Bediüzzaman'ın Sözler Kitabı'nın sonundaki Lemaat bölümünde şöyle bir vecize var; "Hazmolmayan İlim Telkin Edilmemeli." Bu başlığı taşıyan vecizenin izahı da şöyle:

-Hakiki mürşid-i âlim koyun olur, kuş olmaz; hasbî verir ilmini. Koyun verir kuzusuna hazm olmuş musaffâ sütünü. Kuş veriyor ferhine lüabâlûd kayyını.

Hakiki mürşit, âlim; koyunun kuzusuna verdiği temiz süt gibi temiz bilgileri samimi bir hava içinde, empati yaparak vermeli. Kuşun yavrusuna verdiği kusmuk gibi hazmolunmamış, belki kendisi bile inanmadığı, bilgileri vermemeli. Çünkü tesir etmez.

Otuz ikinci yılını çalıştığımız, eğitim öğretim hayatımızın her aşamasında Üstad'ın bu sözünü düşünmüşüzdür. Kimi zamanlar eğitim sisteminin öğrencilere zorla ezberletilen belki öğretmenlerin de istemediği yersiz ve faydasız bilgileri hatırlamışızdır. İnsanların kendilerinin bile inanmadığı malumatları telkin etmesinin gerçek bir eğitimcilik olmadığını görmüşüzdür. Bu manada o kadar çok örneğe rastlamışızdır ki burada saymakla bitmez..

Fakat elbette ki eğitim öğretim hayatı hep kötü örneklerle dolu değildir. Başta kutsal kitaplar ve peygamber sözleri olmak üzere birçok gerçek bilim adamının, eğitim ve öğretimcinin güzel örnekleriyle de doludur eğitim öğretim tarihi. Bu bağlamda dün Kur'an okurken En'am Suresi'nin "76.77.78.79." Ayetleri'nde bir anekdota rastladık.

Hani Hz. İbrahim'in Yıldızlara, Ay'a, Güneş'e bakarak önce onlara sanki tapılacak varlıklarmış gibi düşünüp açıklama yapması ve daha sonra onların fani şeyler olduğunu açıklayarak asıl batmayan ebedi olan Allah'a tapılması gerektiğini anlattığı "79." Ayet'in mealinin devamında ilginç bir açıklama var. Bu açıklamada Hz. İbrahim'in daha önceki ayetlere dayanarak aslında bu gök cisimlerine tapılmayacağını asıl Allah'a tapılması gerektiğini bildiğini ve söylediğini ancak kavminin batıl inanç olarak bir kısım gök cisimlerine taptığı için onları hemen dışlamayıp kendisi de onlarla oturup empati yaparak onlar gibi önce yıldızlara tapılması gerektiğini söylemesi halkının hoşuna giden bu sözden sonra, yıldızların kaybolmasıyla halkına kaybolan fani şeylerin tapılmaya değmeyeceğini söylemesi ve Ay çıkınca Ay'a, Güneş çıkınca Güneş'e aynı metodu uygulayarak halkıyla birlikte oturup düşüncelerini zamana ve nesneye dayalı olarak açıklaması müthiş bir eğitim öğretim tekniğidir.

Hz. İbrahim bir peygamberken daha işin başında gerçeği söyleyip çıkabilirdi işin içinden. Fakat kendini onların yerine koyarak onlarla birlikte bu işi izlemesi, tam yerinde doğruları söylemesi ve yanlışları göstermesi, eğitimde en önemli bir husus olan: "muktezayı hale mutabık hareket etme"sidir. (Hal nasıl gerektiriyorsa öyle davranma)

Goethe: "En güçlü silah, zamanı gelmiş fikirdir" diyor. Eğitim öğretimde zaman, mekan, empati, muhatap çok önemlidir.

Kur'an'ı Kerim'deki bu kıssayı okurken insan bir eğitimcinin nelerle karşılaşacağını ve neler yapması gerektiğini çok iyi anlıyor. Bu bağlamda:

1-Eğitimci, muhatabını iyi tanımalı. Onların inancını, kanaatini ve kültür yapısını iyi

bilmeli.

2-Eğitimci, karşılaştığı yanlışları hemen reddedici değil; onların niçin yanlış olduğunu göstererek reddedici olmalı.

3-Eğitimci, muhatabı ikna edici olmalı.

4-Eğitimci, sabırlı olmalı.

5-Eğitimci, yanlışı kesinlikle kabul edici olmamalı; fakat yanlışı kabul etmediğini de

doğruyu göstererek söylemeli. Yani eğitimci "Akla kapı açmalı, ihtiyarı elden almamalı." (Bu söz de Bediüzzaman'a ait.)

6-Bütün bunlara rağmen bir eğitimci, yanlışın, yanlış olduğunu gösterip; doğrunun doğru olduğunu anlattığı halde muhatabını ikna edemeyebilir. Hz. İbrahim'in babasını ikna edemediği gibi.

Bütün bu ifadelere göre eğitimci değişmeyen kesin tavırlı olmamalıdır. Mülayim, sabırlı, empati yapan olmalıdır. Yani:"-Hakiki mürşid-i âlim koyun olur, kuş olmaz…"