Uyku insanoğlunun gündüz yorgunluğundan ve sıkıntılarından kurtulması için en son ulaştığı bir istasyon ve durak noktası gibidir.

Evine dönünce yemek yer, daha sonra ailesi ile meşgul olur ve gecenin geç vaktinde ise uykuya çekilir. Uyku, diğer güne dinç ve zinde girmek için bir hazırlıktır.

Ayet-i Kerimelerde Allah (c.c) şöyle buyuruyor:

 

قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ اللَّيْلَ سَرْمَداً إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ إِلَهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُم بِضِيَاء أَفَلَا تَسْمَعُونَ{}

قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ النَّهَارَ سَرْمَداً إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ إِلَهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُم بِلَيْلٍ تَسْكُنُونَ فِيهِ أَفَلَا

تُبْصِرُونَ {} وَمِن رَّحْمَتِهِ جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَلِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ

'' De ki: Söyleyin bakalım, eğer Allah geceyi ebedi olarak uzatıp kıyamete kadar karanlık yapsa, Allah'tan başka size gündüzü getirecek tanrı var mıdır? Hâlâ dinleyip kabul etmeyecek misiniz?

De ki: Söyleyin bakalım! Gündüzü ebedi olarak uzatıp kıyamete kadar gündüz yapsa, Allah'tan başka, koynunda istirahat edip sükûnet bulacağınız geceyi getirecek tanrı var mıdır? Hâlâ gerçeği görmeyecek misiniz?

O, rahmetinin eseri olarak gece ile gündüzü var etti ki, geceleyin istirahat edesiniz, gündüzün de hayatınız için çalışıp Allah'ın lütfundan nasibinizi arayasınız ve O'nun nimetlerine şükredesiniz.''(1)

Uyku, insanoğlunun zayıflığının bir göstergesidir. Aynı zamanda Yüce yaratıcının bir hikmetidir. Uyku olmasa idi, insanın sinirleri boşalır, kasları zayıf hale gelir, birçok hastalıklar baş gösterirdi. Yüce Mevla’nın rahmetindendir ki, gecenin bir bölümünü insanın istirahatı için musahhar kılmıştır.

Uyku adabı ile ilgili bir kaç mesele zikredeceğiz, şöyle ki;

 1 – Abdestli yatmaya dikkat etmek. Ümame (r.a) nin bir rivayetinde Efendimiz (s.a.v) şöyle buyuruyor:

 ''Kim yatağa abdestli girerse ve Allah(c.c)’ı zikrederek uyursa, gecenin bir bölümünde uyanıp, dünya ve ahiret adına Allah'tan ne dilerse Allah (c.c) dileğini ona ihsan eder.”(2)

2 – İnsanın yatmadan evvel o gün Allah adına neler yaptığının muhasebesini yapması.

 Ebu Said El – Hudri (r.a) den, Efendimiz (s.a.v),Her kim yatağa girince:

استغفر الله الذي لااله الا هو الحيّ القيوم وأتوب اليه

"Allah’ım sana istiğfar ediyorum. Sen birsin ve teksin. Sana tevbe ediyorum" derse, Allah (c.c) onun bütün günahlarını affeder.”(3)

3 – Uyumadan evvel. Ayet-el Kürsi, Nas ve Felak surelerini okumak.

Aişe validemiz (r.a) den, Efendimiz (s.a.v):

'' Yatmadan evvel İhlâs, Nas, Felak surelerini okuyun. Daha sonra gücünüz yettiğince başınızdan ayaklarınıza kadar mesh edin ve bunu üç defa tekrar edin '' buyurdular.

4–Yorganı, çarşafı çırpıp öyle uyumak. Böylece haşere, böcek ve eziyet verici şeylerden emin olup öyle yatmak.

Sağa dönüp yatmak, ayaklarımızı kıbleye doğru uzatmamak.

Ebu Hureyre (r.a) den Efendimiz (s.a.v) şöyle buyuruyor:

باسسمك ربي و ضعت جنبي وبك أرفعه ان أمسكت نفسي فارحمها وان أرسلتها فا حفظها بماتحفظ به عبادك الصا لحين

''Ya Rabbi! Senin isminle yatıyorum. Nefsimi tutarsan bana acı, eğer nefsimi gönderirsen, orada salih kullarına yaptığın muamele ile karşıla''(4)

5 – Uyuklamadan önce yatağa yatmamak.

6 – Erken yatmaya gayret sarf etmek. Böylece uykumuzu alarak gece ibadeti yapmak için zindelik kazanmak. Gece kalkıp ibadet etmek.

Yüce Allah: 

تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَطَمَعاً

"Teheccüd namazı kılmak için yataklarından kalkar, cezalandırılmasından endişe ederek, rahmetinden ümit içinde olarak Rablerine dua edip yalvarırlar”(5) buyuruyor. 

Hz. Aişe (r.a) validemiz de der ki;

'' Efendimiz (s.a.v) gecenin erken saatinde yatıp, erken kalkardı. Kalkınca da ibadet ederdi ''(6) 

7 – Uyurken rahat elbiseler giymek.

8 – Kadın ve erkeklerin yataklarının ayrı olmasına dikkat etmek.

9 – Yüzüstü yatmamak.

Yaiş bin Tahfe'den (r.a) rivayet olunan bir hadiste:

'' Mescidde yüzüstü yatıyordum. Birisi ayağı ile bana dokunup dedi ki;

إنَّ هذِهِ ضِجْعَةٌ يُبْغِضُهَا الله قالَ: فَنَظَرْتُ، فَإذا رسولُ الله

Bu yatış (yüzüstü yatmak) Allah(c.c)’ın sevmediği bir yatış şeklidir. Dönüp baktığımda bu zatın Rasulullah (s.a.v) olduğunu gördüm''(7) 

10 – Uyandıktan sonra Allah (c.c)'ı zikir etmek.

Hz. Aişe'den (r.a), Efendimiz (s.a.v) gece kalkınca: 

 لا إله إلاّ اللهُ الواحِدُ القَهّار , ربِّ السمواتِ والأرضِ وما بينهما وهو العزيزُ الغفَّار

'' Allah’tan başka bir kahredici yoktur. O yerin ve göğün sahibidir. O'ndan başka bağışlayıcı da yoktur. O azizdir ve affedicidir''(8)

 11–Uyku hayatımızın akışına yön verir. Bu yüzden orta yolu tutmalıyız ve sekiz saatten fazla uyumamalıyız.

12–Uyumadan önce kapı ve pencereleri kapatmak. Işıkları söndürmek. Yiyecek ve içecek kaplarının ağzını kapatmak.

Cabir bin Abdullah’tan (r.a) Efendimiz (s.a.v): 

غَطُوا الإنَاءَ، وَأَوْكِئُوا السِّقَاءَ، وَأَغْلِقُوا اْلاَبْوَابَ، وَأَطْفِئُوا السِّرَاجَ،

“Kaplarınızın ağzını örtün. Tulumların ağzını bağlayın, kapılarınızı kilitleyin, lambaları söndürün”(9) buyurmuştur.

13–İyi bir rüya görünce Allah(c.c.)’dan hayırlara vesile olmasını dilemek. Sevdiklerine anlatmak. Kötü rüyadan ise Allah'a sığınmalı ve onu şerre yormamalıdır. Ehli olmayanlara rüya anlatılmamalıdır.

Ebu Said El-Hudri (r.a) den, Efendimiz (s.a.v) şöyle buyuruyor: 

ذَا رَأَى أَحَدُكُمْ رُؤْيَا يُحِبُّهَا، فَإنَّمَا هِيَ مِنَ الله تعالى، فَلْيَحْمَدِ الله عَلَيهَا، وَليُحَدِّثْ بهَا

وَإذا رَأَى غَيرَ ذلكَ مِمَّا يَكرَهُ، فإنَّمَا هِيَ منَ الشَّيْطَانِ، فَلْيَسْتَعِذْ مِنْ شَرِّهَا، وَلا يَذكرْها لأَحَدٍ، فإنها لا تضُرُّهُ

''Sizden biriniz iyi rüya görürse bu Allah (c.c)'dandır. Bu rüya için Allah'a şükretsin ve rüyasını anlatsın. Bunun aksi olursa yani hoşlanmadığı bir rüya görürse bu şeytandandır. Bu rüyanın şerrinden Allah'a sığınsın. Zarar görmek istemiyorsa bu rüyayı kimseye anlatmasın”(10)

Ebu Hureyre (r.a) ın bir rivayetinde ise: 

فمن رأى ما يكره فليقم فليصل

'' Sizden biriniz uykusunda hoşlanmadığı bir şey görürse, kimseye anlatmasın kalksın ve iki rek'at namaz kılsın''(11)

14 – Uykudan ani bir şekilde uyanırsak veya terlersek abdest alıp namaz kılmak. Şeytandan ise Allah (c.c)'a sığınmak.

Zeyd bin Sabit (r.a) Efendimiz (s.a.v)'e uykuda aşırı terlediğini şikâyet edince, Efendimiz (s.a.v) şöyle dua etmemi tavsiye buyurdu:

اللهمَّ غارَتِ النُّجومُ , وَهَدَأَتِ العيونُ , وأنتَ حيٌّ قيّوم , لا تاخُذكَ سِنَةٌ ولا نومٌ , يا حيّ يا قيّوم

أَهدِىء ليلتي وَأَنِم عيني

“Ey Allah'ım! Yıldızların çekildiği, gözlerin sakinleştiği zaman, Sen Hayy u Kayyum'sun, Sen'de uyku veya uyuklama hali olmaz. Sen ölümsüzsün. Gecemi sakin kıl, uyumamı nasip eyle '(12)'

Efendimiz (s.a.v)'in bu tavsiyesi üzerine Zeyd bin Sabit (r.a): Artık rahat bir şekilde uyuyabiliyorum dediler.

*Dr. Muhammed Hayr Fatıma’nın “Gençlere İçin İslam Edepleri” adlı eserinden tercüme; Necdet İçel

Dipnotlar

1-Kasas: 71-73.

2-İbni Sünni.

3-Tirmizi.

4-Buhari – Müslim.

5-Secde 16

6-İbni Mace.

7-Ebu Davut.

8-Nesai.

9-Buhari – Müslim.

10-Buhari – Müslim.

11-Tirmizi.

12-İbni Sünni.