Allah, Vacibü'l-Vücuttur, (varlığı zorunludur); yokluğu muhaldir, (yokluğu asla düşünülemez). Bir başka ifadeyle; Allah'ın varlığı, zatının muktezası, yani kesin gereğidir.

Allah'ın varlığı, kendindendir; var olmak ve varlığını sürdürmek için başka bir varlığa muhtaç değildir. Allah dışındaki bütün varlıklar, var olmak ve varlıklarını sürdürmek için Allah'a muhtaçtır.

Allah; var olmak açısından vaciptir, diğer varlıklar ise mümkündür. Vacip olanın varlığı, zorunlu ve kendindendir. Mümkün olanın varlığı ise, vacip olan varlığın, yani Allah'ın takdirine bağlıdır.

"Acaba onlar herhangi bir yaratıcı olmadan mı yaratıldılar? Yoksa kendileri mi yaratıcıdırlar?"(1)

Ömer Nasuhi Bilmen, bu ayeti şu şekilde açıklamıştır:

'O inkârcılar. Yüce Yaratıcıyı nasıl inkâr ediyorlar? Onlar (Yoksa) kendi iddialarınca (bir şey olmaksızın mı yaratıldılar?) kendilerini yaratan bir Yaratıcı, ezelî bir icâd edici bulunmaksızın mı yaratılmış oldular? Bu kadar üstün, eşsiz, mükemmel bir surette yaratılmış olan insanlar, kudret ve hikmet sahibi kerim bir yaratıcı bulunmaksızın hiç kendi kendilerine meydana gelmiş olabilirler mi? Aklen de sabittir ki, yokluktan varlığa geçen her mevcut için elbette bir Yaratıcı vardır, (yoksa yaratıcılar onlar mıdır?) O insanlar mı kendi vücutlarını kendileri yarattılar? Bunu hangi akıl sahibi iddia edebilir? Hiç esasen mevcut olmayan bir şey, kendisinin yaratıcısı olabilir mi? Elbette ki olamaz. Bu apaçık bir durumdur. Artık bunu kim iddia edebilir. Ebedî ve ezelî bir Yüce Yaratıcının varlığı nasıl inkâr edilebilir? Bütün bu varlıklar, o ezelî Yaratıcının varlığına birer açık şahittir.'(2)

Allah var olmadan, başka hiçbir varlığın var olması mümkün değildir. O halde Allah'ın varlığı vaciptir.

Hiçbir varlık, Allah'a benzemez. Allah'ın varlığı zatına mahsustur; diğer varlıklarla kıyaslanamaz. Bir ayet, bu hususu şöyle haber vermektedir.

"…O'nun benzeri hiçbir şey yoktur."(3)

Allah'ın nasıl olduğu konusunda düşünmek vesvesedir. Kendimizi bu tür vesveselerden korumalıyız. Yaratıcı yaratılana benzemediği gibi, yaratılanın onun nasıl olduğunu kavraması da mümkün değildir. Bize düşen, Allah'ı sıfatları ve esma-ı hüsnasıyla tanımaya çalışmaktır.

Ayetü'l-kürsi ismiyle meşhur olan ayet, Allah'tan başka ilah olmadığını ve Yüce Yaratıcının bazı sıfatlarını şu şekilde anlatmaktadır:

"Allah, kendisinden başka hiçbir ilâh olmayandır. Diridir, kayyumdur. O'nu ne bir uyuklama tutabilir, ne de bir uyku. Göklerdeki her şey, yerdeki her şey O'nundur. İzni olmaksızın O'nun katında şefaatte bulunacak kimdir? O, kulların önlerindekileri ve arkalarındakileri (yaptıklarını ve yapacaklarını) bilir. Onlar O'nun ilminden, kendisinin dilediği kadarından başka bir şey kavrayamazlar. O'nun kürsüsü, bütün gökleri ve yeri kaplayıp kuşatmıştır. (O, göklere, yere, bütün evrene hükmetmektedir.) Gökleri ve yeri koruyup gözetmek O'na güç gelmez. O, yücedir, büyüktür."(4)

Bu ayeti dikkatle okuduğumuzda, sıralanan bu yüce sıfatlara sahip olan Allah'ın varlığının, ezeli ve zorunlu olduğunu, var olmak için hiç şeye muhtaç olmadığını, bilakis Allah dışındaki bütün varlıkların ona muhtaç olduklarını başka bir delile gerek kalmadan anlamaktayız.

Allah ile öteki varlıklar arasında şu farklar vardır:

*Allah'ın varlığı vacip, yani zorunludur; öteki varlıkların var olmaları Yüce Yaratıcının takdirine bağlıdır.

*Allah ezelidir, öteki varlıklar sonradan yaratılmıştır.

*Allah ebedidir, öteki varlıklar sonludur.

*Allah tektir, öteki varlılar çoktur.

*Allah, kendi dışındaki varlıklara benzemez, öteki varlıklar birbirlerine benzerler.

*Allah, var olmak ve varlığını sürdürmek için hiçbir varlığa muhtaç değildir; öteki varlıklar var olmak ve varlıklarını sürdürmek için Allah'a muhtaçtır.

Allah ile insanlar arasında şu farklar vardır:

*Allah, ezeli ve ebedi olarak hayat sahibidir; hayatını sürdürmek için kimseye muhtaç değildir. İnsan, geçici olarak hayat sahibidir; hayatını sürdürmek için hava, su ve gıda gibi şeylere muhtaçtır.

*Allah, olmuş ve olacak her şeyi kapsayacak şekilde ilim sahibidir; insan, sınırlı bir bilgiye sahiptir.

*Allah, her şeyi işitir; insan, belli özellikleri taşıyan sesleri işitir.

*Allah, her şeyi sınırsız ve engelsiz olarak görür; insan belli şartlarda sınırlı olarak görür.

*Allah, külli irade sahibidir; insan, Allah'ın izniyle cüzi irade sahibidir.

*Allah, dilediği her şeyi yapacak şekilde sınırsız bir güce sahiptir; insan, Allah'ın izniyle bazı şeyleri sınırlı olarak yapacak güce sahiptir.

*Allah, sese ve nefese ihtiyaç duymadan konuşur; insan, konuşmak için sese ve nefese muhtaçtır.

Allah'ı bu şekilde tanıyıp, ona bu bilgiler dâhilinde, her türlü şüpheden arınmış olarak, görmüş gibi, iman etmeliyiz.

Dipnotlar

1-Tur-35

2-Ömer Nasuhi Bilmen, Kur'an-ı Kerim'in Türkçe Meali Âlisi ve Tefsiri, C: 7, S:3515

3-Şura-11

4-Bakara-255