El-Hasîb kelimesinin sözlük anlamı: Sayan, hesap eden, hesaba çeken.

El-Hasîb isminin terim anlamı: Her şeyi saymış gibi bilen, hesaba çeken, kâfi gelen, karşılığını veren.

Allah, her şeyi tek tek ve en ince noktasına kadar bilir. Kullarını, yaptıklarından dolayı hesaba çekecek ve yaptıklarının karşılığını verecektir.

İçinde Hasîb ismi geçen üç ayet ve kısa açıklamaları şöyledir:

"Yetimleri deneyin. Evlenme çağına (buluğa) erdiklerinde, eğer reşid olduklarını görürseniz, mallarını kendilerine verin. Büyüyecekler (ve mallarını geri alacaklar) diye israf ederek ve aceleye getirerek mallarını yemeyin. (Velilerden) kim zengin ise (yetim malından yemeğe) tenezzül etmesin. Kim de fakir ise, aklın ve dinin gereklerine uygun bir biçimde (hizmetinin karşılığı kadar) yesin. Mallarını kendilerine geri verdiğiniz zaman da yanlarında şahit bulundurun. Hesap görücü olarak Allah yeter."(1)

Allah, insanların yaptıklarını eksiksiz olarak bilmekte olup zamanı gelince onları hesaba çekecek ve yaptıklarının karşılığını verecektir. Bu çerçevede yetimlerin mallarının korunup reşit olduklarında kendilerine teslim edilmesi son derece önemlidir; Allah bunun hesabını görecektir.

"Size bir selâm verildiği zaman, ondan daha güzeliyle veya aynı selâmla karşılık verin. Şüphesiz Allah, her şeyin hesabını gereği gibi yapandır."(2)

Allah, verilen selama nasıl mukabele etmemiz gerektiğini anlattıktan sonra, bizi uyarmak için her şeyin hesabını gereği gibi yapan olduğunu da bildirmektedir. Allah, kullarını büyük küçük her türlü işlerinden dolayı hesaba çekecektir.

"Daha önce gelip geçen o peygamberler, Allah'ın vahiylerini tebliğ eden, Allah'tan korkan, başka hiç kimseden korkmayan kimselerdir. Allah, hesap görücü olarak yeter."(3)

Ömer Nasuhi Bilmen, bu ayeti şöyle tefsir etmiştir: '(Onlar ki,) O haklarında ilâhi sünnet uygulanmış olan Peygamberler ki (Allah'ın gönderdiklerini tebliğ ederler)di. Ümmetlerine gerek nikâha ve gerek diğer şeylere ait ilâhi hükümleri bildirirlerdi. (ve ondan) O Yüce Yaratıcıdan (korkarlar)dı. Peygamberlik görevini ifa hususunda kimseden sıkılmazlardı. (ve Allah'tan başka bir kimseden korkmazlar)dı. Artık peygamberlerin en üstünü olan Hz. Muhammed de elbette ki, yalnız, Allah Teâlâ'dan korkar, insanların dedikodusuna iltifatta bulunmaz (ve hesap görücü olmaya da Allah kâfidir.) o hikmet sahibi mâbud, kullarının amellerini tespit eder ve onları muhasebeye tâbi tutar. Binaenaleyh lâyık olan odur ki, yalnız o Yüce Yaratıcıdan korkulsun, onun rızasına aykırı hareketlerden kaçınılsın.'(4)

El-Hasîb isminden çıkarmamız gereken ders:

Allah, bu dünyada bütün ihtiyaçlarımızı karşılamak için kâfi olup ahirette ise bütün kullarını hesaba çekecektir. Bize düşen, hesabımızın hafif ve kolay olması için, kulluk görevlerimizi en iyi şekilde ifa etmeye çalışmaktır.

Dipnotlar

1-Nisa-6

2-Nisa-86

3-Ahzab-39

4-Ömer Nasuhi Bilmen, Kur'an-ı Kerim'in Türkçe Meali Alisi ve Tefsiri, C: 6, S: 2813