VIII-Bir Ayet, Dört Delil:

"Gökleri, yeri ve bu ikisi içinde yaydığı canlıları yaratması, O'nun varlığının delillerindendir. O, dilediği zaman, onları bir araya getirmeye de gücü yetendir."(1)

1-Göklerin yaratılmış olması, Allah'ın varlığının ve gücünün delilidir.

2-Yerin yaratılmış olması, Allah'ın varlığının delilidir.

3-Gökteki ve yerdeki canlıların yaratılmış olması, Allah'ın varlığının delilidir.

4-Bütün bunlardan anlaşılmalıdır ki, dilediği zaman, bütün varlıkları haşredip hesaba çekmek, Yüce Allah'ın gücü dâhilindedir.

Bu dört delilden şu dersi çıkarmalıyız:

Allah vardır, birdir, gücü her şeye yeter.

IX-Bir Ayet, Bir Delil:

"Dilerse O, rüzgârı durdurur da onun (denizin) üstünde kalakalırlar. Elbette bunda çok sabreden, çok şükreden herkes için ibretler vardır."(2)

Bu ayetten çıkan delil:

Suyun kaldırma gücüne sahip olması ve yelkenli gemilerin esen rüzgâr sayesinde hareket etmeleri, Allah'ın varlığının, gücünün ve insanları darda bırakmamasının delillerindendir.

Bu delilden çıkan ders:

Allah, bu dünyayı, insanların rahat yaşayabilecekleri şekilde düzenlemiştir. O halde insana düşen, Allah'ın varlığına iman edip, hem sabreden hem de şükreden bir kul olmaktır.

X-On Yedi Ayet, On bir Delil:

"Sizi biz yarattık. Tasdik etmeniz gerekmez mi? Söyleyin öyleyse, (rahimlere) döktüğünüz meni nedir? Onu siz mi yaratıyorsunuz yoksa yaratan biz miyiz? Aranızda ölümü takdir eden biziz. Ve biz, önüne geçilebileceklerden değiliz. Böylece sizin yerinize benzerlerinizi getirelim ve sizi bilmediğiniz bir âlemde tekrar var edelim diye (ölümü takdir ettik). Andolsun, ilk yaratılışı bildiniz. Düşünüp ibret almanız gerekmez mi? Şimdi bana, ektiğinizi haber verin. Onu siz mi bitiriyorsunuz, yoksa bitiren biz miyiz? Dileseydik onu kuru bir çöp yapardık da şaşar kalırdınız. "Doğrusu borç altına girdik. Daha doğrusu, biz yoksul kaldık" (derdiniz). Ya içtiğiniz suya ne dersiniz? Buluttan onu siz mi indirdiniz, yoksa indiren biz miyiz? Dileseydik onu tuzlu yapardık. Şükretmeniz gerekmez mi? Söyleyin şimdi bana, tutuşturmakta olduğunuz ateşi, Onun ağacını siz mi yarattınız, yoksa yaratan biz miyiz? Biz onu bir ibret ve çölden gelip geçenlerin istifadesi için yarattık."(3)

Bu ayetlerden çıkan on bir delil:

1-Allah, insanı yok iken yaratmıştır.

2-Erkeklerden kadınlara geçen spermlerin yaratıcısı, Allah'tır.

3-Allah, kuvvetli olsun zayıf olsun, ölümü herkes için takdir etmiştir.

4-Allah, sürekli olarak, ölenlerin yerine geçen yeni nesiller halk etmektedir.

5-Allah, insanı daha önce bir şey değilken yoktan yaratmıştır.

6-Allah, insanların yere attığı tohumları bitirmektedir.

7-Allah, dilese tohumlardan faydalanılacak başaklar çıkarma yerine, onları çer çöp yapardı da, bu durumu gören insan, "doğrusu borç altına girdik, daha doğrusu, biz yoksul kaldık" derdi.

8-Allah, bulutlardan tuzlu su değil, tatlı su indirerek, insanların yaşamalarını kolaylaştırmaktadır.

9-Allah, insanlara yaş ağaçtan bile ateş çıkarma imkânı vermiştir.

10-Dünyadaki ateş, yakıcı özelliğiyle, cehennem ateşini hatırlatan ibretli bir nitelik taşır.

11-İnsanların hayatını kolaylaştıran ateş, Allah'ın varlığını ispat eden delillerdendir.

Sayılan bu on bir delilden şu on bir dersi çıkarmalıyız:

1-İnsana düşen, kendini yoktan yaratan Allah'a iman edip onun bütün haberlerini tasdik etmektir.

2-İnsanın, kendisini kıymetsiz bir sudan yaratan Allah'a inanıp, onun ahirete dair verdiği bilgileri tasdik etmesi gerekir.

3-Ölümün, kimse istisna edilmeden, herkes için geçerli olması ibret alınacak bir husustur.

4-Allah'ın, hikmete binaen ölenlerin yerine yeni nesiller getirmesi ve zamanı gelince onların da ölecek olmaları, iman edip doğru yaşamak için ibret alınması gereken bir durumdur.

5-İnsan, daha önce bir şey değilken Allah tarafından yaratıldığını bilerek, mahşerde yeniden yaratılacak olmasından asla şüphe etmemelidir.

6-İnsan, yere attığı tohumların kendi gücüyle değil, Allah tarafında bitirildiğini bilip, sağlam bir iman ve yüksek bir kulluk bilinci içinde olmalıdır.

7-İnsan, Allah'ın ekinleri çer çöp yapmayıp başaklı bitkiler yapmasından dolayı ona kuvvetli bir imanla bağlanıp şükretmelidir.

8-İnsan, bulutlardan tuzlu veya acı su değil de tatlı su indirip yaşamalarını kolaylaştırdığı için, Allah'a tam bir bağlılıkla hamd emelidir.

9-İnsan, kendisi için önemli bir ihtiyaç olan ateşi ağaçlardan elde etme imkânı verdiği için, Allah'a şükretmelidir.

10-Dünyadaki ateşin yakıcı özelliğini gören insan, bundan ibret alarak, cehennem ateşine düşmemek için hem sağlam bir imana hem de salih amele sahip olmalıdır.

11-İnsanoğlu ateş dahil, ibret nazarıyla yeryüzündeki hangi varlığa bakarsa baksın, Allah'ın varlığını, birliğini ve gücünün sonsuzluğunu anlar. O halde insanın Allah'a inanmamak için hiçbir mazereti yoktur.

XI-İki Ayet, Dört Delil:

"17. (İnsanlar) devenin nasıl yaratıldığına, bakmazlar mı? Göğe bakmıyorlar mı nasıl yükseltilmiş? Dağların nasıl dikildiğine, bakmazlar mı? Yeryüzünün nasıl yayıldığına bir bakmazlar mı?"(4)

Bu İki Ayetten Çıkan Dört Delil:

1-Allah, deveyi güçlü, dayanıklı, insana itaatkâr, sütü içilen ve eti yenen bir hayvan olarak yaratmıştır.

2-Allah, göğü direksiz olarak sağlam bir şekilde yaratmıştır.

3-Allah, yeryüzünde sağlam ve sabit dağlar yaratmıştır.

4-Allah, yeryüzünü yaşanmaya müsait olsun diye yaymıştır.

Bu dört delilden çıkarılması gereken dört ders:

1-Devenin güçlü, dayanıklı, insana itaatkâr, sütü içilen ve eti yenen bir hayvan olması, Allah'ın varlığının ve sınırsız kudretinin delillerindendir.

2-Göğün direksiz olarak sağlam bir şekilde yaratılmış olması, Allah'ın varlığının ve sınırsız kudretinin delillerindendir.

3-Yeryüzünde sağlam ve sabit dağlar yaratılmış olması, Allah'ın varlığının ve sınırsız kudretinin delillerindendir.

4-Yeryüzünün yaşanmaya müsait olacak şekilde yayılmış olarak yaratılmış olması, Allah'ın varlığının ve sınırsız kudretinin delillerindendir.

Bu bölüme şu satırlarla nihayet verelim:

Kur'an, Allah'ın varlığını akli ve kevni delillerle ispat eder.

Göklere ve yeryüzüne dikkatle bakan kimse, bu müthiş nizam ve intizamın kendiliğinden meydana gelmiş olamayacağını rahatlıkla anlar.

Yağmura, geceye, gündüze ve insana ibret nazarıyla bakan, Allah'ın varlığını ve birliğini hiçbir şüpheye mahal kalmadan anlar.

Hurma bahçeleri, üzüm bağları ve arının bal yapması, Allah'ın varlığının delillerindendir.

Bulutlardan inen suyun tatlı olması, ölümün herkesi kapsaması, ölenlerin yerine yeni nesiller gelmesi ve ateşin varlığı Allah'ın varlığını ve birliğini kanıtlar.

Artık insana düşen, "la ilahe illallah" deyip ardından şükretmektir.

Dipnotlar

1-Şura-29

2-Şura-33

3-Vakıa: 57-73

4-Ğaşiye: 17-20