Gerçek bir müminin başlıca vasıfları şunlardır:

1. Azalarını fuzuli işlerden alıkoymak: Bunun yolu yedi uzvunu faydasız işlerden korumaktır.

a) Dilini fûzuli (lüzumsuz uygun olmayan) konuşmaktan alıkoymak,

b) Gözlerini fûzuli nazardan alıkoymak,

c) Kulaklarını fûzuli seslerden korumak (çalgı ve benzeri gayri meşru şeyleri dinlemek gibi),

d) Ellerini fûzuli şeylere dokunmaktan korumak (hırsızlık ve sair şeylere elini uzatmak gibi),

e) Ayaklarını fûzuli yerlerden korumak

f) Fercini fûzuli temaslarda (zina fiili gibi) korumak,

g) Kalbini fûzuli düşüncelerden korumak (mesela, aklının ermediği şeyleri, kavramaya çalışmak gibi).

Yukarıda sayılan yedi uzvu sözkonusu yedi fûzuli şeyden korumayan, ehl-i takvadan sayılmaz ve peygamberimiz (s.a.v)'in "Fûzulî şeyleri terk etmek, kişinin Müslümanlığının güzelliğindendir" hadis-i şerifi ile "Her kim Allah'tan korkup, nefsini hevasından alıkoyarsa, onun yeri cennettir" (Naziat suresi, 40-41) mealindeki ayet-i kerimede belirtilen müjdelere de mazhar olamaz.

2. Peygamberi hakkıyla sevmek ve sünnetine uymak: Aleyhisselamı malından, canından evladından, nefsinden daha ziyade sevmek ve sünnetine tamamen sarılıp, ittiba etmek.

3. Her yerde Allah-u Teala'dan korkmak: Hatayla bir günah işlediğinde hemen tövbe etmek.

4. Her kesle iyi geçinmek: Nefsi için sevdiği şeyi, mümin kardeşi içinde sevmek ve nefsi için sevmediği şeyi mümin kardeşi için de sevmemek.

5. Bir şeyi irade ettiğinde niyetine bakmak: Eğer o şey Allah içinse, hemen teşebbüse geçmek, değilse ondan sakınmak, o şey şüpheli ise onda tevakkuf etmek (yani onu yapmayıp durmak).

6. Kalbin hastalıklarını tedavi etmek: Kalbi hastalıklarını zıtlarıyla tedavi etmek ve kalbini ıslah etmek. Bu hastalıklar çoktur; hatta bazıları doksana kadar saymışlardır. Kalp hastalıkları, zahiri günahların anneleridir. Bunlardan ibadete en fazla zararlı olanlar, altı tanedir.

a) Kibir (büyüklük taslamak),

b) Riya (gösteriş yapmak),

c) Ucub (kendini beÄŸenme),

d) Hased (başkasının malını veya şerefinin eksilmesini istemek),

e) Emel (dünya malına çok sarılmak ve uzun emeller peşinde olmak),

f) İsti'câl (aceleci olmak, her hangi bir şeyin hemen olmasını istemek).

7. Güzel huylara sahip olmak: Yukarıda sıralanan ve her biri, birer kalp hastalığı olan, kötü huylardan temizlendikten sonra onların zıddı olan güzel huylara sahip olmak. Belli başlı güzel huylar şunlardır:

a) Tevazu (kibrin zıddı olarak nefsini aşağı görmek),

b) İhlas (riyanın zıddı olarak amellerinde samimi olmak),

c) Kendini büyük görmemek (ucube karışlıktır),

d) Kardeşinin hayrını istemek (hasede karışlıktır),

e) Ümidini kısaltmak (uzun emele karışlıktır),

f) Her vakit ani ölümü hatırda tutup, ağırbaşlı olmak (isticâle karışlıktır).

Bu günahların hepsinin annesi dünya muhabbetidir. Bunun zıddı, dünyaya buğzetmek ve nefsini hazlarından, yani hoşa giden lezzetlerin peşinde koşturmaktan men edip sakındırmaktır. Bütün bu hastalıklardan kurtulmanın tek çaresi, kalbi ıslah ve terbiye etmektir.

 

Ehli şeriat, ehli tarikat ve ehli hakikatin ittifakıyla, kalbin ıslah ve terbiyesi için en faydalı ilaç, adâb ve şartlarına uygun olarak yapılan zikrullahtır.