Ders: 14. Lem'a, İkinci Makam

İzah: Mehmed Kırkıncı Hocaefendi

*"Kâinat sîmasında, arz sîmasında ve insan sîmasında birbiri içinde birbirinin nümunesini gösteren üç sikke-i rububiyet var."(Lem'alar, s. 96) Bismillah'ın mollaca manası şu demek; Mesela birisi Kur'an okuyacak. Besmele çekse, demiş oluyor ki;

"ya Rab! Senin yardımınla, istianenle ben bu Kur'an'ı okumaya başladım." 

*"üç sikke-i rububiyet var."(Lem'alar, s. 96) Yani terbiye edicilik sikkesi..

Mesela,

1-Semavatı, yıldızları terbiye etmiş.. semavat manen diyor ki; "biz Allah'ın istianesi, yardımı ile bu noktaya geldik." Yani semavat lisan-ı hal ise bismillahı okuyor.

2-Bir de yerdeki dağları, bağları terbiye etmiş..

3-Bir de insanları terbiye etmiş..

*Demek ki neye baksan bismillah görünüyor. Yani bu deryalar Allah'ın istiane, yardımıyla bu hali almış, bu dağlar Allah'ın istiane ve yardımıyla bu hali almış, bu hayvanlar Allah'ın istiane ve yardımıyla bu hali almış, bu hayata mazhar olmuş, bu rızka mazhar olmuşlar. Bu insanlar Allah'ın lütfu ile, keremi ile mahlukâatın en yücesi, en şereflisi olmuşlar.

*Kainat ağacının son meyvesi insan olduğu gibi, besmele ile kainat kapısı açılıyor, er- Rahman dünyayı kuşatıyor, er- Rahim ise insanda nihayet buluyor.

*Üstadın dediği gibi, Cenab-ı Hak insana nihayetsiz bir istidat vermiş, bugün fennin geldiği nokta insan istidadının meyvası...

*Nasıl bir elma çekirdeği elma ağacının küçük bir misali ise, insan da bütün kainatın küçük bir misali..Çünkü o elma çekirdeği ağaçtan çıktığı için o ağacın tümünü içine alıyor. İnsan da bu kainattan çıktığı için bütün kainatı içine alıyor.

* "İnsanî arşa çıkmağa bir yol olur."(Lem'alar, s. 97) arş taht demek. Arşlar çok..Bir kaymakamlık arşı olduğıu gibi, bir bvalilik arşı da var, bir padişahlık arşı da..Bitkilik arşı ayrı, hayvanlık arşı ayrı, bir de insanlık arşı var.

*Ehadiyet Cenab-ı Hakkın zatının birliği, vahidiyet de sıfatlarının birliği..Mesela güneşin yedi rengi vahidiyyet, ama güneşin zatı ehadiyyet..

*Her şeyde Cenab-ı Hakkın isimleri tecelli ediyor, her şey Cenab-ı Hakkın isimlerinin aynası ama. Aynalık durumları ayrı ayrı..Mesela güneşin yedi rengi var. Bir ayna var ki, sadece bir rengini tutabiliyor. Biri iki, biri üç, bir de yedi rengini birden tutan ayna var. Şimdi bir çiçekde Cenab-ı Hakkın aynası, ama nâkıs..Güneş de Allah'ın bir aynası, ama o da nâkıs. Bütün diğer hayvanlarda birer ayna ama onlar da nâkıs..Allah'ın tam aynası kimdir? İnsan..

Şimdi Cenab-ı Hakkın isimlerinin tecellilerinin dereceleri var. Mesele mikrobu yaratmış, mikropda Hâlık ismi tecelli etmiş. Bir de Hâlık ismi kuşlarda tecelli ediyor. Tecelli mertebesi yükseldi. Hâlık isminin tecellileri hayvanlardan diğer mahlukata kadar değişiyor. Ama zirve tecellisi insanda.. Diğer isimler de hakeza böyle..

*Cenab-ı Hak kendi zatından sonra en çok insanı seviyor.. Zira insan Cenab-ı Hakkın isimlerini en güzel şekilde yansıtan ayna..Hani eskiden beri söylenen bir söz var; "güzele ayna lazım." İşte insanın yaradılışın hikmeti..

*Güneş dağın arkasından doğmadan önce etraf aydınlanmaya başlıyor. Faraza bir insan düşünsek ki, güneşi hiç görmemiş. O etraftaki ışımadan, dağın arkasındaki güneşi bulması zor olurdu. Ama ne zaman ki güneş ortaya çıkıyor, zatıyla kendisini gösteriyor, o zaman bütün o parlaklığın onun zatının eseri olduğu anlaşılıyor. İşte Kur'an-ı Kerim kainatın her tarafına yayılmış Cenab-ı Hakkın isimlerinin tecellilerinde insanın boğulmaması için, o sıfat tecellilerinin arkasındaki zati tecelliyi devamlı nazar veriyor..