İslâm dininin evrensel ahlâkî değerlerine dikkat edildiğinde, onun insanların ferdî ve içtimaî hayatları için bir sigorta görevi yaptığı görülecektir. Özellikle çağımızda kendini gösteren çeşit çeşit zulümler, türlü türlü haksızlıklar ve bunlara paralel olarak gelişen terörist ve anarşist akımlar, İslâm öncesi câhiliye devrindekinden bin kat daha fazla bir tehdit oluşturmaktadır. İslâm dininin ortaya çıkmasıyla, zulmün yerini adalet, kin ve nefretin yerini sevgi aldığı gibi, anarşik hareketlerin yerini de karşılıklı güven aldı. O halde bu asırda irşat ekseninde kullanılacak en önemli malzemelerden biri de, toplumda güven ve emniyeti tesis edecek hususlar oluşturmalıdır.

Şurası çok açık ki, bu dünyaya mükerrem / onurlandırılmış - onurlu bir varlık olarak gönderilen insanoğlu, onursuzluğun en basit göstergeleri sayılan anarşik hareketlerden, emniyeti ihlal eden davranışlardan, bozgunculuktan, ikiyüzlülükten, zulüm ve haksızlıktan, (yaradılışı gereği) rahatsızlık duyarken; insanın onuruna yakışan güvenilir, dengeli, adaletli, ve ölçülü bir hayatı özlemektedir. Böyle bir hayatın temini ise, ancak gerçek anlamda imanlı, şuurlu ve ahlâklı nesillerin yetişmesiyle mümkündür. Gizli-saklı her hâlinin görüldüğünü, bilindiğini, kalbindeki niyetlerinin bile okunduğunu ve bir gün onlardan ötürü mutlaka hesaba çekileceğini bilen bir kimse, elbette ki her adımını dikkatli atacak; zulümle karışık, garazla bulaşık, nefsânî arzularla katışık, cehâletle bitiştik olan zararlı akıntılara kapılmayacaktır. Büyük bir mürşidin ifadesiyle: "Güzel seciyelerin ve iyi hasletlerin membaı olan iman, emniyeti temin eder. İmansızlıktır ki, seciyesizliğiyle emniyeti ihlal eder."(1)

Malum olduğu üzere Yüce Allah, insanları bir takım zıt kuvvetlerin mücadele sahası olarak yaratmıştır. İnsanın iç dünyasında nefis, benlik, heva ve heves, şehvet ve öfke gibi kötülük yapma âmilleri mevcut olduğu gibi; akıl, kalp, şefkat, merhamet, insaf ve adalet gibi iyilik yapma âmilleri de mevcuttur. Bu zıt âmillerin varlığı, imtihandaki fırsat eşitliğinin sağlanmasına yöneliktir. Böylece, özgür bir iradeye sahip olan insanların, kendi arzuları istikametinde bir yol çizmelerine imkân verilmiştir.

أَلَمْ نَجْعَل لَّهُ عَيْنَيْنِ {*} وَلِسَاناً وَشَفَتَيْنِ {*} وَهَدَيْنَاهُ النَّجْدَيْنِ

"Biz ona iki göz, bir dil ve iki dudak vermedik mi? Ona her iki yolu da (doğruyu ve eğriyi) göstermedik mi?"(2) 

إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعاً بَصِيراً

"Şüphesiz ki, biz insanı katışık bir nutfeden (erkek ve kadının dölünden) yarattık; onu imtihan edelim diye, kendisini işitir ve görür kıldık"(3)mealindeki âyetler, insanların hayat dershanesinde imtihana girebilecek bir donanıma ve hür iradeleriyle imtihanı kazanma veya kaybetme şansına sahip olduklarını ifade etmektedir.

Her müslüman, bilgisi, imkân ve kabiliyetleri nispetinde, din, ahlâk ve insanlık namına ne biliyorsa, bunları kendisi kadar bilmeyen kimselere öğretmek ve rehberlik etmek zorundadır. Hayrı, iyiliği ve fazileti yaymak, bu meziyetlere sahip olan herkes için bir vazifedir.(4)

كُلُّكُمْ رَاعٍ وَكُلُّكُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ

"Hepiniz çobansınız ve hepiniz mâiyetinizdekileri gözetmekle sorumlusunuz"(5) hadis-i şerifi, ister maddî ister mânevî sahada olsun, devletin zirvesinden sade bir vatandaşa kadar her şahsı, (belli bir güce ve ehliyete sahip olmaları halinde) insanlığa hizmet etmekle yükümlü tutmaktadır.

Dipnotlar

1-Nursi, Tarihçe-i Hayat, 223

2-Beled, 90/8-10.

3-İnsan, 76/2.

4-Uludağ, Süleyman, İslâm'da İrşat, 34.

5-Buhârî, Cuma, 11; Müslim, İmaret, 5.