Hz. Muhammed (s.a.v.)'e salâvat getirme hususu bu günlerde tartışma konusu yapılınca bu yazıyı okuyucu ile paylaşmak bir ihtiyaç oldu.

Konu ile ilgili ayet-i kerimenin meali şöyledir:

"Allah ve melekler, peygambere salât ediyorlar; ey iman edenler, siz de ona salât ve selam okuyun."(33.Ahzâb–56)

Bu ayeti okununca doğal olarak akla şu sorular gelir:

*Salât ne demektir?

*Allah'ın peygamberine salât etmesi ne anlama gelir?

*Meleklerin peygambere salât etmeleri ne anlama gelir?

*İnsanların peygambere salât etmeleri ne anlama gelir?

*Allah, melekler ve insanlar niçin peygambere salât ederler?

Bu sorulara sırasıyla cevap verelim:

Sözlükte salât; dua, tazim, tebrik ve rahmet anlamına gelir. Çoğulu salâvat'tır. Terim olarak ise, dua ve namaz anlamındadır. Konumuz ile ilgili olan terim anlamı, duadır. Ayrıca terim olarak; övgü, istiğfar, destekleme, makamının yükselmesini isteme gibi anlamlara gelir. Bu terim için Arapçada kelimenin tekili olan salât, Türkçede ise çoğulu olan salâvat kullanılır.

Allah'ın Resulüne salât etmesi; onu övmesi, gönlünü hakikate açması, ondan razı olması ve ona rahmet etmesi şeklinde olur.

Meleklerin Hz. Peygamber'e salât etmeleri; onun için dua ve istiğfarda bulunmaları ile gerçekleşir.

Müslümanlar Hz. Muhammed (s.a.v.)'e salât etmek için, adı söylendiğinde onu güzel bir şekilde anıp dua eder ve emirlerini saygı ile karşılarlar.

Allah, resulünü desteklemek, onun önemini ve makamının yüksekliğini hem meleklere hem de insanlara bildirmek için salât getirir. Melekler, Allahın emrine itaat etmek için, Müslümanlar ise hem Allah'ın emrine itaat hem de Resulüne teşekkür görevlerini ifa etmek için salât getirirler.

Peki, Müslümanlar hangi sözleri söylediklerinde Resulullah (s.a.v.)'i güzel bir şekilde anıp dua etmiş olurlar? Bu sorunun cevabını Sahabe de merak edip Hz. Muhammed (s.a.v.)'e sormuştur.

Bu konuda Buhari, Müslim, Ebu Davud, Nesâi ve Tirmizi tarafından rivayet edilen bir hadis-i şerifi aktaralım:

Ka'b İbn Ucre'den gelen rivayet şöyledir: Resulullah (aleyhi's-salatü vesselam) yanımıza gelmişti: "Ey Allah'ın Resulü," dedik, "sana nasıl selam vereceğimizi öğrendik. Ama sana nasıl salât okuyacağız (bilmiyoruz)?" "Şöyle söyleyin!" dedi:

"Allahümme salli alâ Muhammed'in ve alâ âl-i Muhammed'in kemâ salleyte alâ İbrahim'e inneke hamîdun mecîd. Allahümme bârik alâ Muhammed'in ve alâ âl-i Muhammed, kema bârekte alâ âl-i İbrahim'e inneke hamîdun mecîd." (Prof. Dr. İbrahim Canan, C:6, S:130)

Hz. Peygambere, yukarıdaki çerçevede salâvat getirileceğine dair başka rivayetler de mevcuttur. Söz konusu rivayetler namazlarda okunan "Salli-Barik" dualarını oluşturmaktadır.

Hz. Muhammed (s.a.v)'e ömürde bir kere salâvat getirmek farz olarak kabul edilmiştir.

Hanefilere göre namazların son oturuşları ile müekked olmayan sünnetlerin ilk oturuşlarında salâvat getirilmesi (salli-barik dualarının okunması) sünnettir; Malikilere göre ise sadece namazların son oturuşlarında okunması sünnettir. Şafii ve Hanbelî mezhepleri, namazın son oturuşunda salâvat getirmeyi farz olarak kabul etmişlerdir.

Hz. Muhammed (s.a.v.)'in adı anıldığında, ezan okunduğunda ve mescide girildiğinde salâvat getirilmesi Müstehaptır.

Konuşma sırasında ve yazılarda en azından Hz. Peygamberin adı ilk anıldığında salâvat getirmek gerekir.

Sahabe, Resulullah'ın fiil ve nitelikleri anıldığı zaman salâvat getirmiştir.

Salâvat, bir bakıma, Hz. Peygambere gıyabında selam vermek anlamına gelir.

Salât konusu anlatılırken şu ayeti de nakletmek gerekir: "Allah, size salât edendir, melekleri de salât eder." (33.Ahzâb–43)

Bu ayete göre Allah'ın ve meleklerin insanlara da salât etmeleri söz konusudur. Peki, Allah'ın ve meleklerin insanlara salât etmeleri ile Hz. Peygambere salât etmeleri arasında ne fark vardır? Allah'ın insanlara salât etmesi, onlara rahmet etmesidir, Melekler de Allah'ın rahmetinin sonucu olarak insanlara yardım ederler. Allah'ın peygamberine salât etmesi ise hem ona rahmet etmesi hem de makamını ve şanını yüceltmesidir. Ayrıca insan kendine salât etmez.

Salâvat getirmenin fazileti ile ilgili çok sayıda hadis vardır, bunlardan ikisi şöyledir:

Nesâi'nin rivayeti: "Kim bana (bir kere) salât okursa Allah da ona on salât okur ve on günahını affeder, (mertebesini) on derece yükseltir." (Prof. Dr. İ. Canan, Kütüb-ü Sitte, C:6, S:131)

Tirmizi'nin rivayeti: "Gerçek cimri, yanında zikrim geçtiği halde bana salâvat okumayandır." (Prof. Dr. İ. Canan, Kütüb-ü Sitte, C:6, S: 131)

Konu ile ilgili olarak şu soru da akla gelir:

Allah'tan Hz. Muhammed (s.a.v.) için salât talep ederken, "İbrahim'e ve İbrahim'in âline salât ettiğin gibi…" denerek Hz. İbrahim'in öncelikle zikredilmesi ne anlama gelmektedir? Bu durum, Hz. İbrahim'in daha üstün olduğu anlamına mı gelir?

Bu soruya şöyle cevap verebiliriz:

Buradaki teşbih, zayıf olanın kuvvetli olana benzetilmesi olmayıp, meşhur olmayanın meşhur olana ve sonra gelenin önce gelene benzetilmesidir. Ayrıca söz konusu teşbihe, sadece iki peygamber dâhil olmayıp âl olarak ifade edilen aileleri ve soyları de dâhildir. Hz. İbrahim'in soyundan birçok peygamber geldiği gibi, Hz. Muhammed (s.a.v.) de onun soyundandır. Gene bu dua ile Hz. İbrahim'e verilen nimet nasıl tamamlanmış ise, Hz. Muhammed'e verilen nimetin de tamamlanması istenmektedir. Bu açıklamalardan, yapılan salât'ta Hz. İbrahim'in adının önce zikredilmesinin hikmeti açık olarak anlaşılmaktadır.

Hz. Muhammed (s.a.v.)'in ümmeti olarak peygamberimize her fırsatta salâvat getirerek ona dua eder, över, istiğfarda bulunur, desteklediğimizi belirtir, biat ettiğimizi teyid eder, tebliğ ettiklerini saygı ile karşıladığımızı bildirir ve makamının yükseltilmesini Allah'tan dileriz. Ayrıca yaşantımızı da salâvat'ın anlamına uygun olarak düzenleriz.

KAYNAK: Ali BOZKURT, Temel İnanç Sistemlerinde Tartışılan Konulara Sünni Bakış