Birinci sözün başındaki ihtardan şöyle bir mana çıkıyor. Muhatabın konum ve durumuna göre hitab ve temsil tebliğde çok mühim. Mesela askere askerlik temsilatı ile ders veriyor. Bu yaklaşım önemli. sh:5-(Yine 'bahtiyar bir doktor'a yazdığı bir mektup ta da bu husus dikkatimizi çekiyor. Bkz.Tarihçe-i Hayat-sh:193)

 'Ben nefsimi herkesten ziyade nasihata muhtaç görüyorum.'sh:5 · 'Bismillah her hayrın başıdır.'sh:5

 Bismillah: 1-İslam nişanı

2-Bütün varlıkların kendi dillerince yani hal diliyle çektikleri zikir. Yani nizam, intizam, sanat vs özellikleriyle Allah'ı göstermeleri-sh:5

 Allah'ın nimetlere mukabil bizden istediği üç şey: Zikir - Fikir - Şükür-sh:7

 'Allah namına ver. Allah namına al. Allah namına başla. Allah namına işle vesselam.' sh:7

 Üstada göre Bismillahirrahmanırrahim Cenab-ı Hakkın 3 ayrı mührüne bakıyor:

1-Evrendeki yaratılmış bütün varlıklar arasında görülen yardımlaşma, dayanışma, kucaklaşma ve bir nevi cevaplaşma ki, Bismillah ona bakıyor.

2-Yeryüzündeki hayvan ve bitkilerin yaşam ve ölümlerindeki benzeşme, uygunluk, intizam, lütuf, merhamet, incelikler bunları bir tek Rahman bir zatın yapabileceğini göstermesi Bismillahirrahman ona bakıyor

3-Ä°nsandaki merhamet, ÅŸefkat ve refetin bir tek merhametli zata iÅŸareti. sh:8-9

 'Bismillahirrahmanırrahim yukarıdan nüzul ile semere-i kainat ve alemin nüsha-i musağğarası olan insana ucu dayanıyor. Ferşi arşa bağlar, insani arşa çıkmaya bir yol olur.'sh:9

 'Ve Besmelenin azamet-i kadrine en kati bir hüccet şudur ki: İmam Şafii(ra) gibi çok büyük müçtehidler demişler: 'Besmele tek bir ayet olduğu halde Kur'an'da 114 defa nazil olmuştur.'sh:12

 'İnsan ism-i Rahmanı tamamen gösterir bir surettedir.'sh:14

Hz. Muhammed(sav) İlahi rahmetin en parlak bir misali ve temsilcisi ve Rahmanırrahimin merhametinin en beliğ bir tebliğcisidir.'sh:15

 'Salavatın manası Rahmettir.'sh:15

 'Salavat ise o Rahmeten-lil Alemin'in vusulüne vesiledir.'sh:15

 'Hazine-i Rahmetin en kıymettar pırlantası Zat-ı Ahmediyye olduğu gibi en birinci anahtarı dahi Bismillahirrahmanırrahimdir. Ve en kolay bir anahtarı da salavattır.'sh:15

 İman büyük bir nimet, mutluluk, rahat ve lezzet kaynağı. sh:16

 'İman manevi bir tuba-i cennet çekirdeğini taşıyor. Küfür ise manevi bir Zakkum-u Cehennem tohumunu saklıyor.'sh:17

 'Her hakiki hasenat gibi, cesaretin dahi menbaı imandır, ubudiyettir. her seyyiat gibi cebanetin dahi menbaı dalalettir.'sh:19

 'Tam münevvirül abd bir abidi kürre-i arz bomba olup patlasa ihtimaldir ki onu korkutmaz.'sh:19

'Ahiret gibi dünya saadeti dahi ibadette ve Allah'a asker olmaktadır.'sh:19

 'Üstad piyango için kumar tabirini kullanıyor. sh:21

 'Namazda ruhun ve kalbin ve aklın büyük bir rahatı vardır. Hem cisme de o kadar ağır bir iş değildir. Hem namaz kılanın diğer mubah dünyevi amelleri güzel bir niyet ile ibadet hükmünü alır. Bu surette bütün sermaye-i ömrünü ahirete mal edebilir.'sh:21

 'Hem insan ibadet için halk olunduğunu fıtratı ve cihazat-ı maneviyesi gösteriyor.' sh:23

 'Göz bir hassedir ki ruh bu alemi o pencere ile seyreder.'sh:27

 'İnsan zaiftir, belaları çok. Fakirdir, ihtiyacı pek ziyade. Acizdir, hayat yükü çok ağır. Eğer Kadir-i Zül celale dayanıp tevekkül etmezse, ve itimat edip teslim olmazsa, vicdanı daim azap içinde kalır. Semeresiz meşakkatler, elemler, teessüfler onu boğar. Ya sarhoş veya canavar eder.'sh:28

 'Ya Rab. Kusurumuzu affet. Bizi kendine kul kabul et. Emanetini kabz etmek zamanına kadar bizi emanette emin kıl.'sh:29

 'Evet İnsan aldanır.'sh:31

 'Gece gündüzün dönmesinde her dost veda eder, kaybolur.'sh:31

'Ölümün hakikatını gören kamil insanlar, ölümü sevmişler. Daha ölüm gelmeden ölmek istemişler.'sh:31

'Arif-i billah aczden, mehafetullahtan telezzüz eder.'sh:32

 'Bütün validelerin şefkatleri bir lem'a tecelli-i rahmettir.'sh:32

 'Her kim hayat-ı faniyeyi esas maksat yapsa, zahiren bir cennet içinde de olsa, manen cehennemdir. Ve her kim hayat-ı bakiyeye müteveccih ise saadet-i dareyne mazhardır.'sh:39

 'Namazın manası; Cenab-ı Hakkı tesbih ve tazim ve şükürdür.'sh.40

 'Tesbih ve tekbir ve hamd namazın çekirdekleri hükmündedir.'sh:40 ·

 'Namaz dahi bütün ibadatın envaını şamil bir fihriste-i nuraniyedir. Ve bütün esnafı mahlukatın elvan-ı ibadetlerine işaret eden bir harita-i kudsiyedir.'sh:41

 'Ve gecede teheccüd ise kabir gecesinde ve berzah karanlığında ne kadar lüzumlu bir ışık olduğunu bildirir.'sh:42

 'Asıl vazife-i fıtrat ve esas-ı ubudiyet ve kati borç olan farz namaz.'sh:42 ·

'Ahirzaman mevsim-i elimanesi'sh:43

 'Bir köy muhtarsız olmaz. Bir iğne ustasız olmaz, sahipsiz olamaz. Bir harf katipsiz olamaz. biliyorsun. Nasıl oluyor ki nihayetsiz derecede muntazam şu memleket hakimsiz olur.'sh:49

 'Bahar mahzen-i erzak bir vagondur, gaipten gelir.'sh:49

 'Zeval-i elem lezzet olduğu gibi, zeval-i lezzet dahi elemdir.'sh:51

 'Mahfi nazirsiz cemal ise görünmek ve görmek ister.'sh:51

 'Daim-i bir cemal zail müştaka razı olamaz.'sh:51

 'İnsan bilmediği ve yetişmediği şeye düşmandır.'sh:51

 'Nev-i beşerin kuvve-i hafızaları, ağaçların meyveleri, meyvelerin çekirdekleri, tohumları elbette bir Hafıza-i Kübrayı, bir defter-i ekberi, bir levh-i mahfuz-u azamı ihsas eder, iş'ar eder, isbat eder.'sh:53

 'İnkilab-ı hakaik bütün ehl-i aklın ittifakıyla muhaldir.'sh:56

 'Hazırlanınız. Başka daimi bir memlekete gideceksiniz. Öyle bir memleket ki, bu memleket ona nisbeten bir zindan hükmündedir.'sh:58

 Kafir, nefis ve hevesin esaretinde, vehim ve hevanın tahakkümündedir.'sh:58

 Felsefe şakirtleri, Ateistler, Nefs-i emmare'nin en büyük sapkınlıkları Allah'ı tanımamak. sh:59

 'Bu kainat öyle bir kitaptır ki, her sahifesi çok kitapları tazammun eder.'sh:59

 'Şu kainat nihayetsiz Hakim, Alim, Kadir bir Sani ister.'sh:60

 'Evet bir şeyden herşeyi yapmak ve herşeyi bir tek şey yapmak Her şeyin Halikına has bir iştir.'sh:61

 'Vahid-i Ehadı kabul etmemekle mevcudat adedince ilahları kabul etmek lazım gelir.'sh:61

 Hz.Muhammed: Bütün Resullerin seyyidi bütün enbiyanın imamı bütün asfiyanın serveri bütün mukarebinin akrebi bütün mahlukatın ekmeli bütün mürşidlerin sultanıdır. sh:62

 'Bu küçük insan, camiiyet-i fıtrat itibarıyla şu mevcudat içinde bir ustabaşı ve bir dellal- saltanat-ı ilahiye ve bir ubudiyet-i külliyeye mazhar olduğundan büyük ehemmiyeti vardır.' sh:62-63

 'Nihayetsiz celal ve izzet edepsizlerin tedibini ister. nihayetsiz kerem, nihayetsiz ikram ister. Nihayetsiz rahmet kendine layık ihsan ister.'sh:64

 'Bir daha dönmemek üzere zeval ise, şefkati musibete, muhabbeti hırkate ve nimeti nıkmete ve aklı meşum bir alete ve lezzeti eleme kalb ettirmekle hakikat-ı Rahmetin intifası lazım gelir.'sh:65

 'Hem O celal ve izzete uygun bir dar-ı mücazat olacaktır. Çünkü ekseriya zalim izzetinde mazlum zilletinde kalıp buradan göçüp gidiyor. Demek bir mahkeme-i kübraya bırakılıyor. Tehir ediliyor.' sh:65

 'Kurun-u salifede cereyan eden asi ve mütemerrid kavimlere gelen azaplar gösteriyor ki dünya sahipsiz değil. Bir Celal ve gayret sillesine her vakit maruzdur.'sh:65

 İnsan iman ile Allah'ı tanır. İbadetle sever ve kendisini sevdirir. Şükür ve hamd ile de hürmetini bildirir. sh:65

 'Ekser küfür ve dalalet istib'addan ileri gelir. Yani akıldan uzak ve muhal görür, inkar eder. sh:65

 'Bekası olmayan istihsan edicinin nazarında kemalatın kıymeti sükut eder. sh.68

 'Daimi bir cemal, zail müştaka razı olmaz.'sh:69

 'Nasıl ki şu alem bütün mevcudatıyla Sani-i zülcelaline kati delalet eder. Sani-i zülcelalin de sıfat ve esma-i kudsiyesi dar-ı ahirete delalet eder ve gösterir ve ister. sh:69

 'Ubudiyyet-i Ahmediyye'nin(asm) ruhu duadır.'sh.71

 'Kâinatın harekâtı ve hidematı bir nevi duadır. Mesela bir çekirdeğin hareketi, Halikından bir ağaç olmasına bir nevi duadır.'sh:71

 'Baharımızın icadı kadar Halık-ı Rahimin kudretine hafif gelen şu Cennetin binası.'sh:72

 'Baharımızda yeryüzünü bir mahşer eden, yüz bin haşir numunelerini icat eden Kadir-i Mutlaka Cennetin icadı nasıl ağır olabilir?'sh:72

 ' Bütün mahlûkatın yaradılışının 3 gayesi:

1-Sani'e bakar. Onların üzerinde tecelli eden esma-i hüsnaya ayinedarlık.

2-Zişuura bakar: her bir masnuun zişuurun nazarında birer hikmetnüma kitap olması

3-Kendi nefsine bakar. sh:75

'İnsan, ipi boğazına sarılıp istediği yerde otlamak için başıboş bırakılmamıştır. Belki bütün amellerinin suretleri alınıp yazılır. Ve bütün fiillerinin neticeleri muhasebe için zapt edilir.'sh:76

 'Bahar dahi mahşernuma bir meyvedar ağaçtır. Her asırdaki insan âlemi ibretnuma bir şeceredir. Arz dahi mahşer-i acaib bir şecere-i kudrettir. Hatta dünya dahi meyveleri ahiret pazarına gönderilen bir şecere-i hayretnumadır.'sh:76

 'Şu kâinatı idare eden zat her şeyi nizam ve mizan içinde muhafaza ediyor. Nizam ve mizan ise, ilim ile hikmet ve irade ve kudretin tezahürüdür.'sh:77

 Beşerin hafızası ağacın meyvesi meyvenin çekirdeği çiçeğin tohumu kanun-u Hafiziyetin azamet-i ihatasını gösteriyor.'sh:77

 'Hulf-ul vaad ya cehilden veya aczden gelir.'sh:79

 Kafirde, yalancı bir vehim, hezeyancı bir akıl aldatıcı bir nefis var.sh:80

'Madem şu mevcudat hak söyleyen sadık kelimeleri, şu hadisat-ı kainat doğru söyleyen natık ayetleri olan Cenab-ı Hakk vaad etmiş. Elbette yapacaktır. Bir Mahkeme-i Kübra açacaktır. Bir saadet-i uzma verecektir. sh:80

 'Evet en büyük bir ağacın ruh programını bir nokta gibi en küçük bir çekirdekte dercedip muhafaza eden Zat-ı Hakim-i Hafiz vefat edenlerin ruhlarını nasıl muhafaza eder,denilir mi?'sh:81

 'Küfür, mevcudatın kıymetini iskat ve manasızlıkla ittiham ettiğinden bütün kainata karşı bir tahkir ve mevcudat ayinelerinde cilve-i esmayı inkar olduğundan bütün esma-i İlahiye karşı bir tekzip olduğundan istidad-ı insaniyi öyle ifsad eder ki,Salah ve hayrı kabule liyakatı kalmaz.'sh:83

 Bir fende veya sanatta iki ehl-i ihtisas binler başkalardan müreccahtır.'sh.83

'Demek şüphesiz dünya bir mezradır. Mahşer ise bir beyderdir, harmandır. Cennet, cehennem ise bir mahzendir.'sh:83

 Adalet iki şık: 1-Müspet kısmı: her hak sahibine,layık olduğu hakkı vermek. 2-Menfi:Haksızları terbiye etmek.sh:85

Çiçekler hakkında Üstadın yorumu: 'Mucize-i kudretin en antikaları en harikaları en nazeninleri.'sh:86

'Ahireti inkar etmek, dünya ve mafihayı inkar etmek demektir.'sh:87

 'İnsanın ebede uzanmış emelleri ve kainatı ihata etmiş efkarları ve ebedi saadetin envarına yayılmış arzuları gösterir ki, bu insan ebed için halk edilmiş ve ebede gidecektir. Bu dünya onun için bir misafirhanedir. Ve ahiretine bir intizar salonudur.'sh:88

 Üstadın Haşir risalesinde ele aldığı Esma-i Hüsna: 1-Rab 2-Kerim 3-Rahim 4-Hakim 5-Adil 6-Cevvad 7-Cemil 8-Mucib 9-Celil 10-Baki 11-Hafız 12-Rakib 13-Hayy 14-Kayyum 15-Muhyi 16-Mumit 17-Hakk

'Bir şeyin kuvvet ve zaafça meratibi o şeyin içine zıddının müdahalesi iledir. Mesela Hararetin derecatı soğuğun müdahalesidir. Güzelliğin zıddı çirkinin müdahalesidir. Ziyanın tabakatı karanlığın müdahalesidir.'sh:91

 'Bir şey zati olsa, arızi olmazsa, onun zıddı ona müdahale edemez.'sh:91

 Üstad İbn-i Sina için 'Dahi-yi Hikmet'(Felsefe dahisi) diyor-sh:93

 Üstada göre 20.asır dini hükümlere karşı taklidin kırıldığı ve teslimin bozulduğu bir asırdır. sh:93

 Üstad hazretleri Muhakemat'ı, yazacağı İşarat-ül İcaz adlı tefsire(not:60 cilt olarak planlamış. Ama maalesef çeşitli sebeplerden dolayı ancak Bakara Suresinin ilk 33 ayetine kadar yapabilmiş) mukaddime olarak kaleme almış. sh:95

 'Kur'an'ın hemen üçte birisi Haşirdir'.sh:98

 Üstad, Enbiya, asfiya ve evliyanın şefaatlarına inanıyor. sh:100

 'Evet. Ezeli ve ebedi bir Allah var; elbette saltanat-ı uluhiyyetinin sermedi bir medarı olan dar-ı ahiret vardır.'sh:101

 Üstad Cehennem ve cennetin aslının şu an olduğunu tam olarak tamamlanmasının kıyamet günü olacağını şu ifadelerle anlatıyor: 'Elbette ve herhalde o kitabın aslı yazılmış ve haşir ve neşir ile haşiyeleri de yazılacak.'sh:101

 'Haşr-i azam bir anda zamansız vücuda geliyor.'sh:112

 Haşirde 3 mesele: 1-Ruhların cesedlere gelmesi: İstirahat için dağılmış askerlerin toplan borusuyla intizamla toplanmaları gibi.

2-Cesedlerin ihyası; Bütün bir şehrin elektriğinin tek merkezden birden verilmesi gibi bütün cesedler de aynı anda birden ihya edilebilir.

 3-Cesedlerin birden inşası: Baharda mahlukatın birden dirilmesi, tabiatın canlanması gibi Kıyamet günüde haşir aynen öyle defaten olur. sh:112-113

 Bahar mevsiminde ortaya çıkan sineklerin sayısı ilk insandan kıyamete kadar gelecek insan sayısından fazla. sh:113

Üstad izahlarında devrin bilimine onu putlaştırmamak şartıyla müracaat ediyor. Mesela güneşin merkezindeki iki lekenin bir gün onun sönmesine sebebiyet vereceğini söylemesi gibi. sh:117

 Üstada göre güneş Cehennemin bir parçası olacak. sh:117