Eser Adı: Mezhepler Tarihi

Orijinal Adı: Tarihu'l Mezahib'ül İslâmiye

Müellif: Muhammed Ebu Zehra

Mütercim: Sıbgatullah Kaya

Yayınevi: Çelik Yayınları

Bu hafta tavsiye edeceğimiz eser, Mısırlı büyük âlim merhum Muhammed Ebu Zehra(1898 -1974)'nın, İslam tarihinde ortaya çıkmış siyasi ve itikadi mezhebler ile Fıkhi mezhebleri ele aldığı kıymetli çalışmasıdır.

Önce müellif hakkında bazı şahitliklere yer vermek isterim. Zira merhum, gerek Selefi ve Vehhabiler, gerekse ülkemizde Hindli Birelvilerin adaptasyoncu temsilcileri tarafından olur olmaz ithamlara uğratılmış durumda..

Muhterem Fethullah Gülen Hocaefendi, "allame" diye vasfettiği Ebu Zehra merhum için bir sohbetinde şöyle der; "Muhammed Ebu Zehra son dönem itibariyle bana göre çok gözü dolduran bir adamdı. Delice Efendimizin hayranı, aşıkı."

Bir başka sohbetinde ise Hocaefendi, merhum'un yazdığı İbn-i Teymiyye adlı eser(*) için çekincesini de belirtir; "Muhammed Ebu Zehra gibi çok ciddi peygamber sevdalısı bir insan. Fakat tuttu Ebu Hanife gibi, Şafii gibi, Maliki gibi İbn-i Teymiye'nin hayatını yazdı. Gözlerim dolar o Efendimizle alakalı eserini okurken. Efendimize saygıda hiç kusuru yok, bizim gibi düşünüyor yani."

Değerli âlimlerimizden Salih Ekinci Hocaefendi ise kendisiyle yaptığımız söyleşide şunları ifade etmişti; "Merhum Muhammed Ebu Zehra'nın Siret'ül Hatem en Nebiyyin'i okumadım. Ama başka kitaplarını, mesela Tarihu'l Mezahib'ül İslâmiye'yi okudum. İmam Ebu Hanife'yi, İmam Şafii'yi, İmam Malik'i, İmam Zeyd'i, İbn Teymiye'yi yazmıştır. Bunlar çok güzel kitaplardır. Muhammed Ebu Zehra zamanının en büyük âlimlerinden birisi idi. Çok zekiydi. Kitapları kaynak hükmündedir."

Araştırmacı Yazar Ebubekir Sifil beyefendi'nin kanaatleri ise şöyle; "Ehl-i Sünnet dışı bir görüşünü bilmiyorum. Eserlerine genellikle ılımlı bir üslup hâkimdir. İbn Teymiyye'nin biyografisini el-Kevserî merhum hayattayken bitirdiği halde ona hürmeten yayımlatmamıştır. Mezkûr eserinde de "uzlaştırıcı" bir tavır benimsediği söylenebilir. Eserleri istifadeye şayandır."

Kahire Üniversitesi Hukuk Fa­kültesi İslâm Hukuku Profesörü Muhammed Ebû Zehra konuları "açık ve İlim adamına yakışan tarafsız bir dille anlatılmıştır."

"İslâm Hukuk Tarihinin ilk ve önemli devirlerini içine alan bu eser, Müslümanların körü körüne mezheb tartışmalarına girişerek, gelişi güzel birbirini itham etmemesi, belli başlı fıkıh mezheblerinin gerçek yönünü tanıması, bu mezheblerin İmamlarının düşünce ve görüşlerini doğru olarak öğrenmesi için yazılmıştır."

Eserin Hisar Yayınevince neşredilmiş bir başka tercümesi varsa da onu inceleyemedim. Yalnız Çelik Yayınevinden daha güzel bir baskı beklediğimizi belirtelim.

Dipnot

(*) Bu eser de İslam âleminde araştırmalara kaynak teşkil edici olmuştur. Mesela merhum Ebul Hasan en Nedvi "İslam Önderleri" adlı eserinde İbn-i Teymiyye bahsinde merhum Ebu Zehra'nın bu esrinden çok istifade etmiştir. Nedvi bunu şöyle ifade eder; "Bu cildin hazırlanmasında eski kaynaklardan baş­ka Mısırlı bilgin Şeyh Muhammed Ebu Zehra'nın İbn Teymiye isimli kitabından çok faydalandık. Bunu açıklamak ve kendisine teşekkür etmek görevimizdir."