Eserleri

Seyyid Süleyman Nedvi bereketli ve yümünlü ömrünün hâsılatı olarak her sahada ama özellikle tarih ve biyografi sahasında eşsiz eserler bıraktı. Aligarh Üniversitesi'nin yakın zamanda düzenlediği bir konferansta dendiği gibi, o ve üstadı Mevlana Şibli "İslam dünyasında İbn Haldun'dan sonra çıkmış, gelmiş geçmiş en büyük birkaç tarihçi ve tarih bilimci arasında yer almaktaydı."

Ebul Hasen en Nedvi der ki; "İlmi bir araştırmanın ve önemli bir konuda yazılmış bir kitabın değeri, kullandığı ilmi malzeme, yine ilmi ve kuvvetli delillere dayalı, tahlil ve yoğrulmuşluk üzerine kurulu, parlak vesika, şahit ve delillerden çıkarılmış malumatla zenginleşmektedir."

Bu ölçülerle baktığımızda, gerçekten Süleyman Nedvi'nin bütün eserleri, alanında birer şaheserdir. Yine sözü Ebul Hasan en Nedvi'ye bırakacak olursak; "Müellif bu eserlerini hazırlarken zengin İslam kitaplığını derinlemesine incelemiş, eşsiz bir ilim ve araştırma aşkıyla çalışmıştır. İlgili bütün eserleri gözden geçirmiş, hepsinden istifade etmiş, sahasındaki bilgileri enine boyuna irdelemiştir. Bu sebeple, eserleri Urduca'nın ve yeni nesillerin iftihar edebilecekleri ilmi metodu ve yüksek edebi değeri yansıtmaktadır."

Eserlerinden bazılarını şöyle sıralayabiliriz:

1-Siret'ün Nebi: Peygamber Efendimizin(aleyhissalatu vesselam) hayatı ve şahsiyetini emsalsiz bir tarzda ele alan bu yedi ciltlik eserin ilk iki cildi Mevlana Şibli'ye, diğer kısımlar Süleyman Nedvi'ye aittir. Dilimize ilk olarak Ömer Rıza Doğrul ve sonrasında Ali Genceli tarafından "Asr-ı Saadet" diye çevrildiğinden Türkiye'de bu ad ile meşhur olmuştur. Birçok âlimimiz ondan çok istifade etmişlerdir;

Mesela Elmalılı Hamdi Efendi ünlü tefsirinde "Hindli Süleyman Nedevî Efendi'nin Asr-ı Saadet tarihinde tahrir ettiği üzere" "Hindli Süleyman Nedevî Efendi Asr-ı Saadet tarihinde bunu şöyle tesbit etmiş" diyerek iki yerde bu kıymetli eserden nakil yaparken, Ömer Nasuhi Efendi bu eserde geçen Mucize meselesindeki izahat için; "Şimdiye kadar kelâm'a, felsefeye dair görmüş olduğum eserlerin hiçbirisinde mucizeler hakkında bu kadar mükemmel izahata, bu derece hakimane görüşlere tesadüf etmedim" demektedir.

Bu eserin tanıtımını daha önce yaptığımızdan, sadece merhum Eşref Edip Fergan ve merhum âlimlerimizden Hasan Hüsnü Erdem'in kanaatlerini zikredelim.

* Öteden beri, İslam Tarihi, siret-i nebeviye deyince, İslam'ın teessüs devrindeki hadiseler, gazalar anlaşılıyordu. Nitekim bütün İslam tarihleri müelliflerinin eserleri bu kadro dâhilindedir. Fakat Asr-ı Saadet unvanlı bu muhteşem eserin müellifleri Şeyh Şibli ve Süleyman Nedvi hazeratı ve arkadaşları –ki birkaç asırda bir yetişen allamelerdir- büsbütün başka bir program, tertip, başka bir usul takip etmişler.

Siret-i Nebeviye ünvanı altında; gerek hayat-ı nebeviyyeye ait vakayi ve hadiseleri, gerek İslam esaslarına müteallik bahisleri bir araya toplamışlar, bu surette maddi, manevi, siyasi, içtimai, ruhani ve dini muazzam bir eser, bir "Asr-ı Saadet Külliyatı" vücuda getirmişlerdir. Başından sonuna kadar bu eserin her bahsinde Kur'an-ı Kerim göz önünde bulundurulmuş, ehadis-i nebeviye nazar-ı itibara alınmış ve bu esasların bütün dünya meselelerini halletmeye, beşerin salah ve saadetini temine kâfi olduğu izah olunmuştur." Eşref Edip Fergan

* Büyük İslam âlimlerinden mürekkep Hint Pakistan İslam Akademisi erkânı tarafından telif olunan ve beş cilt teşkil eden bu muazzam eser, baştanbaşa Ümmehat-ı Kütüb-ü İslamiye'nin(İslam kitaplarının analarının, en önde gelenlerinin) tetkik ve tetebbuu ile meydana gelmiş olmak itibarıyla büyük bir ilmi ve dini kıymeti haizdir." Hasan Hüsnü Erdem(eski Diyanet İşleri Reislerinden)

Bu eserin Türkçe çevirileri hakkında mufassal malumatı Mevlana Şibli'nin hayatında verdiğimizden oraya havale ediyoruz.

2-Tarihu Ard'ıl-Kur'an; Bu eser, Kur'an'da geçen eski ülkelerin ve milletlerin coğrafî tasvirlerine karşı yapılan oryantalist propaganda hakkındaki tarihi araştırma ve reddiyenin paha biçilmez bir parçasıdır. Ayrıca bu türdeki Urduca tek kitaptır. 1915'te ilk, 1918'de ikinci cildi neşredilmiştir. Süleyman Nedvi bu eserini Siret'ün Nebi'nin bir parçası olarak göstermektedir.

Seyyid Muzaferüddin Nedvi'nin bu eserden büyük ölçüde yararlanarak, daha doğrusu bu eseri kısaltarak kaleme aldığı A Geographical History of the Quran adlı eseri Nedvi'ye nispet edilerek Abdullah Davudoğlu tarafından dilimize çevrilmiştir.(Kur'an-ı Kerim'de Kavimler ve Toplumlar-İnkılâp Yay.) İşte, bizdeki neşriyatın ne seviyede olduğuna güzel bir numune..

Muhterem hocamız Yusuf Karaca Bey, geçen sene bu eseri Urduca bilen bir akademisyen ile birlikte çevirme teşebbüsünde bulunmuşsa da, yayınevlerinin ilgisizliği yüzünden bu kıymetli proje gerçekleşmemiştir.

3-Siret-i Aişe; Hz. Aişe (r.a)'nin hayatını konu eden bu eser hakkında merhum Ebul Hasan en Nedvi "el Murteza" adlı eserinde şöyle yazmıştır; "Bu konuda yazılmış en güzel kitaptır." Ömer Rıza Doğrul tarafından İngilizceden dilimize çevrilmiş ve Asr-ı Saadet adlı çalışmanın içerisinde neşredilmiştir.

4-Hutabat-ı Madras: Madras kentinde, 1925 senesinde, Hz. Peygamberin Risaleti etrafında verilen ve büyük yankı uyandıran Urdu dilindeki sekiz konferansın bir araya gelmiş şekli olan bu eser, Arapça tercümesinden Osman Keskioğlu'nun güzel bir çevirisi ile dilimize kazandırılmış ve Diyanet İşleri Yayınları arasında "Hz. Muhammed(s.a.s) Hakkında Konferanslar" adıyla neşredilmiştir.

 Ebul Hasan en Nedvi bu eserle alakalı diyor ki; "Er Risaletü'l Muhammediye adıyla Arapçaya tercüme edilen Hutabat-ı Madras isimli eseri de, Hz. Peygamberin hayat, yaşayış ve Risaleti konusunda yazılmış eserlerin en güçlü, en yoğun, en dolgun ve en etkili olanlarındandır." 

 5- Arabu Hind Key ki Taallukât: 1929 senesinde Allahabad Hindustani Akademi'nin talebi üzerine, Arap ülkeleriyle Hindistan arasındaki tarihi, dini, ticari ilişkiler hakkında verdiği konferansların yazıya dökülmesiyle oluşmuştur. Bu eser de derin bir inceleme ve geniş bir araştırmanın ürünüdür.

6-Hayat-ı İmam Malik; Eser sadece dört mezhep imamlarından İmam Malik hazretlerinin hayatını ele almakla kalmaz, aynı zamanda hadis ilmi ve tedvini hakkında çok önemli bilgiler içermektedir. Bu biyografi, ayrıca meşhur Muvatta da dâhil olmak üzere İmam Malik'in eserlerinin detaylarını içerir. Bunlara ek olarak, önde gelen tâbi'în ve fukahâ'nın hayatlarının ayrıntılarını ve hadislerin derlenmesi ve tetkikinin tarihini de ihtiva eder.

7-Ömer Hayyam; 1933'de yayınlanan bu eser, ünlü İranlı şair Ömer Hayyam'ın hayatı ve eseri hakkındadır. Ömer Hayyam'ın hayatını net ve doğru bir biçimde anlatır. Hâlâ popülerliğini koruyan bir eserdir. Batı'da yayılmış olan Hayyam hakkında şarap içinde ıslanmış hayalperest bir telakkiyi dağıtmış ve onun matematik, astronomi ve bilime büyük katkılarını göz önüne sermiştir. İlk başta bir makale halinde yazılmış, sonra bir esere dönüşmüştür.

Ebul Hasan en Nedvi bu kıymetli eser hakkında şunları yazmaktadır; "Şüphesiz Ömer Hayyam, İran'ın kendisiyle iftihar ettiği büyük şair ve riyaziyat bilginlerindendir. Bununla birlikte İran bu zat hakkında, onun büyüklük yönlerinden örtüyü kaldıracak, ilmi eserlerini gösterecek şekilde yazılmış bulunan bu kitaba az veya çok benzer bir eser sunamamış, bu konuda ciddi, tarihi ve objektif bir araştırma ortaya koyamamıştır."

8-Arabon ki Cehezrâni; 1930 senesinde verdiği dört konferansın yazılı hali olan bu eser, Arap denizcileri tarafından ortaçağ süresince yapılan deniz yolculuklarından, onların icat ettikleri denizcilik aletlerinden ve ulaştıkları coğrafyalardan bahseder. Bu eser Seyyid Nedvi'nin zekâsını, hafızasının kuvvetini, araştırmadaki yeteneğini ve bilgisinin genişliğini gösterir.

9-Hayat-ı Şibli; Çok sevdiği hocası Mevlana Şibli Numani hakkında kalın bir cilt halinde neşrettiği bu eser, sadece o büyük üstadın hayatını ele almakla kalmaz, 19. yüzyıl sonu ve 20. Asrın ilk çeyrek yarısındaki Hindistan'ın ilim, kültür ve eğitim hayatıyla alakalı da çok kıymetli bilgiler verir. 

10-Havatin-i İslam ki Bahadri; Müslüman kadınların tarih boyunca gösterdikleri kahramanlıkları anlatan bu küçük eser, İngilizce tercümesinden dilimize de çevrilmiştir.(Müslüman Kadınların Kahramanlıkları-Ramazan Yıldız, İst-1967) Cevaplar. org'da bu eserin tamamını neşrettik, bakılabilir.

11-Nukûş-i Süleymânî: Urdu dili ve edebiyatına dair mükemmel yazılarından ve hitabelerinden oluşan ve 1939'da neşredilen bir koleksiyondur. Tefekkür yüceliği ve söyleyiş berraklığı ile bilinen bu denemeler, onun ilmine ve lisana hâkimiyetine dair yaşayan bir şahittir.

12- Makalat-ı Süleyman; Süleyman Nedvi'nin Hilal, Nedve, Maarif gibi dergilerde kaleme aldığı önemli makalelerin derlenmesiyle oluşan çok kıymetli bir eserdir.

13-Ehl-i Sünnet vel Cemaat; Tarih boyunca Ehl-i Sünnet düşüncesinin gelişimini ele alan bu eser, selef-i salihin akidesini enine boyuna incelemiştir.

14-Yâd-ı Raftegan: 1916 ve 1953 yılları arasında Azamgarh'ta meşhur bir kimsenin-dost, âlim, avukat, şair, siyasetçi, devlet başkanı vs.- vefatıyla birlikte Seyyid Süleyman Nedvi, onların bu dünyadan göçmelerinden bahsederek, yürekten hislerini ifade etmek için bir yazı kaleme alıyordu. Bu kitap bu yazıların bir koleksiyonudur.

15- Rahmet-el Âlem: Hz. Peygamber'in(Sallalahu aleyhi ve sellem)hayat öyküsünü, basit bir dille anlatan bu eser, öğrenciler için kaleme alınmış ve İslami okulların ders programına dâhil edilmiştir.

Üstadın eserlerinin bir kısmının tanıtımını böylece yapmış olduk. Ama bir hususa da değinmeden edemeyeceğiz. Türkiye'de bir ilk gerçekleştirilmiş ve bir yazarın hayattayken yazmadığı bazı eserler ölümünden sonra yazdığı eserler listesine katılmıştır. Bunu yapan Timaş Yayınevi'dir. Bu yayınevimiz, Ömer Rıza Doğrul'un neşrettiği Asr-ı Saadet'i bir sadeleştirme heyetine havale etmiştir. Onlar da parça parça sadeleştirirken, Ömer Rıza'nın kendi eklediği Hz. Ebubekir, Hz. Osman ve Hz. Ali kısımlarını da Süleyman Nedvi'nin yazdığını sanmışlar ve bu eserler de merhumun eseri olarak Timaş Yayınları Asr-ı Saadet Serisinde yayınlanmıştır. Bu sorumsuzluğun sonucu olarak, mesela Prof. Dr. Mehmet Özşenel Bey de Süleyman Nedvi ile alakalı Divan Dergisinde neşredilen yazısında bu eserleri onun eserleri meyanında zikretmiştir. Başkaları da bu hataya düşmesin diye bunu da yazmak zorunda kaldım maalesef.

Hakkında Denilenlerden…

*Gazali ve Fahreddin-i Razi'nin ilimleri ve Cüneyd ve Şibli'nin zühd ve takvaları bir araya toplansa, bu tekevvünden Süleyman Nedvi meydana gelir. Mevlana Enver Şah Keşmiri

*Seyyid Süleyman Nedvî bugün ilim hayatımızın en yüksek basamaklarında bulunuyor. O sadece bir âlim değil, bilakis o, ulemanın emiridir. Ve o sadece bir müellif değil, bilakis yazar ve müelliflerin imamıdır. O'nun şahsiyeti bir ilim ve güzellikler denizidir ki, o denizden yüzlerce nehir fışkırmış ve onunla binlerce ekili alan sulanmıştır. Muhammed İkbal

*Zamanımızda İslami ilimler süt denizinin "Ferhad"ının(1) Seyyid Süleyman Nedvi'den başkası olduğuna kim itibar edebilir?" Muhammed İkbal

* Muhammed İkbal bir keresinde ona şöyle yazmıştı; "Senin bana öğrettiklerin hayatım boyunca bana yeter."

Bir başka mektubunda ise şöyle der; "Sen Allame Şibli'nin vefatından sonra kâmil bir üstadlığı üstleniyorsun. Ve senin eleştirilerinden de İkbal istifade edecektir."

*Süleyman Nedvi ile Şibli Numani'nin birbirine benzeyişleri, İbn-i Teymiyye ve İbn-i Kayyım'ın birbirlerine benzeyişleri gibidir. Mevlana Eşref Ali Tehanevi

* Seyyid Süleyman Nedvî Arap dili ve edebiyatında derinlemesine bir bilgiye sahipti. İslami ilimlerde ka'bına ulaşılmaz bir zirve idi. Kur'an ilimlerinde, Tevhid ve Kelam ilimlerinde dikkatli bir bakış açısı vardı. Tarih ilminin inceliklerinde, sosyoloji ve medeni ilimlerde geniş bir malumata sahipti. Urdu dilinde edebi bir üslup inşa etmişti. Arap dilinde akıcı bir üslubu vardı. Bu iki dilde de yeni buluş ve güzelliklerle şiir yazma kabiliyeti vardı. Ebul Hasan en Nedvi

*Şüphesiz ki Seyyid Süleyman Nedvi, çağımızın en büyük tarihçisi ve araştırmacısı sayılmasına hiçbir zorlamaya ihtiyaç duymadan hak kazanmıştır. Ebul Hasan en Nedvi

* Allame es Seyyid Süleyman Nedvi, geniş araştırması, Fıkıh ve hadis kaynaklarına müracaatı, fıkhi ve kelami konularda Ehl-i Sünnetin görüşlerine sıkı sıkıya bağlılığı konusunda üstadını geride bırakmaktadır. Bununla birlikte her ikisinin de kendine özgü üstün yönleri bulunmaktadır. Ebul Hasan en Nedvi

*Allame Süleyman Nedvi, çok güçlü bir zekâ ve hafızaya sahipti. Peşaver'den Çin sınırına kadar yolculuk yaptım, ama bu sınırlar arasında şu üç âlime benzer bir âlim bulamadım; Allame Enver Şah Keşmiri, Ebu'l Kelam Azad ve Allame Süleyman Nedvi. Ebu Zafer Nedvi

* Zamanın insanları Seyyid Süleyman Nedvi'nin yekta bir âlim olduğuna, eşi benzeri olmadığına iman ederler. Onun tarih ilminde otoritesini, Siyer yazma hususunda zirve olduğunu da beyan ederler. Velâkin insanların çoğu onun edebiyat, şiir ve şiir tenkidindeki mevkiinden habersizdirler. Ve yine onlardan pek azı, onun inşacı bir edip ve yüksek bir şair olduğunu bilirler. Abdülmacid Deryabadi

*Benim görüşüme göre ki, bu asrın âlim ve aydınlarını gözümde canlandırarak söylüyorum ve sadece Hind yarımadasındakileri değil, diğer İslam beldelerini de gözümde canlandırıyorum ve ilim ve edebleri üzerinde toplamada Süleyman Nedvi'ye yaklaşan birisini bulamıyorum. Mesud Âlim en Nedvi

*Hazret-i Üstad Allame Seyyid Süleyman Nedvi gibi üstün sıfatları üzerinde toplayan bir allame her zaman çıkmaz, ancak asırlarda bir çıkar. Faziletlerinde selef imamlarını hatırlatıyordu. İslami ilimlerde onun görüşleri derin ve geniş idi. Bazı ilimlerde imamet ve içtihat makamını işgal ediyordu. O arkasında ilmi ve dini basiretini gösteren birçok eser bıraktı. Onun eserleri ilim ve bilgi dünyasına uzun zaman bir aydınlatıcı olarak kalacaktır. Muinuddin Ahmed en Nedvi

* Allame Seyyid Süleyman Nedvi öyle büyük bir insandır ki, tarih onun gibilerini nadir kaydeder. Muhammed Rabi el Haseni en Nedvi

* Seyyid Süleyman Nedvi bir mecliste hazır olmazdı ki, oranın reisliğine getirilmesin. Ve o bir cemiyete iştirak etmezdi ki, oranın imamet ve önderliği ona teslim edilmemiş olsun. Said Ahmed El Ekbarabadi

*Seyyid Nedvi, saygın soy ve nesebinde, ilmi ve faziletinde, ahlak ve şemailinde ülke ve insanlara hizmetinde üstünlüğünü gösteren parlak bir makama sahipti. Reşid Ahmed Sadıki

*Süleyman Nedvi'nin nefsini ilim ve edebiyata vakfettikten sonra ilmi hayatımızda edindiği mevkii idrak etmek gerekir. Allame Muhammed İkbal ve Üstaz Muhammed Ali Cevher'in Süleyman Nedvi'ye yazdıkları mektupları incelediğimizde görürüz ki, İslam ilimlerine âşık olanlar ülkede üzerlerine çöken karanlığı gördüklerinde Azamgarh'taki aydınlatıcı ışığa koşmuşlardır. İkbal'in Nedvi'ye yazdığı birçok mektupları görürsün ki, onlar, sanki bir talebenin hocasına yazdığı mektuplar gibidir." Muhammed İkram en Nedvi

*O, Kitap ve Sünnette, Fıkıhta, tarih ilminde, felsefe ve ilm-i Kelam'da, Arapça, Farsça ve Urduca dilleri ve edebiyatında bir damen-i muallâ ve kadem-i rasih sahibi idi. Ve bu ilimler ve edebiyatta zamanının âlimleri ve münevver tabakası içerisinde ona denk gelebilecek bir kimse bulunmazdı. Muhammed Ekrem en Nedvi

* Süleyman Nedvî, bu yüzyılın ilk yarısında Hind-Pakistan Yarımadasında yaşayan Müslümanlar arasında edebi bir yeniliğin yer almasında önemli rol oynamış olan "ummanlar kadar derin" bir âlim, canlı ve parlak bir nesirci, ünlü bir şair, son derece araştırmacı bir tarihçi idi. Enver İnâyetullâh

*Hind alt kıtasında yeni bir âlim tipinin örneğini teşkil eden Seyyid Süleyman Nedvî'yi Hanefi mezhebine bağlı, tahkike önem veren, eleştirel yaklaşımları olan, tasavvufi yönleri olan, tutarlı ve mutedil, Batı ilimlerine ve batılı âlimlere belli ölçüde aşina Müslüman bir âlim olarak tanımlamak mümkündür. Nedvi bu sentezci ve birleştirici kimliği ile Modernist çizginin ileri ucu Ehl-i Kur'an'dan, geleneksel düşüncenin uç noktası Ehl-i Hadis'e kadar her kesim ve gurubun takdirini kazanabilmiş bir şahsiyettir.

Eserleri ve makaleleriyle de güncel konulara ilmi yaklaşımlar getirmeye çalışmış, mesele ve konuları derinlemesine ele almayı hedeflemiştir. Özellikle tarih ve biyografi alanındaki eserleriyle klasik kaynaklardan seçici ve eleştirel bir tavırla yararlanmış, bir taraftan da Batılı yazarların iddia ve ithamlarını bu eserlerle cevaplamaya çalışmıştır.

Seyyid Süleyman Nedvi'nin geniş kültürünün yanı sıra zahidane hayatıyla da Müslüman kimliğinin deruni boyutunu ortaya koyduğunu söylemek mümkündür. Nedvi'yi bütün bu özellikleriyle çağından ve çağının problemlerinden haberdar olan, yaklaşımları itibarıyla sentezci ama aynı zamanda mütebahhir âlim tipinin son örneklerinden biri olarak kabul etmek gerekir. Prof. Dr. Mehmet Özşenel  

Dipnotlar

(1)Merhum İkbal, bu sözünde İran edebiyatında bahsedilen Ferhad ve Şirin hikâyesine atıf yapmaktadır. Ferhad, sevdiğine kavuşması için bir dağı kazıp tatlı suyu halka ulaştırmak şartıyla imtihan edilmişti. 

KAYNAKLAR

1- Dr. Muhammed Ekrem en-Nedvi, Seyyid Süleyman Nedvi- Dar-ül Kalem-Dımaşk-1422-1. Baskı

2- Abdulhay bin Fahreddin el Haseni, Nüzhet-ül-Havatır ve Behcet-ül-Mesami ven-Nevazır- Daru İbn-i Hazm-Beyrut-

3- Ebul Hasan en Nedvi, Şahsiyyat ve Kutub- Dar-ül Kalem-Dımaşk.

4- Seyyid Süleyman Nedvî, Asr-ı Saâdet-Çeviren Ali Genceli, Hazırlayan Eşref Edib, Şamil Yayınevi, İstanbul, 1985

5- Mehmet Özşenel, Hindistan'da Hilafet Meselesine Farklı Bir Bakış- Sakarya İlahiyat Dergisi-sayı: 15-2007

6- Şibli Numani, Siret'ün Nebi- terc: Yusuf Karaca-İz Yayıncılık-İst–2002

7- Ebul Hasan en-Nedvi, Asrımızda İslam Tetkikleri- terc: Abdülaziz Hatip-Işık Yayınları-İzmir, 1993

8- Durmuş Bulgur, 1850-1900 Yılları Arası Hind Yarımadasındaki İslami Fikir Akımları- Konya-2007(Doktora Tezi)

9- Seyyid Süleyman Nedvi, Hilafet ve Hindistan- terc. Dr. N. Ahmed Asrar-İsmail Kara'nın hazırladığı Hilafet Risaleleri içinde-Klasik Yayınları-2002

10-İslam Ansiklopedisi 32. Cilt-Seyyid Süleyman Nedvi maddesi-haz.: Azmi Özcan-T.D.V. Yayınları-İst.2006

11- Enver İnayetulah, Süleyman Nedvi- Sebilürreşad Mecmuası-sayı: 343

12- Mehmet Özşenel, Gelenek İle Modernite Arasında Bir Sentez Denemesi; S. Süleyman Nedvi- Divan İlmi Araştırmalar Mecmuası-Sayı: 21-2006

13- S. Süleyman Nedvî, Kur'ân-ı Kerîm'de Kavimler ve Toplumlar Âd Semûd Meyden, - terc. Abdullah Davudoğlu-İnkılab Yayınları, İstanbul, 2003

14- Ebul Hasan en Nedvi, Hz. Ali-el Murteza- terc: Yusuf Karaca-Risale Yayınları-

15- Süleyman Nedvi, Hz. Muhammed Hakkında Konferanslar- terc. Osman Keskioğlu-Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları-Ankara

16- Mehmed Akif Ersoy Safahat- haz. A.Vahap Akbaş-Beyan Yayınları-İst.2009

17- Ebul Hasan en Nedvi, İkbal'in Mesajı- terc. Yusuf Işıcık-Hayra Hizmet Vakfı Yayınları-Konya-1979

18- Ebul Hasan en Nedvi, Muhammed İlyas Kandehlevi- terc. Hayri Demirci-Gülistan Neşriyat-İst.2010

19-http://www.milligazette.com

20-http://shibliacademy.org

21-http://en.wikipedia.org/wiki/Shibli_Nomani

22-http://ccminc.faithweb.com/iqra/people/sulnadvi.html

23-http://www.vaazsitesi.com/haber_detay.asp?haberID=321

24- http://www.milligazette.com/Archives/2005/01-15