Benden evvel hiçbir kimseye verilmedik beş şey bana verildi.

a-(Düşmanların kalbine) bir aylık yol mesafesinden korku salmak ile desteklendim.

b-Yeryüzünün tamamı bana namazgâh ve taharet sebebi kılındı. Onun için ümmetimden namaz vakti gelip çatmış her kim olursa olsun namazını hemen kılıversin.

c- (Savaşta) Ganimet almak (önceki ümmetlere yasak iken) bana helâl kılındı.

d- Bana şefaat etme izni verildi.

e- Bir de benden evvel her nebi, hassaten kendi kavmine gönderilirken ben bütün insanlığa gönderildim.”(115)

 

98.Hadis:

“Biz (Peygamberler)’e mirasçı olunmaz. Ne bırakırsak, o sadakadır.”(116)

 

99.Hadis:

“Ben, rabbimden başka bir dost edinseydim, Ebûbekir’i dost edinirdim.”(117)

 

100.Hadis:

“Ben kimin velisi isem Ali de onun velisidir.”(118)

 

101.Hadis:

“Ya Ali! Bana nispeten sen, Musa’ya oranla Harun mevkiinde olmaya razı olmaz mısın?”(119)

 

102.Hadis:

“Ammâr’ı (r.a.) azgın bir çete öldürecektir.”(120)

 

103.Hadis:

“Hasan ve Hüseyin (r.a.), cennetlik gençlerin efendileridir.” (121)

 

104.Hadis:

“Sa’d b. Muâz’ın vefatından dolayı Rahmân’ın arşı sarsılmıştır.” (122)

 

105.Hadis:

“Rasûlullah (s.a.v.), Ebû Musa el-Eş’arî’nin kırâatını işitince,

"Ey Ebû Musa, (r.a.)! muhakkak sana Davut (a.s.) peygamberin nağmelerinden bir nağme (seda) verildi." buyurdu.(123)

 

106.Hadis:

“İnsanların en hayırlıları benim asrımda yaşayanlardır. Sonra, onlardan sonra gelenlerdir. Sonra da onlardan sonra gelenlerdir.”(124)

  BA’S (ÖLÜMDEN SONRA DİRİLİŞ)

 

107.Hadis:

“Kabirde ölünün sorgulanması (olayı).”(125)

 

108.Hadis:

“(Kıyametteki) havz (-ı Kevser) hadisi.”(126)

 

109.Hadis:

“(Ümmetimden) yetmiş bin kişi cennete, hesaba çekilmeksizin girer.”(127)

 

110.Hadis:

“(Kıyamette) peygamberlere gidilip, onlardan istenilen uzun şefaat hadisi.”(128)

 

111.Hadis:

“Ben, benimle kıyamet, şu iki parmak gibi olduğu halde gönderildim.”(129)

DİPNOTLAR:

 

1- Aslı 1988 yılında bitirme tezi olarak sunulan bu çalışma, değerli araştırmacılara yararlı olması ümit edilerek yeniden gözden geçirilerek yayına hazırlanmıştır.

2- Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük Tefsir Tarihi, İstanbul 1973, II/624.

3- M. E. B. İslam Ansiklopedisi, II, 250.

4- Bilmen, a.g.e., II, 625.

5- M. E. B. İslam Ansiklopedisi, II, 259,260.

6- MEB. İslam Ansiklopedisi, II, 258-261.

7- Koçyiğit, Talat, Hadis Istılahları, A. Ü. Basımevi, Ankara 1985, s.344.

8- Çakan, İsmail Lütfi, Ana Hatlarıyla Hadis, Ensâr Neşriyat, İstanbul 1983, s.193.

9- Koçyiğit, Talat, a.g.e., s.346.

10- Salih, Suphî, Hadis İlimleri ve Istılâhları, trc. M. Y. Kandemir, Ankara 1973, s.122.

11- Ahmet Naim - Kamil Miras, Sahih-i Buhari, Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercümesi, Ankara 1982. c.I, s.103.

12- Salih, Suphî, a.g.e., s.121,122.

13- Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukûk-ı İslamiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kâmûsu, İstanbul 1985, c.I, s.135: Kılavuz, M. Saim, İslam Akaidi ve Kelama Giriş, İstanbul 1987, s.315, 316.

14- Ahmet Naim-Kamil Miras, a.g.e., c.I, s.102: Heyet, el-Fetâva el-Hindiyye, [trc., Mustafa Efe, Ak çağ yy.,] Ankara 1985, c.IV, s.323.

15- el-Ezhar, s.3.

16- a.g.e., s.3.

17- Kettânî, Muhammed b. Cafer, Nazmü’l-Mütenâsir mine’l-Hadisi’l-Mütevatir, Daru’l Mearif, Halep, ts., s.4, 5.

18- Ayvallı, Ramazan, "Mütevatir Hadislere Dair Üç Eser Üzerinde Bir İnceleme", Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Konya 1986, s.141, 142, 143.

19- Buhârî, İlim, 36: Cenâiz, 33: Enbiyâ, 50: Müslim, Zühd, 72: Ebû Dâvud, İlim, 4: Tirmizî, Fiten, 70: İlim, 13, Tefsîr, 1: İbn Mâce, Mukaddime, 4.

20- Ebû Dâvud, İlim, 10, Tirmizî, İlim, 7: İbn Mâce, Mukaddime, 18: Menâsik, 76, Müsned, c.IV, s.80.

21- Buhârî, Cihâd, 102: Müslim, İmân, 47: Tirmizî, İmân 17: Müsned, c.III, s.451: c.IV, s.402.

22- Buhârî, İmân 17: Salât, 28: Zekât, 1: Müslim, İmân, 32: Ebû Dâvud, Cihad, 95: Tirmizî, Tefsîr sure, 88: Nesâî, Zekât, 3: İbn Mâce, Fiten, 1, 2: Müsned, c.IV, s.8.

23- Buhârî, İmân 4,5: Müslim, İmân 64, 65: Ebû Dâvud, Cihâd, 2: Tirmizî, Kıyâmet, 52: İmân, 16: Nesâî, İmân, 8, 9, 11: Müsned, c.II, s.160, 162, 187, 191, 192: c.III, s.154.

24- İbn Mâce, Fiten 3.

25- Buhârî, İmân, 37: Edeb, 77: Müslim, İmân, 57, 59: Ebu Dâvud, Edeb, 6: Tirmizî, Birr 80: İmân, 7: Nesâî, İmân, 27: Mukaddime, 9.

26- Buhârî, İmân, 37: Müslim, İmân, 57: Ebû Dâvud, Sünne, 16: Tirmizî, İmân 4: İbn Mâce, Mukaddime, 9: Müsned, c.I, s.27, 51, 53: c.II, s.107.

27- Buhârî, Megâzî, 7: Menâkıb, 1: Bed’ül-Halk, 15: Müslim, İmân, 82, 86, 88, 90: Tirmizî, Fiten, 61: Müsned, c.II, s.235, 252.

28- Ebû Dâvud, Tahâret, 41: Tirmizî, K. Raza, İmân, 6: Müsned, c.II, s250, 472.

29- Ebû Dâvud, Tahâret, 41: Tirmizî, Tahâret, 52: Nesâî, Tahâret, 46: Miyah, 4: Sayd, 35: İbn Mâce, Tahâret, 38: Sayd, 18.

30- Buhârî, Vuzu’ 2: Müslim, Tahâret: 1, 2: Tirmizi, Tahâret, 1: Nesâî, Tahâret, 103: İbn Mâce, Tahâret, 2.

31- Buhârî, Vudu’ 48: Salât, 25: Cihad, 90: Meğâzî, 81: Müslim, Tahâret, 72, 73, 77: Salât, 108: Ebu Davud, Tahâret, 12, 57, 60, 61: Tirmizî, Tahâret, 12: Nesâî, Tahâret, 15, 16, 23: İbn Mâce, Tahâret, 39, 84: Müsned, c.IV, s.139.

32- Ebû Dâvud, Tahâret, 48: Tirmizî, Tahâret, 20.

33- Ebû Dâvud, Tahâret, 57: Tirmizî, Tahâret, 23-29.

34- Buhârî, İlim, 3, 30: Vuzu’ 27, 29: Müslim, Tahâret, 28, 30: Ebû Dâvud, Tahâret, 46: Tirmizî, Tahâret, 31: Nesâî, Tahâret, 88: İbn Mâce, Tahâret, 55: Müsned, c.II, s.193, c.III, s.316.

35- Ebû Dâvud, Tahâret, 69: Tirmizî, Tahâret, 61: Nesâî, Tahâret, 117: Ğusl, 30: İbn Mâce, Tahâret, 63: Müsned, c.II, s.223, c.V, s.194.

36- Müslim, Hayz, 90: Ebû Dâvud, Tahâret, 75: İbn Mâce, Tahâret, 65: Müsned, c.I, s.264: c.II, s.265.

37- Müslim, Hayz, 81: Ebû Dâvud, Tahâret, 83: Tirmizî, Tahâret, 65: Müsned, c.III, s.29, c.V, 115.

38- Buhârî, Cum’a, 8: Temenna, 9: Savm, 27: Müslim, Tahâret, 42: Ebû Dâvud, Tahâret, 25: Tirmizî, Tahâret, 18: Nesâî, Tahâret,2: İbn Mâce, Tahâret, 7: Müsned, c.I, s.80.

39- Müslim, Salât, 14: İbn Mâce, Ezân, 5: Müsned, c.III, s.169, 264.

40- Buhârî, Mevâkıt, 5: Ebû Dâvud, Salât, 9, Tirmizî, Salât, 1: Nesâî, Mevâkıt, 51: Müsned, c.I, s.410.

41- Buhârî, Mevâkıt, 9,10: Müslim Mesâcid, 180: Tirmizî, Mevâkıt, 5: Nesâî, Mevâkıt, 5: İbn Mâce, Salât, 4: Müsned, c.III, s.,429.

42- Tirmizî, Salât, 3: Nesâî, Mevâkıt, 27: Müsned, c.V, s.429.

43- Tecrîd-i Sarih tercemesi, c.II, s.485, 486, 487, 580.

44- Buhârî, Tecrîd-i Sarih Tercemesi, c.II, s.524, 628: Müsned, c.II, s.179, 211.

45- Buhârî, Salât, 65: Müslim Mesâcid, 24, 25: Müsafirin, 103: Zühd, 43, 44: Ebû Dâvud, Tatavvu, 1: Tirmizî, Salât, 120, 189, 204: Nesâî, Mesâcid, 1: Kıyamul-leyl, 66, 67: İbn Mâce, İkâme, 100,185: Mesâcid, 1, 9: Ticaret, 40: Müsned, c1, s.221.

46- Ebû Dâvud, Dalat, 49: Tirmizî, Salât, 51, 165: İbn Mâce, Mesâcid, 14.

47- Buhârî, Ezân, 160: Etime, 49: I’tısam, 24: Ebû Dâvud, Etime, 40: Tirmizî, Etime, 13: Nesâî, Mesâcid, 16,17: İbn Mâce, İkâme, 58: Müsned, c.IV, s.194.

48- Ebû Dâvud, Tahâret, 31: Salât, 73: Tirmizî, Tahâret, 3: Mevakit, 62: İbn Mâce, Tahâret, 32, Müsned, c.I, s.123,129.

49- el-Cessas, Ahkamu’l Kur’ân, (Beyrut), ts., c.I, s.15.

50- Buhârî, Ezân, 83, 84, 86: Cuma, 34: Hacc, 141: Müslim Salât, 23: Ebû Dâvud, Salât, 115: Menasik, 45: Tirmizî, Mevakit, 71: Cenâiz, 75: İbn Mâce, İkâme, 7, Dua, 130.

51- Buhârî, İsti’zan, 27, 28: Müslim, Salât, 59, 60, 61: Tirmizî, Nikâh 17: Salât, 100: Nesâî, Nikâh, 39, 40: Tatbîk 100: İbn Mâce, İkâmet 24: Müsned, c.I, s.292, 394: c.V, s.363.

52- Buhârî, Enbiya 10: Deavat, 31: Cum’a, 40: İsti’zan, 16: Müslim, Salât, 22, 26, 29: Ebû Dâvud, Salât, 179: Nesâî, Sehv, 49, 50, 51, 52, 53, 54: İbn Mâce, İkâme, 25: Müsned, c.II: s.120, 128, 300: c.IV, s.118, 119, 244, 424: c.V, s.274, 353.

53- Müslim, Salât, 120: Ebû Dâvud, Salât, 184, 168,188: Nesâî, Tatbîk 83: Sehv, 67.70.71: İbn Mâce, İkâme, 28: Müsned, c.I, s.172, 181, 386: c.IV, s.193.

54- Ebû Dâvud, Vitr, 1: İlim, 1: Tirmizî, Vitr, 1: Müsned, c. 1, s.38, 54, 363: c.II, s. 216: c.IV, s.177, c.V, s.168: c.VI, s. 100.

55- Tirmizî, Cum’a, 7: Nesâî, Cum’a, 2: İbn Mâce, İkâme, 93.

56- Buhârî, Cum’a, 2,5, 12,26: Nüslim, Cum’a, 1, 2, 4: Tirmizî, Cum’a, 3: Nesâî, Cum’a 7, 25: İbn Mâce, İkâme, 80, 83: Müsned, c.I, s.15, 46, 330: c. 2, s.3, 9, 35, 37.

57- Buhârî, (Tecrîd-i Sarih), 523: Tirmizî, Cum’a, 37: İbn Mâce, İkâme, 162: Müsned, c.II, s.209.

58- Müslim, Cenâiz, 1,2: Ebû Dâvud, Cenâiz, 4: İbn Mâce, Cenâiz, 3: Müsned, c.III, 3.

59- Buhârî, Cenâiz, 55.

60- Buhârî, Cenâiz, 85: Müslim, Cenâiz, 60: Tirmizî, Cenâiz, 63: Nesâî, Cenâiz, 50: İbn Mâce, Cenâiz, 20: Zühd, 25: Müsned, c.II, s.261, 499, 528: c.III, s.179, 186, 197.

61- Buhârî, Cenâiz, 33, 34, 45: Müslim, Cenâiz 17: Tirmizî, Cenâiz, 24,25: Nesâî, Cenâiz, 14,15: İbn Mâce, Cenâiz, 54: Müsned, c.I, s.26, 36, 50, 51: c.,4, s.414, 437: c.V, s.101.

62- Müslim, Cenâiz, 106: Ebû Dâvud, Cenâiz, 77: Nesâî, Cenâiz, 100: İbn Mâce, Cenâiz, 47: Müsned, c.III, s.5

63- İbn Mâce, Zekât, 5.

64- Buhârî, Savm, 32: Ebû Dâvud, Savm, 28: Tirmizî, Savm 59: İbn Mâce, Sıyâm, 18: Müsned, c.II, s.364: c.III, s.465: c.IV, s.123.

65- Buhârî, Savm, 36: Müslim, Sıyâm, 92: Ebû Dâvud, Savm, 43: Tirmizî, Savm, 18, 19: Nesâî, Sıyâm, 46, 47: İbn Mâce, Sıyâm, 11: Müsned, c.III, s.299: c.V, s.434.

66- Müslim, Sıyâm, 196: Ebû Dâvud, Savm, 53: Tirmizî, Savm, 47: İbn Mâce, Sıyâm, 41: Müsned, c.V, s.308.

67- Müslim, Sıyâm, 203: Ebû Dâvud, Savm, 58: Tirmizî Savm, 52: İbn Mâce, Sıyâm, 33: Müsned, c.III, s.308.

68- Müslim, Sıyâm, 144: Nesâî, İmân, 7: Müsned, c.III, s.451: c.IV, s.335: c.V, s.75,76: c.VI, s.229.

69- Ebû Dâvud, Menasik, 79: Tirmizî, Hacc, 95: Nesâî, Sıyâm, 6: İbn Mâce, Menasik, 45: Müsned, c.I, s.308: c.III, s.352: c.IV, s.177: c.VI, s.405, 406.

70- Ebû Dâvud, Edeb, 114: Tirmizî, Edeb, 57: Zühd, 39: İbn Mâce, Edeb, 37: Müsned, c.V, s.274.

71- Buhârî, Edeb, 34: Rikâk, 51: Müslim, Zekât, 66-68: Tirmizî, Zühd, 37: Kıyamet, 1: İbn Mâce, Zıkat, 28: Mukaddime, 13: Müsned, c.I, s.388.

72- Buhârî, Deavât, 50,51: Tirmizî, Deavât, 57: Nesâî, İftitah, 32: Müslim, Zikr, 32, 44: İbn Mâce, Duâ,16, 18.

73- Buhârî, Edeb, 92: Müslim, Şiir, 7, 8, 9: Ebû Dâvud, Edeb, 87: Müsned, c.II, s.39, 96.

74- Buhârî, Rikâk, 10: Müslim, Zekât, 117: Tirmizî, Zühd, 27: İbn Mâce, Zühd, 27: Müsned, c.I, s.370: c.III, s.122: c.IV, s. 368: c.V, s.117.

75- Buhârî, Kader, 1-5: Tevhid, 28: Enbiya, 1: Rikâk, 33: Cihad, 77: Müslim, Kader, 1-12: İmân, 179: Ebû Dâvud, Sünnet, 16: İbn Mâce, Mukaddime, 10: Vesaya, 3: Müsned, c.I, s.382: c.II, s.278: c.V, s.332: c.VI, s.107.

76- Buhârî, Edeb, 33: Müslim, Zekât, 52: Ebu Davut, Edeb, 60: Tirmizî, Birr, 45: Müsned, c.III, s.344: c.IV, s.307: c.V, s.383, 397, 398.

77- Buhârî, Tevhid, 53: Bed’ül Halk, 6: Husumat, 4: Müslim, Müsafirin, 270: Ebû Dâvud, Edeb, 60: Tirmizî, Kur’ân, 9: Nesâî, İftitah, 37: Müsned, c.V, s.16, 41, 114, 124, 127.

78- Buhârî, Tecrîd, 1170: Müslim, Muhtasar, 2099: Ebû Dâvud, Vitr, 18: Tirmizi, Sevab’ül Kur’ân, 10, 11: Nesâî, İftitah, 69: İbn Mâce, Edeb, 52.

79- Buhârî, Edeb, 96: Müslim, Birr, 165: Tirmizî, Zühd, 50: Müsned, c.I, s.392: c.III, s.104.

80- Buhârî, İlim, 38: Edeb, 109: Ta’bir, 10: Müslim, Rüya, 10, 11: Tirmizî, Rüya, 4, 7: İbn Mâce, Rüya, 2: Müsned Müsned, c.I, s.375: c.II, s.232: c.III, s.269.

81- Buhârî, Ta’bir, 2, 10, 26: Müslim, Rüya, 6, 7, 8, 9: Ebû Dâvud, Edeb, 88: Tirmizî, Rüya, 1, 2, 6, 10: İbn Mâce, Rüya, 1, 2, 3: Müsned, c.II, s.18, 50.

82- Buhârî, Edeb, 57: İsti’zan,9: Müslim, Birr, 23,25: Ebû Dâvud Edeb, 47: Tirmizî, Birr, 21,24: İbn Mâce, Mukaddime, 7: Müsned, c.I, s.176: c.III, s.110: c.IV, s.20, 327: c.V, s.416, 421, 422.

83- Tirmizî, Fiten, 26: Zühd, 41: İbn Mâce, Fiten, 19.

84- Buhârî, Edeb, 18, 27: Müslim, Fezâil, 65: Ebû Dâvud, Edeb, 145: Tirmizî, Birr, 12: Müsned, c.II, s.228, 241, 269.

85- Buhârî, Rikâk, 53: Medine, 12: İ’tisam, 16: Müslim, Hacc, 502: Tirmizî, Menâkıb, 67: Müsned, c.II, s.360, 450, 434.

86- Buhârî,Tecrîd, 607.

87- Buhârî, Edeb, 90: Ebû Dâvud, Edeb, 87: Nesâî, Edeb, 69: İbn Mâce, Edeb, 41: Müsned, c.III, s.456: c.V, s.125

88- Müsned, c.III, s.174, 225: c. V, s. 268: c. VI, s. 45, 109.

89- Tirmizî, Büyû’, 6: İbn Mâce, Ticaret, 41.

90- Müslim, İmân, 164: Ebû Dâvud, Büyû’, 50: Tirmizî, Büyû’, 72: İbn Mâce, Ticaret, 36: Müsned, c.II: s.50, 242, 417: c.III, s. 466: c. IV, s. 45.

91- İbn Mâce, Rehn, 24: Müsned, c.III, s.467: c.IV, s.307.

92- Buhârî, Et’ime,12: Tirmizî, Et’ime, 20: Müsned, c.II, s.43, 74, 115.

93- Buhârî, Mezalim, 8: Müslim, Birr, 56: Tirmizî, Birr, 83.

94- Buhârî, Rikâk, 18: Müslim, Münafikin, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77: Müsned, c.II, s.235, 256, 319: c.III, s.52, 337, 362: c.VI, s.125.

95- Buhârî, Cihad, 43, 44: Menâkıb, 28: Müslim, Zekât, 25: İmaret, 97, 99: Müsned, c.II, s.235, 256, 319: c.III, s.52, 337, 362: c.VI, s.1125.

96- Müslim, İmân, 226: Müsned, c.I, s.79, 187, 188, 189, 190, 305: c.II, s.163, 193, 194.

97- Buhârî, Cihad, 5, 6, 73: Rikâk, 3, 51: Müslim, İmaret, 112, 114, 115: Tirmizî, Fezâil’il Kur’ân, 17: İbn Mâce, Cihad, 2,9: Müsned, c.I, s.256: c.III, s.132, 141, 153: c.IV, s.168: c.V, s.266: c.VI, s.401.

98- Buhârî, İ’tisam, 10: Menâkıb, 28: Tevhid, 29: Müslim, İmân, 247: İmare, 170, 171, 173, 175: Fiten, 27, 51: İbn Mâce, Mukaddime, 1: Tirmizî: Fiten, 9: Müsned, c.IV, s.104: c.V, s.34, 35, 269, 278, 279.

99- Buhârî, Büyû’, 3, 100: Husumat, 6: Vesaya, 4: Meğâzî, 53: Reraiz, 18,28: Hudud, 23: Ahkâm, 29: Müslim, Raza’ 36, 37: Ebû Dâvud, Talak, 34: Tirmizî, Raza’, 8: Nesâî, Talak, 48, 49: İbn Mâce, Nikâh, 59: Müsned, c.I, s.25, 59, 65: c.II, s.179, 207, 239: c.IV, s.186, 187, 238: c.V, s.267, 326: c.VI, s.37, 129, 200.

100- Müslim, Hudud, 27: Tirmizî, Hudud,10: İbn Mâce, Hudud, 10: Müsned, c.II, s.7, 62: c.IV, s.355.

101- Buhârî, Hudud, 12: Müslim, Hudud, 1: İbn Mâce, Hudud, 6.

102- Buhârî, Edeb, 80: Ahkâm, 22: Müslim, Eşribe, 73-75, 64, 69: Ebû Dâvud, Eşribe, 5, 7: Tirmizî, Eşribe, 1, 2: Nesâî, Eşribe, 53, 40: İbn Mâce, Eşribe, 9, 13: Müsned, c.I, s.274, 289: c.II, s.16, 29, 31, 91.

103- Buhârî, Eyman,1, 4, 9: Keffaret, 10: Ahkam, 5,6: Nesâî, Eyman, 12,14: Tirmizî, Nüzur, 5,6: Nesâî, Eyman, 15,16,43: İbn Mâce, Keffaret, 7, 8: Müsned,c.II, s.185, 204, 211, 212: c.III, s.76: c.IV, s.256, 257.

104- Buhârî, Büyû’, 4: Ebû Dâvud, Büyû, 2, 24, 25: Tirmizî, Büyû’, 17: Nesâî, Büyû’, 27: İbn Mâce, Ticaret, 23

105- Buhârî, Şürût, 3, 10, 13, 17: Feraiz, 19, 20, 22, 23: Talak,14: Keffaret, 8: Nikâh, 18: Mekatip, 5: Büyû’, 67, 73: Müslim, Itk, 5, 6, 8, 10, 14, 15.

106- Müsned, c.III, s.129, 183: c.IV, s.421.

107- Buhârî, Sayd, 10: Cihad, 1, 27, 194: Menakibü’l Ensar, 45: Megâzî, 53: Müslim, İmare, 53: Müsned, c.I, s.226, 266, 316, 355: c.II, s.215: c.III, s.22, 401: c.VI, s.466.

108- Ebû Dâvud, Cihad, 111: İbn Mâce, Cihad, 30: Müsned, c.II, 22, 23, 76, 100, 115.

109- Buhârî, Cihad, 157: Menâkıb, 25: İstitabe, 6: Müslim, Zekât, 153: Cihad, 18, 19: Ebû Dâvud, Cihad, 92: Sünnet, 28: Tirmizî, Cihad, 5: İbn Mâce, Cihad, 28: Müsned, c.I, s.81, 90, 113, 126, 131, 134: c.II, s.312, 314: c.III, s.224, 297, 308: c.VI, s.387.

110- Buhârî, Bedü’l-Halk, 2: Müslim, Müsakat, (137-139), 141, 142: Tirmizî, Diyât, 21: Müsned, c.I, s.187, 188, 189, 190: c.II, s.387, 388, 432.

111- Ebû Dâvud, Akzıye, 21: Tirmizî, Ahkam,13: İbn Mâce, Ahkam, 31: Müsned, c.III, s.305: c.V, s.285.

112- Buhârî, Tevhid, 37: Salât, 1: Hacc, 76: Menâkıb, 29: Enbiya, 5: Müslim, İmân, 74: Fezâil, 42: Salât, 1: Hacc, 76: Enbiya, 5.

113- Müsned, c.IV, s.173.

114- Buhârî, Menâkıb, 25: Tirmizî, Cum’a, 10: Menâkıb, 6.

115- Buhârî, Salât, 56.

116- Buhârî, Humus,1: Fezâilü Ashâbi’n-Nebi, 12: Meğâzî, 14, 38: Feraiz, 3: İ’tisam, 5: Müslim, Cihad, 49, 52, 54, 56: Ebû Dâvud, İmaret, 19: Tirmizî, Siyer, 44: Nesâî, Fey’, 9, 16: Müsned, c.I, s. 4, 6, 9, 10, 25, 47, 48, 49, 60: c.II, s.463: c.VI, s.145, 262.

117- Buhârî, Salât, 80: Menakıbü’l Ensar, 45: Fezâil-i Sahâbe, 3, 5: Feraiz, 9: Müslim, Mesâcid, 28: Fezâil’i Sahâbe, 2-7: Tirmizî, Menâkıb, 14, 15, 16.

118- Tirmizî, Menâkıb, 19: Müsned, c.I, s.84, 119, 152, 331: c.IV, s.281, 368, 372: c.V, s.347, 366, 419.

119- Müsned, c.I, s.170.

120- Buhârî, Salât, 63: Müslim, Fiten, 70, 72, 73: Tirmizî, Menâkıb, 34: Müsned, c.II, s.161, 164, 206: c.III, s.5, 22, 28, 91: c.IV, s.197, 199: c.V, s.215, 306: c.VI, s.289, 300, 311, 315.

121- Tirmizî, Menâkıb, 30: Müsned, c.III, s.62, 64, 82: c.V, s.391, 392.

122- Buhârî, Menâkıbu’l-Ensar,12: Müslim, Fezâilü's-Sahâbe, 123, 124, 125: Menâkıb, 50: Müsned, c.III, s.24, 234, 296, 316, 327: c.IV, s.352: c.VI, s.329, 456.

123- Buhârî, Fezâilü Kur’ân, 31: Müslim, Müsafirin, 235, 236: Nesâî, İttifak, 83: İbn Mâce, İkâme, 176: Müsned, c.II, s.369, 450: c.V, s.349: c.VI, s.37, 167.

124- Buhârî, Fezâilü Ashâbı'n-Nebi, 1: Rikâk, 7: İmân, 10,27: Müslim, Fezâil-i Sahâbe, 210, 211, 212, 215: Müsned, c.I, s.378, 417, 434, 438: c.II, s.228, 410, 479: c.IV, s.267, 276: c.V, s.350.

125- Buhârî, Cenâiz, 68, 87: Müslim, Cennet, 71, 72: Ebû Dâvud, Cenâiz, 74: Sünnet, 24: Nesâî, Cenâiz, 108, 109, 110: Müsned, c.III, s.233.

126- Buhârî, Rikâk, 53: Meğâzî, 17, 27: Müslim, Salât, 53, 54: Tahâret, 37: Fezâil, 40: Ebû Dâvud, Sünnet, 23: Nesâî, Biat, 35, 36: İbn Mâce, Zühd, 36: Tirmizî, Kıyamet, 14, 15: Müsned, c.I, s.5: c.II, s.21, 125, 134, 162: c.III, s.133, 216, 219, 230: c.IV, s.424: c.V, s.250, 390.

127- Buhârî, Rikâk, 21, 50: Tıbb, 17, 42: Müslim, İmân, 367, 371, 372, 374: İbn Mâce, Zühd, 34: Müsned, c.I, s.6, 197, 271, 321, 401, 403, 418, 420, 452: c.II, s.168, 302, 351, 356: c.IV, s.436, 441, 443: c.V, s.250, 268.

128- Buhârî, Tefsîr, 17: Müslim, İmân, 229, 322, 324, 327, 329: Müsned, c.I, s.4: c.III, s.61.

129- Buhârî, Rikâk, 39: Talak, 25: Tefsîr-i süver, 79: Müslim, Cuma, 43: Fiten, 132, 135: İbn Mâce, Mukaddime, 7: Fiten, 25: Müsned, c.IV, s.309: c.V, s.92, 103, 108.