Rızık kelimesi sözlükte yenilen, içilen ve faydalanılan şey; terim olarak ise Allah'ın canlılara yemeleri, içmeleri ve faydalanmaları için verdiği her şey anlamına gelir.

Bütün canlıların rızkını, Allah verir. Allah'tan başka rızık verici yoktur.

Tek rızık vericinin Allah olduğunu haber veren iki ayet ve kısa açıklamaları şöyledir:

"Yeryüzünde hiçbir canlı yoktur ki, rızkı Allah'a ait olmasın. Her birinin (dünyada) duracakları yeri de, (öldükten sonra) emaneten konulacakları yeri de O bilir. Bunların hepsi açık bir kitapta (Levh-i Mahfuz'da yazılı)dır."(1)

Canlıları yaratan Allah olduğu gibi, onların rızkını veren de Allah'tır. Allah, her canlının yeryüzünde nerede barınacağını ve ölünce nereye konacağını bilir. Hayat safhaları içinde canlıların başına ne gelecekse, hepsi Levh-i Mahfuzda yazılıdır.

"Nice canlılar vardır ki, rızıklarını taşımazlar (yiyecek biriktirmezler). Onları da sizi de Allah rızıklandırır. O, hakkıyla işitendir, hakkıyla bilendir."(2)

Nice zayıf hayvanlar vardır ki, rızıklarını toplayıp taşımaya güçleri yetmediği halde Allah onların rızıklarını verir. Allah, onları da insanları da rızıklandırır. Burada hicret edecek mü'minlerin, rızıklarından dolayı endişe etmemeleri istenmektedir.

Haram olan şeyleri yiyip içmek günahtır. Bu noktada şu soru gündeme gelir:

Haram olan şeyler de rızık mıdır?

Kulun yiyip içtiği şeyler, onun rızkıdır. Helal olsun haram olsu bütün yiyecekleri yaratan, Allah'tır. Kul, kendi iradesiyle isterse helal olan şeyleri isterse de haram olan şeyleri tüketebilir. Allah, haram olan şeylerin yenip içilmesini yasaklamıştır. Kul haram şeyleri tüketirse günah işlemiş olur. Ama ister helal olsun ister haram, kul neleri yiyip içmişse onlar onun rızkıdır.

Mutezile mezhebi, haram olan şeyleri rızık saymaz. Bu duruma göre kulun yediklerinden helal olanlar rızıktır, haram olanlar ise rızık değildir. Böyle bir izahta zorlama vardır. Kul yaptıklarından sorumludur. Helal yerse helal rızkı tercih etmiş olur, haram yerse haram rızkı tercih ederek günaha girer.

Konuyu izahta bir yanılma olmasın diye şu ayete de dikkat çekmeliyiz:

"Onlar gayba inanırlar, namazı dosdoğru kılarlar, kendilerine rızık olarak verdiğimizden de Allah yolunda harcarlar."(3)

Burada "kendilerine rızık olarak verdiğimizden" maksat şu şekilde izah edilmiştir:

'Başkasına infak olunan şeylere rızık tesmiye edilmesi mecazdır. Çünkü bir şeyin başkasına verilmesi, o şeyin rızk olmasına sebeptir. Bu bakımdan rızka sebep olan şeye de rızk ismi verilmiştir.'(4)

Elmalılı Hamdi Yazır'ın bu konuda yaptığı açıklamayı okumak da faydalı olacaktır: 'Ehl-i Sünnet'e göre şer'î mânâsı da lügat mânâsının aynıdır ki, "Cenab-ı Allah'ın canlıya zevk ve faydalanma nasip ettiği şey" diye tarif edilir. Şu halde mülk olsun olmasın, yenilen, içilen ve diğer şekillerde kullanılmasından faydalanılan mallara uygun olduğu gibi evladı, eşi, gayret ve işi, ilim ve bilgileri dahi içine alır. Fakat hepsinde istifade edilmiş olmak şarttır. Bu faydalanma, dünyaya ve ahirete ait faydalanmadan daha geneldir. Buna göre dinî ve dünyevî bilfiil faydalanılamayan mal, mülk, evlat ve aile, ilim ve bilgi rızık değildirler. Bu şekilde bir şey, çeşitli faydalanma şekillerine göre farklı kimselerin rızkı olabilir. Fakat malından, gücünden, ilminden faydalanmayanlar rızıklanmış değildirler.'(5)

Netice itibarıyla insanın yiyip içtiği ve faydalandığı şeyler rızıktır.

Rızkımızı haramda değil, helal olanda aramalıyız.

Dipnotlar

1-Hud-6

2-Ankebut-60

3-Bakara-3

4-Dr. Ali Arslan Aydın, İslam İnançları ve Felsefesi, S: 243

5-Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, C: 1, S: 179