5.Allah, Dilediğini Hidayete Erdirir:

Allah'ın dilediğini hidayete erdirdiğiyle ilgili sekiz ayet-i kerime ve kısa açıklamaları sırayla şöyledir:

 1-"Onları hidayete erdirmek sana ait değildir. Fakat Allah, dilediğini hidayete erdirir. Hayır olarak ne harcarsanız, kendiniz içindir. Zaten siz ancak Allah'ın rızasını kazanmak için harcarsınız. Hayır olarak her ne harcarsanız -hiç hakkınız yenmeden- karşılığı size tastamam ödenir."(1)

Bu ayetten, şunları da anlıyoruz:

*Müşriklerin hidayete ermeleri, ancak Allah'ın uygun görmesiyle mümkündür. Allah, düşünce, tutum ve davranışlarıyla hak eden kimseleri hidayete erdirir.

*Peygamber (s.a.v.)'in görevi, tebliğden ibarettir. Tebliğ görevi yapıldığı halde, onların iman etmemelerinde Rasulullah için bir vebal yoktur.

*Mü'min olmayan kimselere, zekat dışında sadaka kabilinden insani ihtiyaçları için yardım edilebilir; mü'min olmadıkları için onlara yardımdan kaçınmak gerekmez.

*Hayırda ölçü, Allah'ın rızasını kazanma isteği olmalıdır.

2-"Eğer onların yüz çevirmesi sana ağır geldi ise, yapabilirsen yerin içine girebileceğin bir tünel ya da göğe çıkabileceğin bir merdiven ara ki onlara bir mucize getiresin! Allah dileseydi, elbette onları hidayet üzerinde toplayıp birleştirirdi, o halde sakın cahillerden olma!"(2)

Bu ayet ile insanların iman etmeleri için, imtihan sırrını bozacak ölçüde mucize göstermenin doğru olmayacağı bildirilmektedir.

Yerine içine girmeye yarayacak bir tünel veya kendisiyle göğe çıkılabilecek bir merdiven yapılması gibi mucizeler imtihan sırrını bozar. Allah dileseydi, bütün müşriklerin iman etmelerini sağlayabilirdi. Ama önemli olan imtihan şartları dahilinde kalınarak iman edenlerle etmeyenlerin birbirlerinden ayrılmalarıdır.

3-"Allah, her kimi doğruya erdirmek isterse, onun göğsünü İslâm'a açar. Kimi de saptırmak isterse, onun da göğsünü göğe çıkıyormuşçasına daraltır, sıkar. Allah, inanmayanlara azap (ve sıkıntıyı) işte böyle verir."(3)

Allah, iradelerini doğru yönde kullananların göğüslerini ilam'a açarak onları hidayete erdirir. İradelerini kötü yönde kullananların göğüslerini ise çok zor bir işle karşı karşıyaymış gibi daraltır. İnanmayanlar, bu şekilde azaba müstahak olurlar.

4-"Allah, bir kısmına hidayet etti, bir kısmına da sapıklık lâyık oldu. Çünkü onlar Allah'ı bırakıp şeytanları dost edinmişlerdi. Kendilerinin de doğru yolda olduklarını sanıyorlardı."(4)

Allah tarafından hidayete erdirilmeme sebebi, Allah'ı bırakıp şeytanları dost edinmektir.

5-"Allah kimi hidayete erdirirse, doğru yolu bulan odur. Kimi de şaşırtırsa, işte asıl ziyana uğrayanlar onlardır."(5)

Allah'ın hidayete erdirdiği kimse, doğru yolu bulmuş olur; Allah'ın saptırdığı ise, göreceği ceza nedeniyle zarara uğramıştır.

6-"Allah, kimi saptırırsa artık onu doğru yola iletecek kimse yoktur. Allah, onları azgınlıkları içinde bırakır, bocalayıp dururlar."(6)

Allah, saptırılmayı hak etmesi nedeniyle kimi saptırırsa, kimse onu doğru yola iletemez.

7-"Şüphesiz sen sevdiğin kimseyi doğru yola iletemezsin. Fakat Allah, dilediği kimseyi doğru yola eriştirir. O, doğru yola gelecekleri daha iyi bilir."(7)

Hz. Muhammed (s.a.v.)'in bile sevdiği kişiyi hidayete erdirme yetkisi yoktur; hidayete erdirmek ancak Allah'a mahsustur. Çünkü kimlerin hidayete ermeye layık olduklarını en iyi Allah bilir ve bildiği gibi de yapar. Bu ayetin Ebu Talip hakkında inzal olduğu kabul edilmektedir.

8-"Allah dileseydi, sizi tek bir ümmet yapardı. Fakat O, dilediğini saptırır, dilediğini de doğru yola iletir. Yapmakta olduğunuz şeylerden mutlaka sorguya çekileceksiniz."(8)

Allah dileseydi, bütün insanları hidayet üzere olacak şekilde yaratırdı. Fakat Allah, böyle yapmak yerine insanlara cüzi irade vererek, onları imtihana tabi tutmayı uygun görmüştür. Tabi tutuldukları imtihan sırrı nedeniyle hak edenler, Allah tarafından hidayete erdirilir, hak etmeyeler ise saptırılır.

6.Allah Kimleri Doğru Yola İletmez?

Allah'ın kimleri hidayete erdirmediğini dört başlık altında inceleyelim:

a)Allah, İnkarcıları Doğru Yola İletmez:

Bu husus ile ilgili üç ayet ve kısa açıklamaları şöyledir:

1-"…Allah, inkârcı toplumu doğru yola iletmez."(9)

İknacı olmak, Allah tarafından hidayete erdirilmeye manidir. Allah'ın ahkamını inkar ile hidayet bir arada bulunmaz.

2-"Allah'ın âyetlerine inanmayanları, Allah elbette doğru yola iletmez. Onlar için elem dolu bir azap vardır."(10)

Kur'an, insanlar için hidayet rehberidir. Kur'an'a inanmadan hidayet üzere olmak, mümkün değildir. Bu sebeple Allah, ayetlerine inanmayanları, doğru yola iletmez.

3-"… Allah'a kavuşmayı yalan sayanlar, ziyana uğramış ve doğru yolu bulamamışlardır."(11)

Allah'a kavuşmayı, yani ahiret hayatını yalan sayanlar, bu inkarları nedeniyle doğru yolu bulamayarak, cehennem azabına müstahak olurlar.

b)Allah zalim kimseleri hidayete erdirmez:

Bu konu ile ilgili bir ayet ve açıklaması şöyledir:

"Allah kendisine mülk (hükümdarlık ve zenginlik) verdiği için şımararak Rabbi hakkında İbrahim ile tartışmaya gireni (Nemrut'u) görmedin mi! İşte o zaman İbrahim: Rabbim hayat veren ve öldürendir, demişti. O da: Hayat veren ve öldüren benim, demişti. İbrahim: Allah güneşi doğudan getirmektedir; haydi sen de onu batıdan getir, dedi. Bunun üzerine kâfir apışıp kaldı. Allah zalim kimseleri hidayete erdirmez."(12)

Hz. İbrahim ile tartışan Nemrut, inkarcı ve zalim bir kraldır. Hz. İbrahim'in peygamberliğini kabul etmediği gibi, ilahlık iddiasında bulunmuş; ancak Hz. İbrahim'in, "Allah güneşi doğudan getirmektedir; haydi sen de onu batıdan getir" demesi üzerine apışıp kalmıştır. Nemrut, Hz. İbrahim'in bu sözü karşısında acizliğini anlayıp imana gelmeli değil miydi, diye akla gelebilir. Şu var ki Allah, zalimleri hidayete erdirmediğini bildirmektedir.

Şu üç ayette de, Allah'ın zalimleri hidayete erdirmeyeceği haber verilmektedir:

"… Elbette Allah zalim kavmi doğru yola iletmez."(13)

"…Allah, zalim toplumu doğru yola iletmez."(14)

"… Allah zalimler topluluğunu hidayete erdirmez."(15)

c)Allah, Fasıkları Doğru Yola İletmez:

Bu konu ile ilgili iki ayet ve kısa açıklamaları şöyledir:

1-" De ki: "Eğer babalarınız, oğullarınız, kardeşleriniz, eşleriniz, aşiretiniz, kazandığınız mallar, kesada uğramasından korktuğunuz bir ticaret ve beğendiğiniz meskenler size Allah'tan, peygamberinden ve O'nun yolunda cihattan daha sevgili ise, artık Allah'ın emri gelinceye kadar bekleyin! Allah, fasık topluluğu doğru yola erdirmez."(16) 

Bu ayette, Allah'ın, doğru yola iletmeyeceği fasıkların kimler olduğu açıklanmaktadır. Buna göre; bir takım dünyevi menfaatlerini, Allah'a, Resulüme ve Allah yolunda cihada tercih edenler, kendilerine hidayet nasip olmayacak fasıklardır.

2-"Onlara bağışlama dilesen de, dilemesen de onlar için birdir. Allah, onları asla bağışlamayacaktır. Çünkü Allah, fasıklar topluluğunu doğru yola iletmez."(17)

Bu ayette söz konusu olan fasık kimseler, günahlarında ısrar eden ve kendileri için af dilenmesini bile istemeyen münafıklardır.

d)Allah, Yalancı ve Nankör Olanları Hidayete Erdirmez:

Yüce Allah, bu hususu şöyle haber vermektedir:

"…Şüphesiz Allah, yalancı ve nankör olanları doğru yola iletmez."(18)

Müfessir Sabuni, bu ayeti şu şekilde açıklar:

'Şüphesiz, Allah, Rabbine karşı yalancı olana, küfürde devam edene hak dini göster­mez, ona hidayet nasip etmez.(19)

Dipnotlar

1-Bakara-272

2-En'am-35

3-En'am-125

4-Araf-30

5-Araf-178

6-Araf-186

7-Kasas-56

8-Nahl-93

9-Tövbe-37

10-Nahl-104

11-Yunus-45

12-Bakara-258

13-Kasas-50

14-Al-i İmran-86

15-Tövbe-19

16-Tövbe-24

17-Münafikun-6

18-Zümer-3

19-Sabuni, Safvetü't-Tefasir, C:5, S: 320