John Nef; Çev.:Prof. Erol Güngör; Kalem Yayıncılık A.Ş. İst.-1980

*SanayileÅŸmeyi yaratan esas unsur insana ait manevi kuvvetlerdir. (13)

*Bugün bize en basit gelen hesaplama işlerinde Ortaçağ Avrupalısının elinde bulunan vasıtalar çok uğraştırıcı ve yavaş işleyen şeylerdi. Arap rakamlarının Avrupa'ya girmesi Roma rakamlarına nisbeten daha kolay hesap yolları temin etti ve bu rakamların kullanılması onaltıncı asrın sonuna doğru hiç değilse kara Avrupa'sında sür'atle yayıldı. (37)

*İnsanlara mekan, zaman, madde ve hareket hakkında yepyeni bilgiler veren "ilim inkılabı" nın başlangıç noktası hakkında yaklaşık bir tarih vermek bile güçtür. Umumiyetle bu inkılabın başlangıcı 1500 tarihine , yahut onaltıncı asır başına götürülür. Muhakkak ki Kopernik'in (1473-1543), Fernel'in (1490-1558) ve Vesailus'un (1514-1564) keşifleri modern ilmin başlangıcını göstermektedir. Fakat şimdi bu nesiilerin öncü ilmi çalışmalarıyla Galile (1564-1642), Harvey (1578-1657) ve Pascal (1623-1662) nesillerinin çalışmaları arasında mühim farklar bulunduğu iddiası daha çok kabul ediliyor. (38)(Not:Fransız İhtilali-1789)

Daha önce nüfuzlu nazarlarla bakan düşünceli insan tipleri ... (44)

*Son zamanlarda ilmi keşiflerin şaşırtıcı bir hız kazanmasına ve madde, mekan, zaman, hareket, canlı(....) organizması gibi hususlarda şimdiye kadar hiçbir cemiyette görülmemiş derecede teferruatlı ve kat'i bilgiler edinilmesine yol açan asıl hadise, ilmi araştırma hususunda yeni yolların bulunması olmuştur. İlimdeki inkılabın, esas itibarıyla, başlıca üç akli düşünce tarzındaki değişmeler sayesinde meydana geldiği kabul edilebilir. Bugün bazı alimler ve ilim tarihçileri neticelere varmanın temel yolu olarak kemmi ölçmelere verilen ehemmiyeti bu değişmelerin başında görmeye mütemayildirler. Ölçme usulünün ve onun daha yeni, daha doğru hareket nazariyeleri kurulmasında arzettiği kıymetin klasik bir misali, Kopernik astronomisindeki umumi hakikatin tahkiki ve bu teoriye ait bazı ciddi hataların düzeltilmesi yolunda Tiho, Brahe ve Kepler'in çalışmalarıda. Brahe doğru bir şekilde kemmi ölçmeler yapmanın büyük önemi üzerinde ısrarla duran ve müşahade hatalarını tahmin etme, düzeltme metodlarını, bu metodların doğruluk sınırlarını tayin etmek için şuurlu bir şekilde inceleyen ilk modern bilim adamıdır. (47)

Hem teleskop hem de mikroskop 1580 sıralarında Avrupa'da icat edilmiştir. (48)

*Onyedinci asır başında ilim adamları nihai çözüm hususunda insanın iç yaşantısına müracaat etmeksizin müşahade edilebilen hadiseler ile modern ilmi metodlarının kavrayamadığı, ancak insan şahsiyeti ile (ruhu ile) –eğer mümkünse- izah edilebilen hadiseler arasında bir ayırım yaptılar. (49)

*Kepler ve Galile'nin hayatlarında başlıca ilim adamları fiziki kainatın matematik diliyle yazılmış bir çeşit kitap olduğunu keşfetmeye başladılar. Onyedinci asır başlarında matematiğin hemen hemen hudutsuz derecede gelişmeye müsait olarak inkişafıdır ki bu dilin anahtarlarını temin ettiği (.....) . Matematiğin inkişafı bugün bizim yeni bir sezgi aleti diyebileceğimiz ve uzun vadede sanattan ziyade ilme daha uygun düşen bir çalışma tarzına yol açtı. (51)

*Matematiğin bu inkişafı olmasaydı, onyedinci asırda ilimde görülen gelişme mümkün değildir. (52)

*Böylece yeni matematik, 1660 yılına kadar, o günden bu yana ilme en başarılı keşif metodları temin edecek istikametlerde gelişmiş bulunuyordu. (53)

11. *Modern ilmin stratejisi 1800'den önceki üç asır boyunca gelişme halindeydi. (53)

*Fakat bu keşifler 1570 civarından 1660'a kadar geçen yıllar içinde ortaya çıktı. Eğer modern ilim lisanının keşfedildiği olarak tek bir devre gösterilmek gerekirse, o devre işte 1570-1660 arasıdır. (53)

*Modern ilim adamlarının topladıkları kemmi bilgilerin ışığı altında, onaltıncı ve onyedinci asırları bir ticari inkılap, fiyat inkılabı ve sınai inkılap çağı olarak tasvir edebiliriz. (61)

-insanı harekete geçiren his ve heyecanlar, -insan şahsiyetini işleyecek malzeme , -ruh ve vicdan cephesini: milli ve manevi kültür; akıl ve zeka cephesini bilimsel ve teknik kültür

15.*İktisadi faaliyetleri yeni istikametlere yöneltmekte (asıl önemli olan da insanların hayata verdikleri kıymetlerde, onların günlük çalışmada beden ve kafalarını hasrettikleri hedeflerde meydana gelen değişmelerdir.(87)

*Avrupalıları onyedinci asır ortasında sanayileşmeye yüz yıl öncekinden daha yakın bir hale getiren asıl kuvvet onların maddi sahadaki gelişmeleri değildi. (bu gelişmeye de sebep olan) insan zihninin kantitatif kıymetlere ve kantitatif muhakeme metodlarına, ilmi bilginin temeli olarak tahkik edilebilir delillere ve daha geniş bir matematiğe kendini vermesi neticesinde bu terakki elde edilmiştir. İnsanı zamanın, mekanın ve şartların üstüne çıkaran ve ona uzun vadede tarihin gidişine tesir etmek imkanı veren zeka bütün bu gelişmelerin müşterek kaynağıdır. (93)

17.*.........Bütün zamanlarda aynı kalan yegene faktör insan tabiatının (şahsiyetinin) hatalarıdır. İnsanlar ve cemiyetler arasındaki ihtilaflar, insanın mükemmel olmayı başaramayışından doğmaktadır. (99)

Tarih araştırıcıları onsekizinci asır ortasından daha önce medeniyet tabirine rastlamamışlardır. Kelimeyi basılı bir kitapta ilk defa kullanan yazar belki de Morguis Mirabeau idi. Onun 1757'de basılmış bulunan "L'Ami des Hommes ou Traite de la Population" adlı kitabında bu kelimeyi görüyoruz. (112)

....İç hayatımızda dürüstlük, fazilet duygularında bir kale, bir istihkam meydana getirerek bütün bu günah ve şerleri orada oldukları gibi karşılamalıyız. (134)

-seyirci de(...) nasıl bir ahlaki tesir uyandıracağı......(151)

-kültürlerin fert ve cemiyete yaptığı tembihler ve bu tembihlerin içtimai sulh ve kalkınmada fonksiyonları.....

(uyarlanacak)*En yüksek beşeri vasıfların gerçekleşmesi ve geliştirilmesi insan şahsiyetine bağlıdır, halbuki ilim adamı ve istatikçi bu şahsiyeti hesaba katmamaktadır. "Medeniyet" in asıl kültürel temellerini ne modern ilmin ne de modern ekonominin doğuşunda bulabiliriz. Bu temellerin başlıca kaynağı............ahlakını geçici dünyaya sokmak ve kendini hazza vermiş bir cemiyette güzellik ile fazileti bir araya getirmek üzere kısmen başarılan gayretlerdir. Yaşama sanatını mükemmelleştirme gayreti, on yedinci asırda ve on sekizinci asır başlarında Avrupa'nın büyük bir başarısını teşkil etmiştir. Eşya yapımında güzelliğin gözetilmesi de bu başarıyı kolaylaştırdı; neticede insanın bütün melekeleri güzel ve kaliteli iş yapma hizmetine girdi, ateşli fakat rahat bir çalışma alışkanlığı meydana geldi ve gerek iş, gerekse içtimai münasebetlerin temposu yaratıcı düşünceyi teşvik eden bir hal aldı. (203)

İlmi metotların başa çıkamadığı sahalar...

*Türkiye sosyo-ekonomik kalkınmanın............i ihanet etmeden nasıl gerçekleştirileceğini onlara öğretebilir.... (Türkiye Gazetesi 8.8.1990 sayısı Vecihi ÜNAL)

"........Özlemlerinizi yasal kısıtlamalarla değil de (dış disiplinlerle), toplumun (fertlerin "bünyesel direnciyle" (iç disiplini ile) reddetmesini arzuluyor.) Mehmet Altan Prizma-Sabah Gazetesi-19.8.1990)