Hadis düşmanları tüm hadisler etrafında şüphe yaymak için akla ve mantığa aykırı gördükleri hadisleri öne sürerek tüm hadisleri eleştiriyorlar. Bunlardan biri de açıklanması çok zor gördükleri "gömen de gömülen de cehennemdedir" hadisidir. Cahiliye döneminde kız çocukları diri diri toprağa gömülüyordu. Hadis inkârcıları: "Çocuğunu gömen kadının, cehennemde olması gâyet normal, lakin çocuğunun ne sucu var ki cehennemlik olsun" diyerek bu hadisi eleştiriyorlar. Biz de bu sahih hadisle ilgili şüpheleri izale edip gerekli bilgileri sunacağız, inşallah…

Hadisin doğru anlaşılması için bu konuda rivâyet edilen ilgili hadisleri bir arada göstermek icap etmektedir:

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُوسَى الرَّازِيُّ، حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِي زَائِدَةَ، قَالَ: حَدَّثَنِي أَبِي، عَنْ عَامِرٍ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «الْوَائِدَةُ وَالْمَوْءُودَةُ فِي النَّارِ» قَالَ يَحْيَى بْنُ زَكَرِيَّا: قَالَ أَبِي فَحَدَّثَنِي أَبُو إِسْحَاقَ، أَنَّ عَامِرًا، حَدَّثَهُ بِذَلِكَ عَنْ عَلْقَمَةَ، عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ حكم الألباني : صحيح(1)

حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِي عَدِيٍّ، عَنْ دَاوُدَ بْنِ أَبِي هِنْدٍ، عَنِ الشَّعْبِيِّ، عَنْ عَلْقَمَةَ، عَنْ سَلَمَةَ بْنِ يَزِيدَ الْجُعْفِيِّ، قَالَ: انْطَلَقْتُ أَنَا وَأَخِي إِلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: قُلْنَا: يَا رَسُولَ اللهِ، إِنَّ أُمَّنَا مُلَيْكَةَ كَانَتْ تَصِلُ الرَّحِمَ، وَتَقْرِي الضَّيْفَ، وَتَفْعَلُ، وَتَفْعَلُ هَلَكَتْ فِي الْجَاهِلِيَّةِ، فَهَلْ ذَلِكَ نَافِعُهَا شَيْئًا؟ قَالَ: " لَا " قَالَ: قُلْنَا: فَإِنَّهَا كَانَتْ وَأَدَتْ أُخْتًا لَنَا فِي الْجَاهِلِيَّةِ، فَهَلْ ذَلِكَ نَافِعُهَا شَيْئًا؟ قَالَ: " الْوَائِدَةُ وَالْمَوْءُودَةُ فِي النَّارِ، إِلَّا أَنْ تُدْرِكَ الْوَائِدَةُ الْإِسْلَامَ(2) ، فَيَعْفُوَ اللهُ عَنْهَا " رجاله ثقات رجال الشيخين، غير داود بن أبي هند، فمن رجال مسلم، وصحابيه روى له النسائي، وله ذكر في "صحيح مسلم " لكن في متنه نكارة.
وقوله: "الوائدة والموؤودة في النار" جاء من حديث ابن مسعود مرفوعاً، عند البخاري في "التاريخ الكبير" 4/73، وأبي داود (4717) ، وابن حبان (7480) ، والطبراني (10059) و (10236
وبما أخرجه البخاري (1385) ، ومسلم (2658) من حديث أبي هريرة رفعه: "كل مولودٍ يولد على الفطرة (والفطرة هنا الإسلام) ، فأبواه يهوِّدانه أو ينصِّرانه أو يمجِّسانه.

وفي مستخرج البرقاني على البخاري من حديث عوف الأعرابي، عن أبي رجاء العطاردي، عن سمرة، عن النبي صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قال: "كل مولودٍ يولد على الفطرة"، فقال الناس: يا رسول الله: وأولاد المشركين؟ قال: وأولاد المشركين.

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ صَالِحِ بْنِ ذَرِيحٍ بِعُكْبَرَاءَ، قَالَ: حَدَّثَنَا مَسْرُوقُ بْنُ الْمَرْزُبَانِ، قَالَ: حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِي زَائِدَةَ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي، [ص:522] عَنْ عَامِرٍ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «الْوَائِدَةُ وَالْمَوْءُودَةُ فِي النَّارِ»
أخرج أحمد 5/58 من طريق حسناء بنت معاوية بن صريم عن عمها، قال: قلت:" يا رسول الله، من في الجنة؟ قال: "النبي في الجنة، والشهيد في الجنة، والمولود في الجنة، والموؤودة في الجنة"(3)

Yukarıda kaynaklarıyla beraber gösterdiğimiz hadisleri bir araya getirdiğimizde bu hadisin sebebi vürûdu/arka planı şöyle olduğunu görürüz:
Biri, Resûlullah'a (s.a.s) gelip annesinin cahiliye döneminde sıla-ı rahim yaptığını, misafir ağırladığını v.b. birçok iyilik yaptığını, fakat kız kardeşini diri diri toprağa gömdüğünü söyleyip, annesinin durumunu öğrenmek istedi. Bunun üzerine Resûlullah (s.a.s) "gömen de gömülen de cehennemdedir" buyurdu" Ayrıca Resûlullah, "gömen kadın daha sonra Müslüman olur da Allah affetmişse başka…" demiştir. Bazı rivâyetlerde "tüm doğan çocukların fıtrat/İslam üzere doğdukları da" belirtilmiştir. Burada açıklığa kavuşması gereken husûs, müşriklerin çocuklarının ahiretteki durumlarıdır. Bu konuda üç görüş ileri sürülmüştür:

 1- Onlar cennetliktir. Bu görüşü söyleyenler "tüm doğan çocukların fıtrat/İslam üzere doğdukları" şeklindeki hadisi delil getirmişlerdir.

2- Onlar cehennemliktir. Bu görüşte olanlar "gömen kadında gömülen kız çocuğu da cehennemdedir" hadisinin zahirini delil getirmektedirler. Ayrıca diğer bazı rivâyetlere dayanarak çocukların anne ve babaya tabi olduklarını belirtiyorlar. Müşriklerle yapılan savaşta esirlerle beraber çocuklarının da esir edileceği hükmünü delil göstererek, şâyet çocukları Müslüman olsaydı, esir düşmezlerdi diyorlar. 

3- Tevakkuf edenler. Yani bu konuda görüş beyan etmekten sakınıp durumlarını Allah'a havale edenler. Bunlar da Buhârî ve Müslim'de geçen عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ أَطْفَالِ الْمُشْرِكِينَ، فَقَالَ: "اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا كَانُوا عَامِلِينَ"Müşriklerin çocukları ile ilgili soru sorulduğunda Resûlullah şöyle buyurdu: "Allah onların amel işlediklerini daha iyi bilir."(4)hadisini delil getirerek, bu konuda çekimser kalıyorlar.
Tüm bu görüşlerden sonra biz de "gömen kadın da, gömülen kızın da cehennemde oluşlarıyla ilgili şu değerlendirmeleri yapabiliriz:

a- Bu hadis umûmî değildir. Bilakis husûsîdir. Çünkü cahiliye döneminde kendi kızını diri diri gömen bir kadının oğlu tarafından Peygamberimize durumu sorulmuş, Peygamberimiz de, gömen annesi ve gömülen kız kardeşi hakkında bu sözü söylemiştir. Yani bu söz tüm müşriklerin çocukları için değildir.

b- Bu hadiste cehenneme girecek gömülen kızdan maksat; ergenlik yaşına gelmiş kızın gömülmesidir. Çünkü her doğan çocuk İslam fıtratı üzerine doğar. Ergenlik yaşından itibaren sorumlu olur. Şâyet cahiliye döneminde bir kız çocuğu buluğ çağına ulaşır, müşrik olduğu halde diri diri toprağa gömülürse, cehenneme girecektir.

c- Vaide; gömen kadındır. Mevude ise gömülen kız manasına gelmektedir. Ancak bazı müfessirler vaidenin ebe, mevudenin ise anne olduğunu belirtmişlerdir.(5) Hadiste geçen الْمَوْءُودَةُ(gömülen çocuk) kelimesi الْمَوْءُودَةِ لَهَا(kendi için gömülen kadın, anne) olarak tevil edilmiştir. لَهَاhazfedilmiştir. Çünkü cahiliye Arapların şöyle bir âdeti vardı: Hamile kadın bir kız çocuğu doğurduğunda fakirlik ve utançlık gerekçesiyle yanında doğumunu gerçekleştiren ebeye teslim ederdi. Ebe de daha önceden kazılmış olan çukura yeni doğmuş olan kız çocuğunu diri diri atar ve üzerini toprakla kapatırdı. Buna göre, kızının gömülmesine izin veren annesi ile kızı gömen ebesi cehenneme girecektir. Çocuk masum olduğundan dolayı cennetliktir: Nitekim bazı rivâyetlerde de şu hadis geçmektedir: "والموؤودة في الجنة" "Gömülen çocuk cennettedir."(6)

4- Mev'ûde kelimesinin başındaki elif lam takısı istiğrakı ifade eder, lakin husûsa benzeyen ahdi de ifade eder. Kur'ân âyetlerinde de bunun gibi ifadeler geçmektedir. Mesela; (وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ) "İnsanlar arasında haccı ilan et"(7) النَّاس(insanlar) kelimesi de elif lam ile gelmiştir. Burada da istiğrak yoktur, yani tüm insanlara -Yahudi, Hristiyan, Mecusi, ateist, Müslüman kim olursa olsun tümüne- yönelik değildir. Aksine sadece Müslümanlara yöneliktir. Yani haccı sadece Müslümanlara ilan et, demektir. Hadisteki الموءودة(gömülen kız) ifadesinde sadece husûsilik vardır. Yani, وائدة مخصوصة وموءودة مخصوصة Husûsî gömen kadın ve husûsî gömülen kız anlamındadır. Hz. Hızır'ın öldürmüş olduğu çocuğun küfür üzerinde yaratıldığı gibi, bu gömülen kız çocuğunun da küfür üzerinde yaratılması cihetinden dolayı cehenneme girecektir. Gömen kadın ise zulmettiğinden dolayı cehennemde olacaktır.

5- Yukarıdaki hadis Müslümanlar için değil, kâfirler için söylenmiştir. «الْوَائِدَةُ وَالْمَوْءُودَةُ فِي النَّارِ» hadisi الْوَائِدَةُ وَالْمَوْءُودَةُ مِنَ الْكُفَّارِ فِي النَّارِanlamındadır. Yani, "Gömen kadın ile gömülen kız cehennemdedir" hadisi, "Kâfirlerden olan gömen kadın ile gömülen kız cehennemdedir" şeklindedir. Cahiliye döneminde kızını diri diri toprağa gömüp daha sonra Müslüman olan anne âyette (عَفَا اللَّهُ عَمَّا سَلَفَ) "Allah geçmiştekileri affetmiştir"(8) ve hadiste الْإِسْلَامُ يَهْدِمُ مَا كَانَ قَبْلَهُ"İslam öncekileri yıkar"(9) şeklinde belirtildiği gibi affedilmiştir.

Sonuç olarak şunu deriz: Ele aldığımız yukarıdaki hadis sahih bir hadistir. Hadis inkârcıları bu hadisin arka planını araştırmadıkları için yanlış yorumlamışlardır. Bu hadis özel bir durumdan dolayı söylenmiştir. Tüm kız çocuklarını kapsamamaktadır. Diri diri toprağa gömülen masum bir kız çocuğu cehenneme girmeyecektir. Çünkü İslam fıtratı üzerindedir. Cehenneme girecek olan annesi ve ebesi olacaktır. Şâyet kız çocuğu ergenlik yaşında iken kendisi de müşrik ise ve diri diri toprağa gömülürse cehennemde olacaktır. Doğruya ulaştıran Allah'a hamdolsun…

Dipnotlar

1-Ebû Davût, IV, 230.

2-İbn Hanbel, -XXV, 269.

3-İbn Hibbân, 16/521.

4-Buhârî, VIII, 122; Müslim, IV, 2049.

5-Bkz. İsmail Hakkı, Ruhu'l-Beyan, X, 346.

6-İbn Hanbel, XXV, 269.

7-Hac, 22/27.

8-Maide, 95.

9-Müslim, I, 112; Beyhâkî, IX, 167.