Düşman, Farsça bir kelimedir; Arapça karşılığı adüv'dır. Kur'an'da düşmanlık anlamında adavet kelimesi kullanılır. Adavetin zıttı, sadakattir.

Bir insanın kötülüğünü isteyen ve ona zarar vermeye çalışan kişiye düşman denir. Aralarında silahlı çatışma çıkacak derecede birbirlerinin aleyhinde olan kişi, grup ve devletler, birbirlerinin düşmanlarıdır.

Bazı insanlar birbirlerine duydukları kin ve nefretleri sebebiyle, bazıları ise kıskançlıklarından dolayı düşman olurlar.

Düşmanın düşmanlığından sakınıp ona karşı tedbir almak icap eder; ama intikam duygularıyla düşmana haksızlık yapmak son derece yanlıştır.

1.İnsan, Dünyaya Düşman Sahibi Olarak İnmiştir:

Bu konudaki üç ayet ve açıklamaları şöyledir:

1-"Derken, şeytan ayaklarını oradan kaydırdı. Onları içinde bulundukları konumdan çıkardı. Bunun üzerine biz de, "Birbirinize düşman olarak inin. Sizin için yeryüzünde belli bir süre barınak ve yararlanma vardır" dedik."(1)

Ayet-i kerimenin, "Birbirinize düşman olarak inin." kısmı şu şekillerde yorumlanmıştır:

a) Cennetten yeryüzüne inecek olanlar, Hz. Adem, Hz. Havva ve iblistir. Bu duruma göre ilk etapta Hz. Adem ile Hz. Havva, daha sonra da onların neslinden gelecek olanlar, yeryüzünde İblis ile düşman olacaklardır.

b) Hz. Adem ile Hz. Havva, İblis ile birlikte yeryüzüne indikten sonra nesilleri çoğalınca bunlardan bir kısmı doğru yola tabi olacak, bir kısmı ise iblis'e ve İblis gibi cinlerden olan diğer şeytanlara tabi olup sapıtarak, kendilerini saptıran şeytanlar taifesi ile birlikte diğer insanlara düşman olacaklardır.

2-"Allah: Birbirinize düşman olarak inin! Sizin için yeryüzünde bir süreye kadar yerleşme ve faydalanma vardır, buyurdu."(2)

Ömer Nasuhi Bilmen, bu ayeti tefsir ederken şu bilgileri vermektedir: 'Yüce Yaratıcı Adem Aleyhisselâm ile Havva'ya, onların takdir edilen, Cenab'ı Hak tarafından bilinen zürriyetlerine ve lanetlenmiş şeytan ile onun zürriyeti olan cinlere hitaben: (Buyurdu ki:) ilâhî irâdesi sâdır oldu ki: (Bâzınız bâzınıza düşman olarak) Yeryüzüne (ininiz) aranızda kıyamete kadar düşmanlıklar devam edecektir. İnsanlar arasında düşmanlıklar cereyan edeceği gibi insanlar ile şeytanlar ve cinler arasında da düşmanlık sabit olup elbette yok olmayacaktır.'(3)

3-"Dedi ki: Birbirinize düşman olarak hepiniz oradan (cennetten) inin! Artık benden size hidayet geldiğinde, kim benim hidayetime uyarsa o sapmaz ve bedbaht olmaz."(4)

Müfessir Sabuni bu ayeti şöyle açıklamıştır: 'Allah Âdem ile Havva'ya dedi ki: İkiniz de beraber cennetten inin.. Kazanç, geçim, huyların ve isteklerin farklılığı yüzünden, neslinizin bir kısmı bir kısmına düşman olacaktır. Ze-mahşeri şöyle der: Âdem ile Havva insanlığın aslı oldukları için, sanki bunlar insanlığın kendisi kabul edildi ve insanlara hitap ediliyormuş gibi bunlara hitap edildi. Doğru yolu bulmanız için ta­rafımdan size peygamberler ve kitaplar gelir de kim şeriatıma sarılır ve peygamberlerime uyarsa, dünyada yolunu şaşır­maz, âhirette de bedbaht olmaz.'(5)

2.Şeytan, İnsanların Düşmanıdır:

Kur'an-ı Kerim, şeytanın insanların düşmanı olduğunu defalarca açıklamaktadır. Bu ayetlerden altı tanesi ve kısa açıklamaları sırayla şöyledir:

1-"Ey insanlar! Yeryüzündeki şeylerin helâl ve temiz olanlarından yiyin! Şeytanın izinden yürümeyin. Çünkü o sizin için apaçık bir düşmandır."(6)

*Şeytan, insanların yeryüzündeki helal ve temiz şeyler yerine, pis ve haram şeyleri yemeleri için çalışır.

*Şeytan, bir takım günahları, insanlara süslü ve güzel göstererek onları sapıtmak için gayret eder.

*Şeytan, insan için apaçık bir düşmandır; şeytanın açık bir düşman olduğunu anlamak zor değildir.

*İnsana düşen, şeytanın ve şeytanlaşmış insanların izinden gitmemektir.

2-"Ey iman edenler! Hepiniz topluca barış ve güvenliğe (İslâm'a) girin. Şeytanın adımlarını izlemeyin. Çünkü o, size apaçık bir düşmandır."(7)

*İman edenler, toptan İslam'ı kabul edip onun emir ve yasaklarına uymalıdırlar.

*İslam'a girenler, İslam'ın bütün emir ve yasaklarına uymalıdırlar.

*Şeytan nerede bir açık bulursa, oradan hareketle insanları sapıtırmaya çalışır.

*Şeytana karşı sağlam durabilmek için hem toptan İslam'ın emirlerine uymalı, hem de İslam'ın emirleri arasında bir ayrım yapmadan hepsine uymalıyız.

*Şeytanın adımlarına asla uymayarak, onun apaçık bir düşman olduğunu hiç unutmamalıyız.

3-"Kullarıma söyle: (İnsanlara karşı) en güzel sözü söylesinler. Çünkü şeytan aralarını bozar. Çünkü şeytan insanın apaçık bir düşmanıdır."(8)

*İnsanların birbirleriyle bozuşmalarının sebeplerinden biri de konuşurken kaba ve hırçın olmalarıdır.

*Şeytan, insanları karşılıklı konuşmalarında kaba ve hırçın olmaya teşvik ederek aralarını bozmaya çalışır.

*İnsanları kaba konuşmaya teşvik ederek aralarını bozmaya çalışan şeytanın apaçık bir düşman olduğu unutulmayarak, karşılıklı diyaloglarda kibar olunmalıdır.

4-"«Ey Âdem oğulları! Size şeytana tapmayın, çünkü o sizin apaçık bir düşmanınızdır» demedim mi?"(9)

Şeytan, insanları inkar etmeye çağırarak, onları Allah'a kulluk etmekten alıkoymaya çalışır. Birçok insan, şeytana aldanıp bir bakıma ona tapmaya başlar. Bu, çok kötü bir durumdur. İnsanın, kendisine düşman olduğu apaçık belli olan şeytana aldanıp inkara sapması, kendisi için son derece acıklı bir durumdur.

5-"Sakın şeytan sizi yoldan çevirmesin. Çünkü o, size apaçık bir düşmandır."(10)

*Şeytan, bizleri, Hz. Muhammed (s.a.v.)'in bildirdiği İslam dini hakkında kuşkuya düşürmek için, kalbimize bir takım vesveseler vermeye çalışır.

*Şeytanın, kalbimize vesvese vermesi, onun bizler için apaçık bir düşman olmasının doğal bir sonucudur.

*Bize düşen, şeytanın bizim düşmanımız olduğunu unutmayarak onun vesveselerine itibar etmemektir.

6-"Şeytan, içki ve kumarla, ancak aranıza düşmanlık ve kin sokmak; sizi Allah'ı anmaktan ve namazdan alıkoymak ister. Artık vazgeçiyor musunuz?"(11)

*Şeytan, hangi şey insan için zararlıysa, onunla insana yaklaşır.

*İçki ve kumar, insan için son derece zararlıdır.

*İçki içip kumar oynayan kişi, bu illetlerdeki zararlar nedeniyle dünya hayatını, bunların günah olmaları nedeniyle de ahiret hayatını mahveder.

*İçki ve kumar, insanların Allah'ı anmaktan uzaklaşmalarına, birbirlerine düşman olmalarına ve namaz kılmamalarına sebep teşkil eder.

*İnsana düşen, kendisine düşman olan şeytana karşı koyarak, içki ve kumardan uzak durmaktır.

Dipnotlar

1-Bakara-36

2-Araf-24

3-Ömer Nasuhi Bilmen, Kur'an-ı Kerim Türkçe Meali Alisi ve Tefsiri, C: 2, S: 1006

4-Taha-123

5-Sabuni, Safvetü't-Tefasir, C: 4, S: 56

6-Bakara-168

7-Bakara-208

8-İsra-53

9-Yasin-60

10-Zuhruf-62

11-Maide-91