Yollar ve çarşılar umuma açık insanların ihtiyaçlarını karşıladıkları mekânlar sayılırlar. İnsanlar vakitlerinin bir kısmını dışarıda geçirirler.

 

Yüce Mevla’nın Kur'an-ı Kerim’de buyurduğu gibi:

وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَاماً

''Rahmanın kulları ki yeryüzünde mütevazı olarak yürürler, cahiller kendilerine laf atarsa selam derler''(1)

 

Efendimizin (s.a.v) çarşı ve sokaklarda yürüyüşünü Sünnet-i Nebeviden öğreniyoruz, şöyle ki;

 

İbn-i Ebu Hale (r.a)'nin vasf ettiğine göre:

''Efendimiz (s.a.v) yürürken ayağını kuvvetlice kaldırırdı. Yürüyüşünde orta yolu tutar, ne acele, ne yavaş yürürdü. Büyük adımlarla ilerlerdi. Vakarlı idi.

 

Yürürken sanki yüksek bir yerden aşağı iner gibi rahat yürürdü. Dönerken veya bir yere bakarken tüm cismi ile o cihete yönelirdi.

 

Yere bakarak yürürdü, çarşıda arkadaşlarına dikkat ederdi, onlarla beraber yürürdü. Gördüğüne de selam verirdi.''(2)

 

Üzücü olan şu ki, günümüzde çarşıda, pazarda, sokakta, yolda, okul çıkışlarında boş durmak veya boş boş dolaşmak, faydasız boş yere vakit geçirmek, hoş karşılanmayacak davranışlardandır.

 

Yol ve çarşı ile alakalı bir kaç mühim mesele zikredeceğiz, şöyle ki;

 

1–Haramlardan sakınmak.

 

2–Yollarda ve sokaklarda durup insanları rahatsız eden tavır ve davranışlarda bulunmamak.

 

3–Çevrede gördüğümüz tanıdıklara ve arkadaşlarımıza selam vermek.

 

Ebu Said El-Hudri (r.a) nin bir rivayetinde, Efendimiz (s.a.v):

 

''Yollarda oturmaktan sakınınız! buyurdular.

 

“Ya Rasulallah, yollarda bazen önemli meseleler görüşüyoruz? dediler.

 

“O halde yollarda oturmanın hakkını veriniz” buyurdular.

 

“Yolun hakkı nedir?” diye sorulunca.

 

“Gözleri haramdan sakınmak, insanlara ilişmemek, selam verildiğinde selamı almak, iyiliği emredip kötülükten men' etmektir.”(3)

 

4–Yollara çöp, poşet, mendil, cam şişe, teneke, meyve kabuğu vs. şeyler atıp yolları kirletmemek. Temizliğe son derece riayet etmek.

 

Ebu Hureyre (r.a) nin bir rivayetinde Efendimiz (s.a.v):

 

لإِيمَانُ بِضْعٌ وَسَبْعُونَ أَوْ بِضْعٌ وَسِتُّونَ شُعْبَةً فَأَفْضَلُهَا قَوْلُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَأَدْنَاهَا إِمَاطَةُ اْلأَذَى عَنِ الطَّرِيقِ وَالْحَيَاءُ شُعْبَةٌ مِنَ اْلإِيمَانِ

 

''İman yetmiş küsur şubeden oluşur. En faziletli olanı La ilahe illallah kelimesidir. En alt derecesi ise insanlara eziyet veren şeyleri (taş, cam vs.) yolun kenarına kaldırmaktır. İnsanların geçmesini kolaylaştırmaktır.''(4)

 

Bu şekilde yaya ve taşıtlar için güvenli bir yol oluştururuz. Aynı zamanda bunun karşılığında mükafat ve ecir alırız.

 

5 – Yollarda ve caddelerde adres soranlara yardımcı olmak. Küçük çocuk kayboldu ise evine ulaştırmak. Özürlü insanlara ve yaşlılara hürmet edip yardımcı olmak.

 

6–Kalabalık yol ve çarşılara ihtiyaç halinde girmek.

 

Hz. Ömer(r.a)in bir rivayetinde Efendimiz (s.a.v) şöyle buyurdular: ''Kim çarşıya girdiğinde şu duayı yaparsa Allah (c.c) onun bir milyon günahını bağışlar. Bir milyon hasenat yazar. Bir milyon derece onun makamını yükseltir ve Cennette ona ev inşa eder:

 

لا اله إلا الله وحده لا شريك لهه له الملك وله الحمد يحيي ويميت وهو حي لا يموت بيده الخير وهو على كل شيء قدير

 

Allah’tan başka ilah yoktur. O'nun şeriki yoktur. Mülk O'nundur. O dirilten ve öldürendir. O sağdır, ölümsüzdür. Hayır O'nun elindedir O her şeye Kadir'dir''(5)

 

7– Yolda dikkatli yürüyüp bir şeylere çarpmamaya ve çarpılmamaya özen göstermek. Çukur ve kuyu yerlere düşmemek, ihtiyaç dışında fazla sağa veya sola bakmamak.

 

8–Karşıdan karşıya geçerken son derece dikkatli olup sağınıza ve solunuza bakıp öyle geçmek. Mümkünse yaya geçitlerini kullanmak.

 

9–Yollarda yürürken yaya geçitlerini ve kaldırımları kullanmak.

 

10–Yolda yürürken koşmadan ve acele etmeden yürümek. Çok yavaşta yürümemek. Böbürlenerek, kendini beğenmiş bir şekilde yürümemek. Çünkü Allah (c.c) bu yürüyüşü men' etmiştir Ayet-i Celilede:

 

وَلاَ تَمْشِ فِي الأَرْضِ مَرَحاً إِنَّكَ لَن تَخْرِقَ الأَرْضَ وَلَن تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولاً

 

''Yeryüzünde kabara kabara yürüme. Çünkü sen yeri yırtamazsın. Boyca da dağlara erişemezsin!''(6)

 

Yine başka bir Ayette:

 

وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِكَ إِنَّ أَنكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ

 

''Yeryüzünde tutumlu ol (orta yürü, ne çok çabuk, ne de çok yavaş gitme, ölçülü hareket et), sesini de kıs, çünkü seslerin en çirkini eşeklerin sesidir.''(7)

 

Hz. Ömer (r.a) in bir rivayetinde Efendimiz (s.a.v):

 

''Kim nefsini izzetli görüp kibirli yürürse, Allah (c.c) onu ahirette kızgın olarak karşılar''(8)

 

11–Yolda ekmek kırıntısı, yemek görürse onu kaldırıp münasip bir yere koymak.

 

Bu davranış nimete ihtiramdır.

 

Ayrıca ayet veya hadis yazılı bir kâğıt parçası görünce, onu çok küçük parçalar halinde yırtarak toprağa gömmek veya yakmak gerekir. Böylece insanların basmalarını önlemiş oluruz.

 

12–Yolda yürüyerek yemek yememek.

 

13– Yolda oynayıp insanları rahatsız etmemek. Oyun için genelde umumu ait park ve bahçeleri tercih etmek.

 

14–Alışveriş yaparken yüksek sesle konuşmamak.

 

15–Yolda kaybolan vakitlerimizi dua, zikir ve Kur'an okuyarak telafi etmek.

 

Ebu Hureyre (r.a) nin bir rivayetinde Efendimiz (s.a.v):

 

''Kim bir mecliste bulunur, oturur Allah (c.c) ı zikretmezse, bu o meclis için bir eksikliktir. Kim de bir yol tutup, bu yolda Allah (c.c) ı zikretmezse bu da onun için bir eksikliktir''(9)

 

Dipnotlar

 

1-Furkan: 63.

 

2-Tirmizi.

 

3-Buhari – Müslim.

 

4-Buhârî, Müslim,

 

5-Hakim; Müstedrek.

 

6-İsra: 37.

 

7-Lokman: 19.

 

8-Buhari.

 

9-İbni Sünni.