8. Cilt

*Had nedared vasfı renci an cihan

Sehli baş ed renci dünya pişi an

"Öbür cihanın yani ahiretin azabındaki şiddet tarif ve tavsif edilemez. Ona karşı dünya zahmet ve meşakkatleri hafif kalır." Hz. Mevlana

*"Allah'ın laneti maazallah öyle bir şeydir ki, mazharı olanı; eğri görüşlü, hasid, kendini beğenmiş ve kindar kılar." Hz. Mevlana

*"Sen rüşvet almadıkça hakikat görücüsün. Tama edince de, kör ve rüşvet verenin kulu olursun" Hz. Mevlana

*Muhtesip, belediye ve polis vazifesiyle mükellef bir memurdu. Osmanlı devletinde ona "ihtisap ağası" denirdi. İhtisap ağası Hüseyin Bey sıkı icraatıyla esnafı titretmiş fakat İstanbul halkını rahat ettirmişti. İcraatından bir misal arz edeyim;

Eskiden kereste nakliyatı merkeplerle olurdu. Bu işle en ziyade acemler meşgul olurdu. Hüseyin Bey bir gün, beş tane merkepten müteşekkil bir katarın yük altında ve sahipsiz olarak durduklarını görmüş. İşi tahkik ettirmiş. Sahipleri olan acemin, hayvanları yük altında bırakıp, aşçı dükkânında yemek yediğini tespit etmiş.

Yükleri yıktırmış, merkeplerin boyunlarına bir torba saman taktırmış. Acem'i getirip, yüklerden biri ona yükletmiş. "Hayvanlar samanı yiyinceye kadar bu herif yükün altında beklesin" emrini vermiş.

*Nakzı misaku ahid ez ahmakist

Hıfzu iman ve vefakari takiyst

"Edilmiş vaad ve ahidleri nakzetmek ahmaklıktan ileri gelir. Yeminleri hıfz etmek, ahde vefa göstermek te müttaki olanın kârıdır." Hz. Mevlana

*Hikmet-i Kur'an çun dallei müminest

Herkesi ber dallei hud mukenest

"Kur'an'ın hikmetleri müminin kaybolmuş devesi gibidir. Herkes de kendi kaybını pekiyi bilir." Hz. Mevlana

*Her gece kadir olsaydı, kadrin kadri olmazdı şahâ

Her hacer gevher olsaydı, gevher etmezdi bahâ

*İnsanların dilinden hiçbir şey kurtulamamıştır, Nebiyy-i Muhtar aleyhisselam bile. Sen susacak olsan dilsiz, konuşacak olsan geveze derler. Gündüzleri oruç tutsan, geceleri namaz kılsan da hilekâr, mekkar ve mürai vasfını verirler. İmam Şafii

* Anki mikayed gafur est ve rahim

Nist an cuz hile-i nefsi leim

"Bir kimsenin amelde bulunmayıp, farzları ifa etmeyip, "Allah gafur ve rahimdir" demesi de yine nefsin hilelerinden başka bir şey değildir. Hz. Mevlana

*Bizim Nasreddin Hocamız olduğu gibi Arapların da Irak'ta yaşamış Cuhâ isminde bir fıkra kahramanları vardır. Cuhâ çocukken, bir gün babasıyla birlikte bir cenaze namazına katılmış. Bakmış ki bir çocuk babasının tabutu başında feryat ediyor; "Babacığım nihayet seni götürüyorlar. Seni dar ve kasvetli bir eve götürüyorlar ki, orada ne halı ne de hasır var. Ne geceleyin orada kandil ne de gündüzleyin ekmek var. Orada ne yemek kokusu ne de nişanı mevcut. O evin ne kapısı var, ne damına yol var, ne de sığınılacak komşusu bulunur. Gittiğin yer amansız bir ev ve daracık bir mahal ki orada ne bet ne de benzi kalır!"

Çocuğun sözlerini işiten Cuhâ babasına demiş ki; "Baba vallahi bu cenazeyi bize götürüyorlar!"

Babası "saçmalama, nasıl bizim eve götürürler?" deyince Cuhâ;

-Çocuğun söylediği alametler şüphesiz bizim eve aittir. Hasır yok, kandil yok, yemek yok, kapısı, sahnı, damı mevcut değil. Tıpkı bizim ev" cevabını vermiş.

 *"Her velinin bir sözünü ezberleyin. Ona muvaffak olamazsanız, isimlerini olsun hafızanızda bulundurunuz ki, manevi feyiz alırsınız." Abdullah Ensari(k.s)

*"Taatların mahsul vermesi için kalpte manevi bir zevk lazımdır. Nitekim ağacın yetişmesi için içli tohum gerektir." Hz. Mevlana

*İptidai kibrü kin ez şehvetest

Râsihu şehvetet ez adetest

"Kibir ve kinin başlangıcı şehvettendir. Şehvetin rusûh ve meleke halini alması da onun adet edinilmesindendir." Hz. Mevlana

*Şaşılar biri iki görür. Biri "şaşılar biri iki görürmüş, öyle midir?" diye bir şaşıya sormuş. O da "hayır öyle değildir. Eğer öyle olsaydı şu uçan iki kuşu ben dört görürdüm" diye cevap vermiş. Hâlbuki kuş bir tane imiş.

*Kadd-i yâre kimi a'rar dedi, kimisi elif

Cümlenin maksudu bir amma rivayet muhtelif." Kanuni Sultan Süleyman