a) Cehalet, İhtilaf, Yoksulluk

Evet, İslam âleminin en büyük düşmanı cahillik, ayrılık ve fakirliktir.

Dünya hayatında barış, huzur ve mutluluğumuza kasteden ortak düşmanımız olan cehalet, ihtilaf ve yoksulluğa karşı hep birlikte mücadele etmek zorundayız. Zira bindiğimiz gemi bir tanedir ve aynıdır. Bu gemi batarsa hepimiz batarız. İslam dünyasının ve özellikle ülkemizin dünyada onurlu bir yere sahip olması, uluslararası camiada sözüne itibar edilen, uygar ülkeler nezdinde saygın bir yeri ve güvenirliği olan bir seviyeye ulaşması için ihtilaflı noktaları bir kenara atıp ittifaklı noktalarda uzlaşmak gerekir. Uzlaşmak gerekir; çünkü en büyük düşmanımız olan tefrikayı, cehaleti ve yoksulluğu yenmek ancak bununla mümkündür. Zira bu düşmanlara karşı zafer kazanmak için ittifak, sanat ve marifet/bilgi silahına sahip olmak elzemdir. Bütün enerjimizi bu üç silahın üretimine sarf etmemiz gerekir. Dini, dili, mezhebi, milliyeti ne olursa olsun, binmekte olduğumuz bu hayat gemisinin, rotasından çıkıp alabora olmaması için, ne pahasına olursa olsun mutlaka ilim, irfan, sanat, ittifak silahıyla bizi esaret altına alan bu üç ortak düşmanımızı bindiğimiz geminin dışına atmak zorundayız.

b) Yanlış Adalet Anlayışı

İslam âleminin ve bizim en önemli hastalıklarımızdan biri de yanlış adalet anlayışıdır.

Doğru adalet anlayışı, "Hiç kimse başkasının suçundan dolayı sorumlu tutulamaz" prensibine bağlıdır. İslam hukukunda yaklaşık bin 500 yıldan beri var olan bu prensip, nihayet modern hukuk sistemlerinde de yerini almıştır. Artık çağdaş ceza hukukunda da en önemli ilkelerden biri suç ve cezanın şahsiliği ilkesidir. Bu kural gereğince, kişi ancak kendisinin işlediği fiiller nedeniyle sorumlu tutulabilir, başkasının işlediği fillere iştirak etmedikçe sorumlu tutulamaz. Bir suçlunun yakınlarını -ailesi de olsa- cezalandırmak büyük bir suçtur, onarılmaz bir zulümdür. Peygamberimiz veda hutbesinde bu konuyu şöyle ifade etmiştir: "Ey İnsanlar! Sizi uyarıyorum, herkes yal nızca kendi işlediği suçtan sorumludur. Suçlu evlattan dolayı baba sorumlu tutula maz, suçlu babadan dolayı evlat da sorum lu tutulamaz"(Tirmizi, Tefsiru'l-Kur'an,10)

"De ki: "Allah her şeyin Rabbi iken ben O'ndan başka bir rab mı arayacağım? Herkesin kazandığı, yalnız kendisine aittir. Hiçbir suçlu, başkasının suçunu yüklenmez. Sonunda hepiniz dönüp Rabbinizin huzuruna varacaksınız. O da içinde bulunduğunuz ihtilafın içyüzünü, işin gerçeğini size bildirecektir"(Enam:164) mealindeki ayet ve benzeri ayetlerde, zihinlere iyice yerleşsin diye bu prensip defalarca tekrar edilmiştir.

"Ey iman edenler(…) Sizi Mescid-i Haram'ın ziyaretinden alıkoydukları için bir topluluğa duyduğunuz kin, nefret sizi adaletsizliğe sevk etmesin. İyilik ve takvada yardımlaşın; günahta ve düşmanlıkta yardımlaşmayın. Allah'tan korkun. Çünkü Allah'ın cezası pek çetindir."(Maide, 5/2) mealindeki ayette de bu gerçeğin altı çizilmiştir.

c) Yanlışlıkla Affetmek, Yanlışlıkla Ceza Vermekten Daha İyidir:

İslam ceza hukukunda şu iki prensip her konuda geçerlidir:

Birincisi: Suçun sübutunda var olan şüphe sanığın lehine yorumlanır.

İkincisi: Yanlışlıkla affetmek, yanlışlıkla ceza vermekten daha iyidir.

Bu iki prensibin kaynağı şu hadis-i şeriftir: "Hadleri/cezaları imkân bulduğunuz nispette şüphelerle kaldırın; bir çıkış yolunu bulduğunuzda sanığın lehine karar verin. Çünkü "İmamın/hâkimin-yetkili kimsenin hata ile bir suçluyu affetmesi, yanlışlıkla bir masuma ceza vermesinden daha iyidir"(Tirmizi, Hudud,2).

Medeni kanunda bu prensip: "Suçun sübutuyla ilgili her şüphe sanığın lehine yorumlanır" şeklinde ifade edilmiştir.

d) Başkasını hesaba çekerken, bizim de hesaba çekileceğimizi unutmayalım:

Hz. Ömer'in "Hesaba çekilmezden evvel, kendinizi hesaba çekin"(Gazali, İhya, 4/396) manasındaki meşhur tavsiyesini zihnimizden çıkarmayalım.

Hz. Ömer'in bu altın değerdeki sözünden hareketle, bu uyarıyı konumuzla ilgili olarak şöyle de formüle edebiliriz: "Başkasını hesaba çekmeden evvel, kendinizi hesaba çekin."

Karar merciinde olan kimselerin şu hadis-i şerifi bir levha halinde işyerlerine asmaları, hiç olmazsa kalbin 'unutmaz' köşesine yazmaları, hem dünya hem ahiret hayatı bakımından son derece faydalı olacaktır:

"Kadılar/yargıçlar (karar merciinde olan kimseler) üç kısımdır. Bunlardan bir gurup cennete, iki grup ise cehenneme gider. Cennete gidenler: Hakkı bilen ve ona göre hüküm veren kimselerdir. Cehenneme gidenler ise iki kısımdır: Birincisi, hakkı bildiği halde, haksız karara imza atanlardır. İkincisi ise, hakkı/doğruyu bilmediği halde, hüküm veren cahillerdir(bk. Ebu Davud, Akdıye,2; Tirmizi, Ahkâm,1; İbn Mace, Ahkâm, 3)

Not: Bu hadisteki 'cahiller' den maksat, konuya hâkim olmayan, ehliyetsiz kimselerle, genel olarak ehliyetli olmakla beraber, gereken araştırmayı yapmadığından yanlış hüküm veren kimselerdir. Yoksa gereken bütün şartlara haiz olan ve gerekli çalışmayı yapmakla beraber, bir içtihat hatası yapan kimse buna dâhil değildir (İbn Hacer, Fethu'l-Bari 13/319).