Prof. Dr. İbrahim CANAN

Çoğumuzun zihnini kurcalar: İlk insanlar ne idi, vahşî mi, medenî mi? Bu mesele üzerine kafamıza girmiş olan fikirleri ciddî şekilde tetkikten geçirecek olsak, onları pek karışık ve hattâ birbirine zıt buluruz. Biz burada, teferruata girmeden bu konudaki fikirlerin başlıcalarını ve kaynaklarını belirtmeye çalı­şacağız.

Üç Görüş - Üç Kaynak:

 İnsanlığın başlangıcı hakkında hâlen üç görüş yaygındır: 1- Evrimci görüş, 2- İslâmî görüş, 3- İlmî görüş. Şimdi bunları açıklayalım:

1- Batı Kaynaklı Evrimci Görüş: Buna göre, insanların atası maymundur. Maymun kılını atarak insan olmuştur. Maymunluktan sonra teşekkül eden ilk insan cemiyeti (bazılarına göre cemiyetleri), korkunç bir vahşet devri geçirmiştir. El yor­damıyla ilerleyen bu ilk vahşîler, bir kısım tesadüflerin de yardı­mıyla bâzı teknikleri elde etmişlerdir. Söz gelimi, kuru odunları birbirine sürterek ateşi bulurlar. Bir orman yangınında telef olan hayvanla pişirmeyi, ocağın yanında yanarak sertleşmiş olan ça­murla da seramiği keşfederler vs. Bu şekilde, gittikçe ilerleyen insanlık, en üst seviyeye Batı'da ulaşmıştır. Batı medeniyeti in­sanlığın en yüce, en üstün medeniyetidir. Bütün insanlık onu benimsemek zorundadır. Onun dışında kalan sistemlere "Me­deniyet" denemez. Çin, Hint, İslâm medeniyetleri, bu sebeple barbarlıktır, vahşettir, geriliktir. "Medenileşmek" isteyen her ferd, her cemiyet onu benimsemeye mecburdur, mahkûmdur vs.

2- İslâmî Görüş: Kur'ân-ı Kerîm tarafından ortaya konan bu görüşe göre, ilk insan Hz. Adem'dir ve bir peygamberdir (aleyhisselâm). Hz. Âdem, peygamber olması hasebiyle, vahye mazhardır ve kendisine kitap gelmiştir. Bu kitapta insanlar için zarurî ve gerekli olan bilgiler vardır.

Gerekli bilgilerden maksad sâdece dinî olanlar değildir. Maddî hayatla ilgili olanlar da buna dâhildir. Nitekim, bâzı rivayetler, Hz. Adem'in cennetten, beraberinde, insan hayatının devamı ve teknolojinin gelişmesi için şart olan teknik teçhizatı da getirdiğini belirtir: Örs, kerpeten, çekiç, iğne, gürz bunlar­dandır.

Dinimiz bu temel görüşe ilâveten, hiç bir devirde insanların başıboş bırakılmadığını, her kavme mutlaka Peygamber gönde­rildiğini de haber verir, Kur'ân-ı Kerîm, geçmiş kavimlerden Allah'ın emirlerine uyanların güçlü medeniyetler kurduğunu, azanların ilâhî cezalara mâruz kalarak yıkılıp gittiklerini ve yer­yüzünde isimlerinin bile unutulduğunu tekrar tekrar ifâde eder.

BU GÖRÜŞLERİN PRATİK NETİCELERİ:

Bu söyle­nen görüşler, insanların düşüncelerine, derin etkilerde bulun­muştur. Bir kaç tanesini belirtelim:

1- Avrupa medeniyetinin en üstün, en son medeniyet oldu­ğu görüşü, Avrupalılara, bir egoizm vermiştir. Bu bencillik, askerî ve ekonomik üstünlüğü elinde tutan Batılıların, tarihte görülmeyen vahşî metodlarla sömürgeleştirdikleri kavimleri "medenîleştirme" adına imha etmelerine sebep olmuştur. Keş­fedildiği asırda milyonlarla Kızılderilinin yaşadığı Amerika'da bugün o ırk sönmüştür. Okyanus adalarında ve Afrika'da yaşa­yan "medenileşmeyecek yaratılışta" olduğuna hükmedilen vahşîler (!) (yerli, ibtidâî, barbar, şarklı kelimeleri de aynı mânada kullanılır) günümüzde bile aynı telakkinin kurbanları olmaya devam ediyorlar.

2- Bilhassa 19. asırla 20. asrın ilk çeyreğinde hemen he­men bütün dünya "aydın"larını yönlendirmiş olan Batı menşeli görüş, Batı dışında kalan milletleri "medenîleşmek için Batılı­laşmak" kompleksine iterek, maddî ve manevî büyük yıkımlara sebep olmuştur. Bunun en güzel örneği Türkiye'mizdir. Bu maksadla yapılan bütün çalışmalar herhangi bir müsbet ve ya­pıcı hizmet sunmaksızın, korkunç bir anarşide karar kılmıştır.

3- Peygamberlerin teknikte de örnek oldukları, insanlık ta­rihinde kaydedilen teknik merhalelerin peygamberler sayesinde gerçekleştirilmiş bulunduğu prensip olarak benimsenmeyince, geçmişle ilgili durumlar sağlıklı bir şekilde izah edilememiştir. Eski devirlerden günümüze intikal eden hârika eserler var. Bun­lar o kadar hârika ki, yukarıda açıklanan Batılı anlayış gereğin­ce vahşî addedilen eski insanların eliyle yapılmış olması müm­kün değildir. Meselâ Piri Reis'in çizdiği dünya haritası, bu zih­niyete sahip bir Batılıya göre, "Fezadan gelen devlerin çizdiği asıllarının kopyasının kopyasının kopyasıdır". Çünkü Piri Reis Batılı değildir, şu halde barbardır, vahşîdir ve dolayısıyla böyle mükemmel bir eser vermesi mümkün değildir.

Bu zihniyet, Batı menşeli olmayan bütün tarihi eserleri böy­le izah edecektir. Aynı yazar, Peru'da, kuru çamurun içinde bu­lunmuş olan ve fevkalâde mükemmelliği belirtilen bir takvimle alâkalı olarak da şu açıklamayı yapar: Bu mükemmellik de, onu tasarlayan, ortaya koyan ve kullananların bizden üstün bir uygarlık (medeniyet) seviyesine ulaşmış olduğunu ispat­lamaktadır.

Keza, bir heykel üzerindeki şekillerde okunan bir kısım ast­ronomik bilgilerle alâkalı olarak da şu yorum ileri sürülür: "Bu astronomi bilgisini, yapı sanatında bile pek geri olan ibtidâî insanlar mı bir araya getirmişti, yoksa bu bilgi dünya dışı bir kaynaktan mı gelmiştir?"

Kendi dışında kalan insanlığı vahşete mahkûm eden Batı zihniyeti, geçmiş devletlerden intikal eden, izahı imkânsız (!) pek çok ilmî ve teknik hârikaları saydıktan sonra, bunları izah sadedinde, şu safsataya düşer: "Bizden önce yüksek bir kültü­rün, ya da eşit seviyede bir teknolojinin varlığını kabul edemiyeceğimize göre, bir tek nazariye kalıyor: Uzaydan (feza­dan) bir ziyaretçi".

Kur'ân-ı Kerîm'in verdiği bir espri ile bakınca, böylesi hârika eserlerin, insanî olduğu, ancak İlâhî vahye mazhar pey­gamberlerin irşadına dayandığı kabul edilir. Zira Kur'ân-ı Kerîm, insanlığın geçmişini vahşet ve cehalete mahkûm etmez. Aksine, bir kısım eski milletlerden bahsederken, onların "kuv­vetçe daha ileri", "mal ve evlatça daha çok" olduklarını ve "yeryüzünde daha çok, daha sağlam eserler bıraktıkları"nı belirtir. (Şu âyetler görülebilir: Tevbe, 69; Fâtır, 44; Muham-med, 12; Mü'min, 21, 82; Kasas, 76-78).

Kur'ân-ı Kerîm ve hadîs-i şeriflerden (Hz. Peygamberin sözlerinden) esasını alan İslâm telâkkisi, in­sanlığın gitgide terakki ettiğini inkâr etmez. "İlk cemiyet medenîdir" derken, bugünkü mânâda içtimaî ve teknik teçhizata sahiptir demek istemez. Onlar duyulan ihtiyaç nispetinde teknik ve kültürel teçhizata sahiptir. Kanunu ve kaideleri ilk cemiyetin sadeliği nispetinde basit ve mahduttur. Nüfus artıp, içtimaî tansiyon (sosyal gerilim) kesafet kazandıkça, gerek teknik ve gerekse kanun ve kaideler yönüyle zenginleşmeye, gelişmeye ihtiyaç duyulmuştur.

Bu ihtiyaç da birbirini takip eden peygamberlerle karşılan­mıştır. Peygamberler sâdece dinî ve içtimaî kaideler getirmekle kalmamış, maddî problemlerin hallinde de önder olmuşlardır. Nitekim kumaştan yapılan elbiseye Hz. İdris, demirciliğin ve burada zırhın gelişmesine Hz. Dâvud, tıbba Hz. Lokman, ge­miciliğe Hz. Nuh, saatçiliğe Hz. Yusuf öncülük etmiştir. (Aleyhimüsselâm ecmaîn) Bu teknikler, bugünkü "medenilik"in gelişmesinde küçümsenmesi mümkün olmayan sıçrama ve dö­nüm noktalarını teşkil eder.

3- İlmî Görüş: Batılı görüşün, ilmî temelden mahrum ve tamamen hissî ve bencil hesaplara dayandığı, bizzat Batılılar ta­rafından ifade edilmeye başlanmıştır. Bilhassa etnoloji ilmi ge­lişip, yeryüzünün her tarafında yaşayan insanların dilleri, inanç­ları, efsâneleri, ahlâk anlayışı ve örfleri öğrenildikten sonra, in­sanlığın geçmişi hakkında ileri sürülen bu tekâmülcü nazariye­ler (teoriler) iyice itibardan düşmüştür.

Çünkü, binlerce yıldır birbirleriyle hiçbir temasta bulunmamış olan Avustralya, Afri­ka, Amerika, Okyanus adaları ve kutuplarda yaşayan ibtidaî denen kavimlerin dillerinde, inançlarında, kültür ve tekniklerinde kuvvetli benzerlikler görülmüştür. Bu benzerlikler, insanların tek bir kaynaktan çoğaldıklarını, oldukça ileri müşterek bir me­deniyet seviyesine ulaştıktan sonra yeryüzünde dağıldıkları fik­rini ilham etmiştir.

Bu fikir, asrımızda, her geçen gün kuvvet kazanmaktadır. Bu noktada da kalmayan sağ duyu sahibi bir kısım Batılı âlimler, "vahşî" ve "medenî" gibi değerlendirmelerin tama­men izafî hükümler olduğunu belirtirler. Onlara göre, yeryüzün­de mevcut insan cemaatleri mutlaka bir kısım içtimaî değerlere ve bazı teknik malzemelere sahiptir. Âlet kullanmayan ve kai­deye uymayan hiçbir cemaat mevcud değildir. Her cemaat kendi dışındakini hor görür ve tahkir edici isimler takar. "İbtidâî" denen insanların da, medenî Batılılara "vahşî" nazarıyla baktığı görülmüştür. Bu durumları değerlendiren Batılı bir meşhur, Ba­tılıların anlamış olduğu şekilde bir vahşetin insanlar arasında hiçbir devirde mevcut olmadığını belirttikten sonra, sözünü şöy­le noktalar: "Asıl vahşî, vahşetin varlığına inanan kimsedir."

Birlikten çokluk; medeniyetten vahşet nasıl çıktı?

Kurân-ı Kerîm'de belirtilen, başlangıçtaki medenî olan tek insan cemiyetinden çeşitli ırkların, dillerin nasıl çıktığı, bir kısım ibtidâî grupların nasıl teşekkül ettiği merak konusudur. Bu me­sele henüz ilmen kesin hatlarıyla tam olarak izah edilmiş değil­dir. Ancak oldukça tatminkâr açıklamalar yapılmıştır. Bunlar­dan birini aşağıda sunmaya çalışacağız.

Prof. Gish, "Fosiller ve Evrim" adıyla tercüme edilen kita­bında ilk insanların topluluk halinde yaşadıklarını belirtir. Zamanla mevcut kaynakların artan nüfus karşısında yetersiz du­ruma gelmesiyle bu topluluk fertlerinin de küçük gruplar halin­de yeryüzüne dağıldıklarına işaret eder. Farklı ülkelere giden ve birbirinden iyice koparak aralarındaki irtibat kesilen bu grupla­rın çoğalmaları da yine kendi içlerinde olmaya başlamıştır. Ön­celeri aynı yerde bulunmuş olan gruplar, daha sonra bu bütünün üyeleri olarak çoğalmaya devam etmişlerdir. Bu grupların her birisinde yüksek oranda melez meydana gelerek gruplar arasın­daki fertlerin genetik yapılarında farklılık ortaya çıkmıştır. Neti­cede bu gruplar çeşitli kabile ve ırkları hâsıl etmiştir.

Topluluğun orijinal merkezinden ayrılan bu küçük grupların bir kısmı önceden sahip oldukları bilgi ve san'atlarını devam et­tirirken bâzıları bunları kaybetmiştir. Bu kaybetme muhtemelen bazı faktörlerin tesiriyle olmuştur. Meselâ; önceleri yağmacı akınlara karşı arazilerini müdafaa için silâh yapma ihtiyacı du­yan gruplar, toplumdan ayrılarak geniş ve boş sahalara yayılınca bu ihtiyacı hissetmez oldular. Böylece silâh yapımı terk edilmiş, toplanan az bir besin gruba kâfi geldiğinden bazı kabileler­de önceki ziraat işleri de bırakılmıştır. Bu devrede her grup ken­di içine kapanık yaşadığından san'atlar komşu gruplar arasında karşılıklı değişmeden mahrum kalıyordu. Sonuçta "ilerleme" olarak ifade edebileceğimiz hususlar bazı kabilelerde gecikmiş, hattâ çok iptidaî bir seviyeye doğru dejenere olup bozulmuştur.

Bir merkezden yayılmış olan insanlardan bir kısmının iler­lerken bazılarının yerinde saydığına ve hâttâ gerilediğine dikka­ti çeken Gish şöyle der:

"Avrupa ve Asya'ya yayılan kalabalık topluluklarda medeni­yet hızlı bir şekilde gelişirken, Amerika ve Avustralya ile Gü­ney Afrika'da dağınık halde yaşayan gruplar, eskiden sahip ol­dukları medeniyeti de yavaş yavaş terk ettiler. Neticede günü­müzdeki ilkel topluluklar haline geldiler. İnsanlara ait san'at eserlerinin her tarafta bulunuşu, ilk in­sanların bu şekilde dağınık olarak yaşadıklarına işaret eder. Geçmişteki topluluklar oldukça ileri seviyede silâh ve âletler yapabiliyorlardı. Ayrıca bunlar, inanç sahibi idiler. Ölülerini çi­çekler ve çeşitli maddelerle birlikte gömmeleri bunların dindar topluluklar olduğunu ve âhirete inandıklarını gösterir".

İlmî verilere dayanarak yapılan bu açıklamanın Kur'ânî gö­rüşe ne kadar uyduğu nazar-ı dikkatten kaçmamaktadır. Zira Kur'ân'da gelen açıklamalara göre de insanlığın ilerlemesi, te­rakkisi devamlı olmamış, bunu bir kısım zikzaklar ve kesintiler takip etmiştir. Bu neticeye yine o cemiyetlerin kendileri sebep olmuştur. Teknik yönden ilerleyip maddî bakımdan güçlenen toplumların, zaman zaman ilâhî irşadtan ayrılmaları gerilemele­rine yol açmıştır. Çeşitli sapıklık ve ahlâksızlıklara düşmüş bu tip kavimlerin cezalandırılarak ellerindeki nimetlerin alındığı Kur'ân-ı Kerîm'de bildirilir. Bunların bir kısmı toptan helak edilmiş, bir kısmı da büyük maddî musibetlere, belâlara maruz bırakılmıştır.

Geçmiş milletlerden bazılarının "Kuvvetçe daha ileri", "mal ve evlâtça daha çok" oldukları nazara verilir. "Yeryüzünde daha çok ve daha sağlam eserler bıraktıkları" ifade edilir. Kasas suresi­nin 76. âyetinde Karun'a "Anahtarlarını güçlü bir topluluğun" zor taşıyacağı kadar çok mal verildiğinden bahsedilir. Hâttâ, "Allah'ın önceleri ondan (Karun) daha güçlü ve topladığı şey daha fazla olan nice nesilleri helak ettiği"ne dikkat çekilir.

Rum sûresinde de geçmişteki medenî kavimlerden söz edi­lir:

أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَأَثَارُوا الْأَرْضَ وَعَمَرُوهَا أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوهَا وَجَاءتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ

"Yeryüzünde dolaşıp kendilerinden önce geçmiş kimselerin sonlarının nasıl olduğuna bakmazlar mı? Ki onlar kendilerinden daha kuvvetli idiler, yeryüzünü kazıp alt üst ederek onlardan çok imâr etmiş kimseydiler. Ve onlara burhanlarla peygamber­ler gelmişti. Böylece onlara zulmetmiyor, onlar kendilerine zul­mediyorlardı. Sonra Allah'ın âyetlerini yalan sayıp onları alaya alarak kötülük yapanların sonu pek kötü oldu"(Rum; 30: 9)

Bütün bu bilgilerin ışığında, şimdi insanlığın başlangıcını, geçmişini, vahşî kabul etmek mümkün mü?

Kaynak:

Merak Ettiklerimiz

Mehmed Dikmen

Cihan Yayınları

İst. 1998