Bir hadiste kişinin evleneceği kişi ne kadar dua etse de değişmeyeceği buyruluyor, halbuki başka bir hadiste ise dua ile kaderin değişebileceği söyleniyor, o zaman ben ne kadar dua etsem de evleneceğim insan aynı insan mı olacak...

Cevabımız:

Kader bir açıdan iki şekilde düşünülen bir hakikattir.

Birincisi: Dua, sıla-yı rahim, sadaka, anne-babaya itaat gibi hayırlı vesilelerle değişebilen kader formu. Bu kaderden maksat, Allah'ın levh-i mahfuzda ve bir kısım elvah-ı kaderiyede yazdığı şeylerdir. Bunlardan bir kısmı, meleklerin dahi değişip değişmeyeceğini bilmediği bir konumdadır. Diğer bir kısmı ise, meleklerin değişeceğine dair -deyiş yerindeyse- ince dipnotları okuyabildiği tablolar.

Levh-i Mahfuzda veya melekler tarafından yazılı olan ecelin/kaderin –belli şartlara dahilinde-değişmesi mümkündür. Buna "Ecel-i kaza" denir. Levh-i mahfuzda ve bir kısım elvah-ı kaderiyede yazılı olan kaderin bazı hikmetlerle değişebileceğine dair Kur'an'ın-meal olarak- ifadesi şöyledir:

"Allah, dilediği hükmü iptal eder, dilediğini sabit bırakır. Ana kitap O'nun yanındadır"(Rad, 13/39).

"Herhangi bir canlının ömrünün uzaması veya kısaltılması mutlaka bir kitapta yazılıdır. Bütün bunlar elbette Allah'a pek kolaydır"(Fatır, 35/11) mealindeki ayette de, ömrün-normal tabii seyrinden- daha kısa veya daha uzun olabileceği ifade edilmiştir ki, bu da değişebilen kaderin bir yansımasıdır.

- "Sadaka verin; hastalarınızı sadaka ile tedavi edin. Muhakkak ki sadaka, gelen arazları, marazları/hastalıkları geri çevirir. Sadaka aynı zamanda ömrünüzün uzamasına, iyiliklerinizin katlanmasına vesile olur"(Kenzu'l-Ummal, h. No: 16113) anlamına gelen hadislerde de bu gerçeğe işaret edilmiştir.

-Demek ki mutlak olmayan, bilakis bazı şartlarla mukayyet olan bir kısım mukadderat- şartları yerine gelmediği için-(mesela. sad aka verilmediği içn, dua yapılmadığı için) vuku bulmayabilir(krş. Nursi; Lemalar, 104).

İkincisi: Allah'ın ilminde yer alan kaderdir ki, asla değişmez. Buna "ecel-i müsemma veya Ecel-i mübrem" denilir.

Allah'ın ilmindeki olan bu kaderin değişmesi imkânsızdır. Aksi halde, Allah'ın ilminde yanılgı ve cehaleti kabul etmek gerekir ki, böyle bir düşünce İslam inancına terstir.

-Ecel-i müsemma değişmez olduğundan asıldır. Levh-i mahv ve ispatta yazılan Ecel-i Kaza ise ona aykırı olamaz. Dolayısıyla, Ecel-i kazanın gerçekleşmesi, aynı zamanda ecel-i musemmanın gerçekleştiği anlamına gelir. Yani yapılacak değişiklik de Allah'ın ezeli ilmine uygun olarak yapılır(krş.. B. S. Nursi, Lemalar, s104; Barla, s.349).

-"O, sizi bir çamurdan yaratan, sonra(Levh-i mahfuzda yazılan ve değişikliği kabul eden) bir ecel/bir ömür süresi tayin edendir. Bir de O'nun nezdinde (onun değişmez ilminde)muayyen bir ecel vardır"(Enam, 6/2) mealindeki ayette bu iki ecel türüne de işaret edilmiştir. Bu konuda tefsircilerin değişik yorumları vardır. Biz bu görüşü tercih ettik.(Bk. Alusî, İbn Aşur, ilgili ayetin tefsiri).

-Allah'ın ilminin ön gördüğü, hikmetinin uygun bulduğu şartlar çerçevesinde "sadaka-anne-babaya saygı, itaat" gibi manevî değerler bazında ömrün uzaması mümkün olduğu gibi, "hayatın biyolojik çalışmasının devamını sağlayan maddî şartların iyileştirilmesi durumunda, ömrün normal standart çıtasını yukarıya çekmek de mümkündür" Ve tabii ki, bu da Allah'ın ilim ve izni dışında değildir.

-Özetle; ayet ve hadislerde değişebileceğine işaret edilen kader, Levh-i mahfuzda şartlı olarak yazılan kader, Ecel-i muallak, Ecel-i kazadır. Değişmez olan ise, Allah'ın ezeli iliminde yer alan kaderin şeklidir ki, ecel-i müsemma/ecel-i mübrem adını alır.