Ders: Onsekizinci Söz, Birinci Nokta

İzah: Prof. Dr. Şener Dilek

*Nefis hakikat noktasında gübre gibidir. Gübreyi gülün altına atarsın, gül açar. Bahçeye serpersin, meyve ağaçlarına kuvvet verir. Meyvenin kemâline, inbisat ve inkişafına fayda sağlar. Ama netice noktasında gübre yine nedir? gübredir.

Demek nefis insanın manevi intişarına vesile olabilir. Meyvadar yapar, velayet meyvesini başında gösterebilir. Ama nefsi, cibilliyeti, mizacını, karakterini iyi tanımak lazım. Gübredir, necistir, Allah onun şerrinden cümlemizi muhafaza etsin.

Not: Şener beyin sık sık sohbetlerinde bahsettiği bu misalle alakalı muhterem Ahmed Akgündüz hoca bir söyleşimizde bana şu hatırayı anlatmıştı; "Allah rahmet eylesin, Zübeyir Gündüzalp Ağabey, Kırkıncı Hocamı bir süre beraber kalmak için Üstadın vefatından sonra Eskişehir'e davet ediyor. Beraber kaldıkları bir gün Zübeyir Ağabey diyor ki; "Hocam, ben Kader risalesinin zeylinden فَلاَ تُزَكُّوا اَنْفُسَكُمْ ayetini bir türlü anlayamıyorum. Nefsi tezkiye etmek ne demektir? Nefis zaten kötü. Bunu bir türlü anlayamıyorum" diyor. Hocamın cevap olarak verdiği misale ben hayranım yani. Bu Allah'ın bir lütfu ve üstadın duasının meyvesidir. Diyor ki; "Zübeyir Ağabey, gübreyi bilirsin. Elma, armut ve şeftali ağacının dibine ne konulur? Gübre konulur. O gübre konulduğunda gübre nasıl olur? Müthiş bir terbiye olur. Şimdi, o gübre, elma ağacını veya domates ağacını mükemmel hâle getirip geliştirdiği için, onu ağzına alıp yiyemezsin. Kendisi pis ama neticesi çok güzel. Doğru, nefs-i emmare. Gübre gibi ama onsuz da insan terakki etmiyor."

Nefsin neden insana verildiğine bundan daha güzel bir misal ben bilmiyorum. Yani insanlar içinden elmas ve kömür gibi olanları birbirinden ayıran, Ebubekirler ile Ebu Cehilleri birbirinden ayıran nefis. Gübre işte. Ama "madem öyledir, öyleyse nefsimi seveyim" yok. O zaman bu gübreyi ağzına almaya benzer. Ve Zübeyir Ağabey bu izahtan çok memnun oluyor ve; "Hocam, Allah senden razı olsun" diyor."(Salih Okur)

*Üstad hazretlerinin hakikaten nefisle ilgili çok hakimane beyanları var. Allah'ın medih ve senasına medar vasıfları nefis keser ve kendisine yapıştırır. Üstad diyor ki; "Mabud'a lâyık bir tarzda nefsini medheder. Mabud'a lâyık bir tenzih ile nefsini meayibden tenzih ve tebrie eder."(Sözler, s. 477) Dünyanın en dirayetli avukatlarından yüz derece daha ileri kendisini müdafaa eder ve üzerine zerre kadar toz kondurmaz.

* "Ey fahre meftun, şöhrete mübtela, medhe düşkün, hodbinlikte bîhemta sersem nefsim"(Sözler, s. 230) Şimdi şu cümleyi usul noktasından tahlil edince, iki mesele karşımıza çıkıyor. İnsanın nefs-i emmareye medar girdapları, düşebileceği çukurlar..

Mesela bir adam yolda gidiyor. Belediye 15-20 metre çukurlar kazmış. Yol da karanlık..Giderken, gözü de görmüyorsa, pat diye çukura düşer.

İşte insanın düşebileceği dört tane çukur;

1-Fahr

2-Şöhret

3-Medih

4-Hodbinlik

Her nefis fahre meftundur. Her nefis şöhrete de mübteladır. Mübtelada ne var, tiryakilik var. Aynı zamanda her nefis medhe düşkündür ve kendi düşünmede de eşi- benzeri yoktur.

Not: Aynı minvalde Hz. Mevlana buyuruyor;

İllet-i İblis ene hayrun budest

Vin maraz der nefs-i her mahlûk hest

"Şeytanın illeti "ene hayrun"(ben daha hayırlıyım) demesi idi. Bu hastalık her mahlûkun nefsinde vardır."(Salih Okur)

*İşte Üstadın nefisle alakalı yaptığı analizler bizi şu noktaya götürmesi lazım; Bir müslüman nefsini tanımazsa, yorulur. Çırpınır, kalır. Belki maneviyat yollarında perişan olur, helak olabilir.

Not: Merhum Necip Fazıl ne güzel der;

Hep nefs çıkar karşıma, ölüp ölüp dirilsem;

İnsandan kaçmak kolay, kendimden kaçabilsem.. (Salih Okur)

*İnsan fıtratı noktasında kırılma ve kopma noktalarını ne kadar iyi bilirsek o kadar istikametle hayatımızı yürütebiliriz. Bakın şimdi Cenab-ı Hakkın bir sünnetullah kanunu var. Elimde pamuktan bir ip olsa..İpi böyle gersem.. Bu ip nerden kopar? En zayıf, en ince yerden, mukavemet katsayısı en az olan noktadan bu ip ne yapar? Kopar..Bu, sünnetullah kanunudur. Bizim en zayıf noktamız; şeytanın bize en fazla musallat olduğu noktadır. Bir kale en zayıf noktasından fethedilir. Buradan, sünnetullah noktasında çıkaracağımız çok ince bir mana var; bir insanın fıtratında en zayıf nokta ne ise, şeytan o noktadan insana hücum eder.

Bir diğer tabirle, insanın fıtratını, kuvvetlerin taslit ve tahakkümü noktasından tahlil edersek, insanda kuvve-i akliyye var, kuvve-i şeheviyye var, kuvve-i gadabiyye var. Bütün bu ana üç kuvvet içerisinde sende hangi noktalarda zaafiyet varsa, şeytan oradan sana yüklenir.

Buradan şöyle bir sonuç çıkar; insanın en zayıf olduğu noktalar onun en ziyade imtihan edildiği noktalardır.

Not: Hz. Mevlana'da Mesnevi'de; "Şeytanın insanın kalbine girmek için bir takım manevi delikleri vardır. O deliklerin her birinden başını çıkarır" buyuruyor. Cüneyd-i Bağdadi(k.s.) de diyor ki; "Nefsin sultasından çıkabilmek büyük bir nimettir. Çünkü nefis seninle Allah arasındaki en büyük perdedir. (Salih Okur)

*Kulluğun esası tevazu ve mahviyettir. Tam kendini ifna etme. Kulluğun esası, varlık dağını eritmektir. Varlık dağını eritmeden "ircii" den sesler gelmez. Melekût âleminde bilinmenin yolu dünyada silinmekten geçer. Kendini silmeyen mana âleminde bilinmez.

Bir de kulluk kusur demek. Allah'a karşı kusurunu nakıslığını, noksanlığını perişaniyetini, hata ve günahını görmek ve bilmek. Kulluk bu..

Hiçbir insan gururla, kibirle, alkışla, riya ile Allah'a gidebilir mi? gidemez. Enaniyet, gurur, kibir...bunlar manevi sarhoşluk.. Ayet-i kerimede mealen buyruluyor;

تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لَا يُرِيدُونَ عُلُوّاً فِي الْأَرْضِ وَلَا فَسَاداً وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ

"İşte ahiret yurdu; biz onu, yeryüzünde büyüklenmeyenlere ve bozgunculuk yapmak istemeyenlere (armağan) kılarız. (Güzel) Sonuç takva sahiplerinindir. (Kasas: 28/83)