Ders: Muhakemat(3. Mukaddeme)

İzah: Prof. Dr. Ahmed Akgündüz

*Muhakemat aslında usul-i tefsir ile alakalı nazari esasları anlatan bir eserdir.

Not: 1994 senesinde yapılan bu sohbete değerli âlim merhum Selahaddin Kaplan Hocaefendi'de katılmış. Akgündüz hocanın ona karşı saygı ve hürmeti de izlenmeye değer.

* "İsrailiyatın bir taifesi ve hikmet-i Yunaniyenin bir kısmı, daire-i İslâmiyet'e duhûl etmeleriyle, din süsüyle görünerek, efkârı ihtilâle verdiler."Muhakemat ( 18 ) Cümlesi bu üçüncü mukaddimenin özüdür.

*Tefsirde olan her şey tefsirden değildir. Mesela Seyyid Kutub, Fizilal Tefsirinde bazı ayetleri tefsir ederken Mısır'da İhvan'ın başına gelenler ile alakalı bazı yorumlar yapmış. Ama bunun teferruatındaki bir bilgi hatası, tefsirine zarar vermez.

*Mesela haşir meselesinde biyoloji ilminden bir meseleyi istirdaden zikrediyorum. O ilim dalında mütehassıs olmadığım için, o konudaki bilgi hatam haşir meselesindeki izahatıma zarar vermez.

*Asr-ı saadette, Müslüman olan ehl-i kitap uleması bazı ayetleri izah ederken eski kitaplardaki bazı izahları nakletmişler. Kelam ve tefsir âlimleri de Kur'an'ın temel esaslarına muhalif değilse, o nakillerde beis görmemişler. İsrailiyat böyle doğmuş.

*İbn-i Kesir tefsirinde İsrailiyat için şöyle diyor;

1- Zaten Kur'an ve hadiste o konu o israiliyatın anlattığı gibi anlattıysa, bu kısımlar sahih..

2-Kesin yalan olduÄŸunu bildiÄŸimiz ÅŸeyler ki, red edilir.

3-Ne yalan ne de doğru olduğu tasdik edilmeyen şeyler. Biz bu üçüncü guruptaki şeyleri ne toptan kabul ne de toptan red ederiz. Kur'an ve sünnetin ana ruhuna ters düşmeyen bu gibi şeyleri nakilde bir beis görmemiş âlimler.

*Halkın ekseriyeti ana meseleden ziyade teferruat ile uğraşır, İsrailiyatın yayılış sebeplerinden biri budur. Bazı misalleri;

*Ashab-ı Kehfin köpeğinin türü neydi, Musa(aleyhisselam)'ın asası hangi ağaçtan yapılmıştı?, Hz. İbrahim'in ihya ettiği kuşların türleri neydi?v.s Halk verilmek istenen mesajdan ziyade öğrenilmesinin kendisini ilgilendirmediği böyle şeyleri merak eder. Kıssacılar da ona göre şeyler ya uydurur, ya da İsrailiyattan bulur. Tibyan tefsirinde böyle İsrailiyat çok..

* Gaziantep'te bir camide imamlık yapıyordum. Biri geldi, "hocam bir müşkülüm var, ne olur hallet. Hocalara sordum bilemediler" dedi. Ne olduğunu sordum. Dedi ki; Hocam, Hz. İbrahim'in(a.s) kestiği koçun etini acaba kimler yedi? Dedim; "Kardeşim, vallahi ben yemedim, yiyenleri de bilmiyorum. Dünyada ve ahirette bunu öğrenmenin de bize hiçbir faidesi yok."

* Yunan felsefesi Abbasi halifesi Memun devrinde tercüme edildikten sonra onların bazı yorumları din süsü verilerek kelam kitaplarına girmiş. Alın İbn-i Sina'nın el- İşarat kitabını.. Orada öyle izahlar var ki, hiçbir mümine yakışmaz. Bunlar İslamiyyetten gibi görülünce fikirleri bozdular ve karıştırdılar.

*Hz. Ömer(r.a)'in İslam yargılama hukuku ile alakalı Ebu Musa el Eş'ari'ye bir mektubu var ki, İbn-i Kayyım el Cevziyye, İlam'ül Muvakkiin adıyla dört ciltte tefsir etmiş.

*Makbul ve müselleme mantıkta bir tabir. Bir kısım öyle kaideler var ki, kimse izah ve isbatına bile gerek görmüyor. Çünkü söyleyen kimseler çok yüksek bir makamda. Mesela göz hususunda dünya çapındaki bir mütehassısın bir sözü nakledildiğinde; "o öyle söylemiş ama sen bu hükmü laboratuarda inceledin mi? diye sorulmaz.

*Maalesef bu zamanda baktığımızda İslam'a dair şüphelerin altında bazı kitaplara sızmış İsrailiyat yatmaktadır.

*Eski Yunanlılar Araplardan da mübalağacı ve hayalci idiler.

 Irak vâlisi Ziyâd bin Ebih, Ebü'l-Esved'den insanlara rehber olacak ve Kur'ân-ı kerîmi düzgün ve yanlışsız olarak okuyacakları kaideler ortaya koymasını istedi. Ebü'l-Esved ed-Düelî bu işe yanaşmak istemedi. Fakat bir gün bir kimsenin Tevbe sûresi üçüncü âyetindeki (ve Resûlühü) kelimesindeki Lam harfini kesre ile okuduğunu görünce; "İnsanların durumunun bu dereceye varacağını, Kur'ân-ı Kerîm'i böyle yanlış okuyacaklarını tahmin etmezdim" dedi. Vâliye müracaat ederek; "Emrini yerine getireceğim" dedi. Validen bir kâtib istedi. Kâtibe; "Bir harfi telaffuz ederken fetha okuduğum zaman harfin üzerine bir nokta; damme okuduğum zaman harfin önüne bir nokta; kesre okuduğumda harfin altına bir nokta koy" dedi. Kâtib söylediği gibi yazdı. Böylece ilk olarak hareke yerine kullanılan nokta Ebü'l-Esved ed-Düelî'ile başlamış oldu.

*Yunan felsefesinin ve İsrailiyatın kelam, tefsir ve akaid kitaplarına girmesiyle oluşan yanlışlığa bir misal, İmam Celaleddin Suyuti'nin hocası olan Celaleddin Mahalli'nin dünyayı düz bir satıh olarak yorumlaması gibi..

*İbn-i Sina'nın teslim olduğu Yunan Felsefesine göre uzay cisimleri ulvi cisimlerdi. Ulvi cisimler ise parçalanmaz, bölünemezdi. Bundan dolayı da İbn-i Sina, Şakk-ı Kamer mucizesini inkâr etmişti. Elmalılı Hamdi Efendi, Kamer Suresini tefsir ederken İbn-i Sina'nın bu görüşünü tenkit ediyor.

*Merhum Selahaddin Kaplan Hocaefendi'nin sohbet sırasında anlattığı güzel bir hatıra: "Gönenli Mehmed Efendi'den ziyaretimizde bizzat işittik. Demişti ki; "İstanbul'da Ahmed Şirani* isminde bir allame vardı. Bir gün onu ziyaret ettiğimizde Bediüzzaman hazretleri hakkında kanaatlerini sordum. Buyurdu ki; "Bediüzzaman'a bütün emanât-ı İlahiyye tevdi edilmiştir."

 *Mânâ odur ki, kulaktan akacak, zihine gidecek, vicdan onu emecek, ondan fikir çiçekleri çıkacak, biz de onları koklayacağız.

Not; 1879-1942 seneleri arasında ömür süren bu zat, İtisam adlı bir gazete çıkarmış ve Üstad Bediüzzaman'ın da içinde bulunduğu Dar-ül Hikmet-il İslamiyye'de vazife yapmıştır.