6- EZBERLENENİ İKİLİ DİNLETME

Bunun birkaç yolu vardır.

1- İyi okuyan meşhur okuyucuların kaset ve CD’lerini dinleyerek tekrar etme. Bunda sesi güzel olan bir okuyucuyu seçmen daha iyidir. Çünkü sesin güzelliği insan nefsine hoş bir etki yapar, dinleyiciyi cezbeder ve onu takip etmeye iter. Bundan şarkıya benzeyen makamları kastetmiyoruz. Okuyuşun güzel bir ses ve edayla icrasını kastediyoruz. Hıfza devam etmenin kolay olabilmesi için tecvid kaidelerinin normal olarak uygulanması tercih edilir.

Kaset aracılığıyla tekrar etme metodu, okuyucu birkaç ayet okuduktan sonra kaseti durdurup, onun kaldığı yerden devam etmen veya dinlediğin ayetleri tekrarlaman şeklinde olur. Mesela okuyucu bir ayet okur, arkasından gelen ayetleri sen tamamlarsın. Eğer okunan sure kısa surelerden ise okuyucudan tamamını da dinleyebilir ve arkasından sen de tek başına tekrar edersin. Bu usul çoğu zaman ezber tekrarında kendiliğinden oluşur. Radyodan bir okuyucunun senin ezberlemiş olduğun bir sureyi okuduğunu duyunca arkadan gelen ayetleri kendiliğinden tamamladığını görürsün.

2- Samimi olduğun bir arkadaş veya dostunla birlikte tekrar etmek. Bu usul canlı unsurlar içerdiği, kontrol ve düzeltme imkânı olduğu ve karşılıklı tecrübe alış-verişi yapılabildiği için bir önce geçen metoddan daha iyidir. Özellikle de taraflardan birisi daha iyi ve yeterli ise çok daha iyi olur. Bu yolun çeşitli şekilleri vardır.

a- Önce senin, sonra da onun sırayla surenin tamamını okumanızdır. Bunu yaparken herkes diğerinin hatalarını düzeltir. Yalnız bu şekilde özellikle uzun sureleri okurken bıkkınlık gelme ihtimali vardır. Ama kısa sureler için bu usul tercih edilebilir.

b- Üzerinde anlaştığınız bir cüz belirleyip, önce onun sonra da senin okuman, daha sonra başka bir cüze geçmenizdir.

c- Sizden birisi okumaya başlar, takılıncaya kadar okur, oradan diğeri devam eder. O da takıldığı yerde diğerine geçer. Bu şekilde devam edilir.

d- Sizden birisi bir surenin herhangi bir yerinden başlayarak okur ve diğerinden kaldığı yerden devam etmesini ister. Bu yol genellikle Kur’an-ı Kerim yarışmalarında takip edilir.

Bu metod uygulanırken dikkat edilmesi gereken nokta, arkadaşın okurken hemen müdahale etmeden onun hatırlayabilmesi için yeterli fırsatı tanıman gerekliliğidir. Eğer çok uzun beklerse, o zaman hatırlatabilirsin. Aynı şekilde hata ettiği zaman cümlesini tamamlayana kadar onu düzeltmez ve hatasını sözle söylemek yerine el hareketinle veya hafifçe bir vuruşla ona işaret edebilirsin.

3- Ezberlediğin yeri iyi bir hafız hocaya dinletmendir. Bu, metodların en güzelidir ve birçok faydayı içerir.

a- İlim ve tecrübe olarak senden daha ileri olan hocanın görüş ve düşüncelerinden istifade etmendir.

b- Hocanın beğenisine nail olmak ve onun önünde mahcup olmamak için daha çok çalışman ve azmetmendir. Ayrıca hocanın vaktini fazla almamak için ona dinletmeden önce senin çok daha iyi bir şekilde hazırlanmanı da sağlar.

c- Okuyuşunun daha düzgün ve sağlam olmasıdır. Herhangi bir yerde takıldığın zaman da hocaya sorma imkânını bulabilirsin. Bu usul genellikle Kur’an Kurslarında (özellikle yeni başlayanlar için) kullanılır ki öğrenci kendisinden ezberlemesi istenen yeri, sure veya cüz olarak hocasına dinletir. Eğer hoca öğrencinin ezberinin sağlam ve yeterli olduğuna kani olursa, diğer bir cüze veya sureye geçirir. Sağlam olmadığına karar verirse de ondan iyice sağlam olana kadar tekrarlamasını ister.

Bazı Kur’an Kurslarında her öğrenciye belirli bir zaman dilimi içinde ezberlemesi gereken sure ya da cüzlerin yazılı olduğu bir kart verilir. Öğrenci ezberini hocasına dinletir ve sağlam olarak verebilirse, hocası kart üzerinde ezberlemiş olduğu yerin yanına imza atar ve bir puan tayin eder (iyi, çok iyi gibi...) Böylece öğrenci ezberinin düzeyini bilir ve bu da onun eğer zayıfsa daha fazla çalışmasına, sağlamsa da ezberinde azimle devam etmesine yardım eder. Bu aynı zamanda öğrenciler arasında neticelerini birbiriyle karşılaştırıp, aralarında bir yarışma havasının doğmasını da sağlar.

Burada hocanın puanlamayı yaparken çok dikkatli olmasının önemini vurgulamak gerekir. Yüksek puanları rastgele vermemelidir. Puanlamada çok fazla katı da davranmamalıdır. Fazla puan vermesi öğrencinin gevşemesine sebep olabilir. Diğer durum ise onun azmini zayıflatabilir.

7- EZBERLENEN SURELERİ DİNLETME

Ezberlenen surelerin arasında kopukluk olmaması için, surelerin topluca tekrar edilmesi, hafızlığın her aşamasında temel bir şarttır. Önceden ezberlenen surenin yeni ezberlenen ile birlikte tekrarı gerekir. Yani yeni bir sure ezberlediğin zaman onu önceden ezberlediklerinle birlikte tekrar edersin. Ezberlediğin sureler arttıkça hem senin tekrara olan ihtiyacının arttığını, hem de tekrar etmek için daha fazla vakit ayırman gerektiğini göreceksin. Bunun için ezberinde ne kadar çok yer varsa hem ezberlemek hem de tekrar etmek için o kadar çok vaktin olması gerekecektir.

Eğer tekrar edeceğin sureler kısa surelerdense birkaç tanesini birlikte tekrar etmen senin için kolay olur. Ama uzun surelerdense (Bakara, Âli İmran gibi..) daha büyük bir gayret ve daha uzun zamana ihtiyaç duyulur. Belki de bu takdirde dinletmenin cüz cüz yapılması en iyi metoddur.

8- YAZMA VE EZBERLEME

‘Eğer ezberlemek istiyorsan yazmalısın.’ Öğretmen ve eğitimcilerden bu sözü çok duyarız. Bunun hafızlık yapanların birçoğu için de büyük faydası vardır. Özellikle de kişi, ezberlediği bazı yerlerde çok zorlandığı zaman... O halde bazen bu kaideye başvurmak çok yerinde olur. Şu bilinen bir şeydir ki, duyu organlarından ne kadar çok unsur, öğrenme eylemine katılırsa, elde edilen bilgi, öğrenilen şey, o kadar sağlam ve kalıcı olur. Davranış ve hareketlere de o kadar çok tesir eder.

Ezberlenmek istenen parça bir-iki defa veya daha fazla yazılarak bu yoldan istifade edilebilir. Sonra onu hatırlamaya ve iyice yerleştirmeye çalışırsın. Hala konsantrenin çok zayıf olduğunu görürsen tekrar tekrar yazabilirsin.

Bir parçayı veya cüzü ezberledikten sonra ondan hatırlayabildiğini yaz ve sonra yazdığınla Kur’an-ı Kerim’i karşılaştırarak eksiklerini ve hatalarını sapta, sonra da onları düzeltip, telafisine çalış.

Yazarak ezberleme usulü, Kur’an-ı Kerim’in toplu olarak ezberlendiği meclislerde uygulanan bir tekniktir. Öğretmen ezberlenmesini istediği ayetleri tahtaya yazar. Sonra kendisi bir kere tek başına okur, öğrenciler de onun okuduğu ayetleri tahtadan takip ederler. Daha sonra önce öğretmenin okuması, arkasından da topluluğun tekrar etmesi kaydıyla topluca okunur. En sonunda da öğretmen bazı öğrencilerden ayetleri yalnız olarak okumasını ister. Onların hatalarını düzeltir, gerekli uyarı ve kontrollerini yapar.

Bu metodun bu şekilde uygulanmasının bazı sakıncaları vardır. Çünkü toplu okuma sırasında, sesler birbirine karıştığı için öğretmenin her bir öğrencinin yaptığı hatayı saptaması zordur. Bununla beraber bu usul ezber sağlam olana kadar geçici bir süre için kullanılabilir. Yani Kuran’ın ezberletilmesinde bu usul tek başına yeterli değildir, herkesin ayrı ayrı okuması gerekir.

Uyarı: Kur’an-ı Kerim’in yazılmasında da, ona dokunurken olduğu gibi abdestli olmak şarttır. Ezberlemek için yazdığın kâğıtları da iyi muhafaza etmelisin, en iyisi onları yakarak imha etmektir.

9- BAŞLARLA SONLARI BAĞLAMA

Ezberlenen yerleri birbirine eklerken çok önemli bir nokta daha vardır ki, o da surelerin başlarıyla sonlarını birbirine bağlamadır. Yani herhangi bir surenin ilk iki ayetiyle son iki ayeti arasında bağlantı kurmandır. Bu özellikle uzun ve orta uzunlukta olan sureler için geçerlidir ki, nasıl başlayıp, bittiğini hatırlaman kolay olsun. Örneğin Vakıa suresini sağlam olarak ezberledikten sonra onu şu şekilde de hafızana alman gerekir: إِذَا وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ لَيْسَ لِوَقْعَتِهَا كَاذِبَةٌ خَافِضَةٌ رَافِعَةٌ (Olacak vak’a olduğu-kıyamet koptuğu- zaman.Onun oluşunu yalanlayacak yoktur.O alçaltıcı,yükselticidir..... وَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ ( فَنُزُلٌ مِنْ حَمِيمٍ ( وَتَصْلِيَةُ جَحِيمٍ ( إِنَّ هَذَا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ ( فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيم

“Ama yalanlayıcı sapıklardan ise; kaynar sudan bir tatma ve cehenneme atılma var. Kesin gerçek budur işte. Öyleyse büyük Rabbinin adını tesbih et.)

Bunun yanında ezber yapan kişiler çoğu zaman ezberledikleri surelerin son kısmını, son sayfasını veya da son üç- dört ayetini ezberleyememe gibi bir sıkıntıyla karşı karşıya kalırlar. Bunun sebebi de onların çoğunlukla surenin ezberini bitirmede acele etmeleri ve bu yüzden sonunu başında olduğu gibi yavaş ve benimseyerek ezberlememeleridir.

Bu sorunun önüne geçebilmek için surenin ezberine sondan başlayıp, önce son üç veya dört ayeti ezberlemende bir sakınca görmüyoruz. Sonra sureyi ezberlemek için başa dönersin. Sonuna ulaştığın zaman da onu ezberlemede acele etmenin sana herhangi bir zararı olmaz. Bu aynı zamanda surenin başı ile sonu arasında bağlantı kurmana da yardım eder.

10- AYETLERDEKİ BENZERLİKLER

Kur’an-ı Kerim’de birbiriyle yakın bir benzerlik içinde olan birçok ayet vardır. Bu ayetler ya çeşitli surelerde veya tek bir surede gelmiş olup, çok küçük bir takım farklılıklarla birbirlerinden ayrılırlar. Bu fark çoğunlukla bir kelimenin fazla olması, eksik olması, önce gelmesi veya sonra gelmesi ya da hiç zikredilmemesi şeklinde olabilir ki bunlara müteşabih ayetler denir. İşte hafızlık yapanlar ayetleri bu benzerlikten dolayı birbirine karıştırabilirler.

Ezberleyen kişinin yapması gereken, bu müteşabih ayetleri ezberlerken üzerinde daha çok durması ve fırsat buldukça tekrar etmesidir. Kur’an-ı Kerim’in tamamını veya büyük bir kısmını ezberleyenler, böyle bir tekrara, ezbere yeni başlayanlar ve henüz çok fazla mesafe kat etmeyenlerden daha fazla ihtiyaç duyabilirler.

Aynı şekilde birbirine benzeyen sure başları da hafızlık yapan birçok kimse için zorlukla karşılaşılabilecek yerlerdir. Mesela Ha-Mim ile başlayan sureler, Elif-Lam-Mim ile başlayan sureler, sebbeha-yusebbihu ile başlayan sureler gibi... Ezber yapan kişi, bu tür birbirine benzeyen sure girişlerini kâğıda yazmalı ve onları ezbere tekrar tekrar okumalıdır ki, zihnine iyice yerleşsin. Bunu yaparken de sureleri birbirinden kolaylıkla ayırt edebilmek için bu başlangıç kısımlarına bir veya iki ayet ilave ederek okuması faydalı olur.

11- AYETLERİN KELİMELERLE İŞARETLENMESİ

Bazı hafızlar bana ezber yaparken kullanılabilecek hoş bir yoldan bahsettiler. Şöyle ki her ayetten bir kelime alıyor, sonra peş peşe gelen ayetlerden çıkardığı bu kelimelerle bir cümle oluşturup o cümleyi ezberliyor. Cümledeki her bir kelimenin ona, ezberlediği bir ayeti hatırlatması suretiyle ezberini yapması kolaylaşıyor. Genellikle bu metod birbirinden bağımsız farklı manaların arka arkaya geldiği ayetlerin ezberlenmesinde kullanılıyor. Mesela şu cümle: Yarattı(خلق),Yaptı(فجعل), cevap verdi(فأجاب),Hidayete erdirdi(فهدى),Başladı(فبدأ) neml suresindeki arka arkaya gelen 60-64. ayetleri hatırlatır.

Bu metot Kur’an-ı Kerim’in bazı yerlerinde denenmiş ve Allah’ın izniyle faydalı olduğu görülmüştür.

*Terc:Mustafa el Humsi’nin “Delilüs’sâlikîn fî Hıfzı’l Kur’an’i’l Kerim ve Tahfizihi” adlı eserinden; Necdet İçel

-Devam Edecek-