5- DEVAM VE DEVAMSIZLIK SORUNU

Bazı grupların hocaları, öğrencilerin sık sık devamsızlık yapmalarından yakınırlar. Şüphe yok ki böyle bir sorun ezber oturumlarından elde edilmek istenen hedefe olumsuz tesir edecektir. Çünkü seviyeler arasında bir takım farklılıklar oluşmasına ve öğretmene öğrencilerini takipte ve ders planının uygulanmasında karışıklıklar ve zorluklar çıkartacaktır.

Bu meselenin çözümü için öncelikle şu üç sorunun cevabını araştırmak gerekmektedir.

1- Öğrenci Kur'an kursuna niçin devam eder?

Öncelikle deriz ki: bunun sebep ve saikleri, diğer herhangi bir kursta okuyan öğrencinin durumundan tamamen farklıdır. Çünkü onu yönlendiren sebeplerin hemen hepsi maddi ve dünyevi iken, burada sevabını ummak ve nefsi yüceltmek gibi yalnızca manevi sebepler vardır.

Çoğunlukla burada öğrenciyi yönlendiren sebep, özellikle de ilkokul devresini bitirdiyse, maddi ve manevi tesirlerden uzak bir şekilde, onda kendiliğinden ortaya çıkan itici bir güç olur. Çünkü o ne istediğinin farkında, yöneldiği ve arzu ettiği şeyin de bilincindedir. Bu sebeple böyle bir kişinin, arzusunun daha kuvvetli olması ve neyi neden yapmak istediğinin önceden bilincinde olması hasebiyle devama daha çok riayet edeceğini düşünürüz.

Ancak bu, özellikle de öğrencinin yaşı küçükse onun ilgi ve alakasının kuvvetlenmesine veya zayıflamasına tesir eden bir takım dış sebeplerin varlığını ortadan kaldırmaz.

Mesela bunlardan ailesinin tesiri ki, birçok veli çocuğunun Kur'an-ı Kerim'i ezberlemesini veya çok güzel ve eksiksiz bir şekilde okumasını istediği için Kur'an kursuna düzenli olarak devam etmesi için getirir. 

Yine aynı şekilde arkadaşlarının, dostlarının, mahalle veya okulundaki akranlarının tesiri ki, bunlardan biri onu, ezber derslerine katılmak için heveslendirip, kendisine arkadaşlık etmesini sağlamak suretiyle etkileyebilir. Ya da olumsuz bir şekilde etkileyerek devam etmekte olan arkadaşının oradan uzaklaşmasına veya bırakmasına da sebep olabilir.

Veya da öğrencinin, caminin imamı, dersin hocası veya din eğitimi öğretmeni tarafından bilinçlendirilmesi ve yönlendirilmesi gibi sebeplerdir.

2- Öğrenci niçin devamsızlık yapar ve bunu adet haline getirir?

Bu sorunun cevabı, biraz önce birinci sorunun cevabını verirken anlatmaya çalıştığımız itici etkenler ve özellikle de dış etkenler konusuyla bağlantılıdır.

Eğer öğrenciyi iten faktör, ilk başta aile ise, bunun etkisi çok zayıf ve geçici bir süre olacaktır. Özellikle de burada ailesinin zorlaması ve mecbur tutması söz konusu ise veya baştan öğrenciyi bu konuda heveslendirmek için güzel ve nazik bir yönlendirilme yapılmamışsa veya öğrencinin kursa gelişi, gerçek bir ilgi ve isteğe dayanmayıp sıradan bir durumsa ya da ailesinde kendisine örnek olup onda samimi istek uyandıracak kimseler yoksa...

Şayet itici etken arkadaş çevresi ise durum çeşitlidir. Arkadaşların etkisi başlangıçta olumlu olur ve öğrenci bir anda, düşünmeden arkadaşlarıyla birlikte halkaya giriverir, onlarla yakın ve beraber olabilmek için de, onların yaptıklarını yapmaya heves eder. Ancak daha sonra hızla arzusu tükenir ve uzaklaşır. Oraya devam etmek için ciddi ve hakiki bir niyet ve sebebi bulunmadığı ve başlangıçta da sadece kendi arzusu ile gelmediği için sık sık devamsızlık yapmaya başlar. 

Hatta çoğu zaman da arkadaşlarıyla birlikte, orayı keşfetmek için bir gözlemci gibi gelir ve duruma ayak uyduramayıp, hoşuna gitmeyince önce devamsızlık yapar, sonra da tamamen bırakır.

Ancak bundan daha kötü olanı arkadaşlarının olumsuz tesirlerine kapılmaktır. Bunlardan bazılarını arkadaşlarını ezber oturumlarına çağıracaklarına oradan çektiklerini görürüz. Eğer ezber talebesi de şahsiyetli, kararlı ve yaptığı işe karşı kuvvetli bir arzuya sahip değilse, kendisini ezber oturumlarından, kasıtlı veya kasıtsız bazı konuşmalarla ya da kişinin şahsında olumsuz izler bırakacak bir takım davranışlarla uzaklaştıracak olan bir arkadaş veya arkadaş grubundan etkilenebilir. Bu tür söz ve davranışlar, istekli olan kimseyi, herhangi bir şekilde Allah Teala'nın sevabından ve itaatinden alıkoymaya çalışan kötü niyetler ve isyan ruhu da taşıyabilir. O halde Hak Teâlâ'nın şu sözünü hatırlayalım:

وَإِنَّ الشَّيَاطِينَ لَيُوحُونَ إِلَى أَوْلِيَائِهِمْ لِيُجَادِلُوكُمْ

"Şeytanlar, dostlarına, sizinle mücadele etmeleri için fısıldarlar"(Enâm: 121)

Aile ve arkadaş etkilerinden ayrı olarak yapılan devamsızlığın sebeplerinden bir tanesi de ezber hocasının şahsiyetinden kaynaklanabilir. Öğretmenle uyum sağlayamayan veya onu yetersiz gören öğrenci, onunla çalışmak için gayret göstermez ve onu ciddi bir şekilde takip etmez. İşte bu sebeple daha önce işaret ettiğimiz öğretmenin adab ve üslubu, öğrencinin hoşnut ve istekli bir şekilde ezbere yönelmesinde büyük bir tesire sahiptir.

Bu şekilde öğrenci ezber konusunda zorluklarla karşılaşacak ve günbegün kendisinden isteneni vermede gevşeklik gösterecektir. Gruptaki diğer arkadaşlarına nazaran giderek gerilediğini hissedip dersi takip etmekte isteksiz olacaktır. 

Devamsızlık konusunda etkileyici faktörlere bu şekilde işaret ettikten sonra, bu devamsızlığın alışkanlık haline getirilmesi sorununun önüne nasıl geçebileceğimizi ele alabiliriz.

1- Öğretmenin okuttuğu öğrencilerin sayısı kaç olursa olsun, elinde devam edenleri ve etmeyenleri gösteren devam çizelgesi bulunmalıdır. Böylece öğretmen sık sık devamsızlık yapan öğrenciler hakkında fikir sahibi olabilir.

2- Çok devamsızlık yapan öğrenciyle özel olarak (arkadaşlarından uzak bir şekilde) devamsızlığının sebepleri hakkında konuşarak şayet makul ve kabul edilebilir sebepler ise bunlara çözüm bulmada ona yardımcı olmaya çalışmalıdır. Bunu yaparken de öğrenciye bu öğrenimi yapmaktaki amacının Allah Teala'nın rıza ve sevabını kazanmak olduğu ve bu çabanın karşılığında dünya ve ahirette kendisini büyük mükafatların beklediği hatırlatılmalıdır.

Bu mükafatlara ulaşabilmek için de tabii ki akıllı bir insan çok daha fazla çaba sarfedecek ve imkanlar elverdiği ölçüde çalışacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken, öğretmenin öğrenciyle kişisel bir diyaloga girmesi, yani ona arkadaşlarının önünde ve sert bir şekilde hitap etmemesi gerekliliğidir. 

3- Buna karşılık, devam etmeye özel bir gayret gösteren öğrenciler açıklanmalı, teşvik edilmeli ve arkadaşlarının önünde methedilmelidir.

4- Devamsızlığı çok olan öğrenciye yapılan nasihat ve yönlendirmeler fayda vermezse ve öğretmen bu durumun onu ve arkadaşlarını olumsuz etkilediğini görürse, onu birkaç kez uyarabilir, en sonunda da uzaklaştırabilir.

Bazıları onun uzaklaştırılmasının hatalı bir davranış olduğunu, çünkü onun oradan istifadesinin ne kadar az olursa olsun, hiç olmamasından daha iyi olduğunu düşünebilirler. Buna cevap olarak şunu deriz: onun fazla devamsızlık yapmasından kaynaklanan ve gerek kendi gerek arkadaşlarının aleyhine olacak olumsuz tesirler, orada kalmasıyla elde edeceği olumlu tesirden daha büyük olur.

Her halükarda yaşı küçük olan öğrenci velilerine, durumdan haberdar olmaları için çocuklarının devamsızlıklarının bildirilmesi gerekir. Çocuk camiye gitmek için evden çıkarak kötü arkadaşlarıyla birlikte, ailesinin bilgisi dışında başka yerlere gidebilir.

Son olarak deriz ki: öğrencilerin devamsızlık sorunu, özellikle de küçük yaş gruplarında olanlar için küçümsenemeyecek bir ehemmiyet arz etmektedir. 

tercüme: Mustafa El-Humsi'nin "Delilüs'sâlikîn fî Hıfzı'l Kur'an'i'l Kerim ve Tahfizihi.(Mektebetü'l Pazalî Matbaatü Şam.2001-Hicri:1466) adlı eserinden tercüme. Necdet İçel(İzmir merkez vaizi)