Ulema kalb salahı için dokuz şey zikrettiler;

1-Düşünerek, tefekkürle Kur'an okumak

2-Karnı az yemekle boş bırakmak.

3-Gece namazı(teheccüd) kılmak

4-Seherlerde tazarru(yalvarış, yakarış)da bulunmak

5-Salih zatların meclislerinde bulunmak

6-Malayani(lüzumsuz) iş ve sözlerden uzak durmak

7-Cahillerden uzak durmak

8-İnsanların arasında fazla bulunmamak(lüzumsuz yere)

9-Helal yemek ki, bu hepsinin başıdır.

*İmam Şafii(radıyallahu teala anhu) der ki; "Kim kardeşine gizlice nasihat ederse, muhakkak ona(kardeşine) gerçekten nasihat etmiş ve onu süslemiştir. Kim de açıkça, herkesin yanında ona nasihat ederse, onu küçük düşürmüş ve değersizleştirmiş olur."

*(Selef-i Salihinden)Yunus bin Ubeyd'in dükkânında muhtelif fiyatlarda kumaşlar bulunuyordu. Bir gün kendisi namaza gitti ve kardeşinin oğlunu dükkânda yerine bıraktı. Dükkâna bir bedevi geldi ve 400 dirhemlik bir kumaş talep etti. Dükkândaki çocuk ona 200 dirhemlik kumaşlardan arz etti. Bedevi bu kumaşlardan birini beğendi ve 400 dirhem karşılığında onu almaya razı oldu. Ve kumaşı eline alarak yürüdü.

Yolda Yunus ile karşılaştı. Yunus, kumaşını tanıdı ve bedeviye; "bu kumaşı kaça aldın" diye sordu. Bedevi; "400'e aldım" dedi. Yunus; "muhakkak o 200'den fazla etmez. Dön ve onu geri ver" dedi. Bedevi; "bu bizim beldelerde 500 eder ve ben bu fiyata almaya razı oldum" dedi. Yunus; "Dön. Muhakkak din için nasihat etmek dünya ve onun içindekilerden daha hayırlıdır" dedi.

Beraber dükkâna döndüler ve Yunus bedeviye iki yüz dirhemini geri verdi. Sonra yeğeniyle tartıştı ve dedi ki; "Utanmadın mı? Korkmadın mı? Malın fiyatını artırdın ve müslümana nasihati terk ettin?" Yeğeni dedi ki; "Vallahi o ancak rızasıyla satın aldı." Yunus dedi ki; "Peki sen niye kendi nefsine razı olmadığın şeye onun için razı oldun?"

*Benzer bir hikâye Muhammed bin Münkedir hakkında nakledilmiştir. Muhammed bin Münkedir elbise satıyordu. Bu elbiselerden bazıları beş, bazıları on dirhem idi. Bir gün o yokken onun kölesi beş dirhemlik bir elbiseyi on dirheme sattı. Muhammed bin Münkedir bu durumu öğrenince bütün gün müşteriyi aramaya koyuldu. Sonunda onu buldu ve dedi ki; "Bir yanlışlık olmuş ve beş dirhemlik bir elbiseyi on dirheme satın almışsın." Adam dedi ki; "ey kişi! ben bu alışverişe razı olmuştum."

İbn-i Münkerdir dedi ki; "Eğer sen razı olduysan, biz kendi nefsimiz için razı olmadığımız bir hususta senin için razı olamayız. Üç şıktan birini seç;

-Eğer dilersen, on liralık elbiselerden birini al,

Veya dilersen sana beÅŸ dirhemini geri verelim,

Veya dilersen elbiseyi geri ver ve paranı geri al."

Adam dedi ki; "ben beş dirhemimi alayım." İbn-i Münkedir ona beş dirhemini ödedi. Bedevi ondan ayrılınca sordu; "bu yaşlı adam kimdir?" Dediler ki; "Muhammed bin Münkedir'dir." Bunun üzerine adam dedi ki; "La ilahe illallah. Bu öyle bir kimsedir ki, biz çöllerimizde kıtlık olduğu zaman onun yüzü suyu hürmetine yağmur dilerdik."

Not: Ondan dolayıdır ki, merhum Seyyah-ı şehîr Abdürreşid İbrahim Efendi, hatıratında diyor; "Şark terbiyesi kul hakkına başka gözle bakar." (Salih Okur)

Kaynak

Åžeyh Muhammed bin Abdullah el Cerdani

El-Cevâhirü'l lülüiyye fi Şerh-i Erbâin-i Neveviye

Salih Kitaplar,

Fatih, Ä°st. 2017

Terc. Salih Okur