Mevlid yazımı ve okunması gerçekte Şii geleneğinin bir parçasıdır. Mevlid o gelenek içinde doğmuş, lakin zamanla Sünni daireye de sirayet ve nüfuz etmiştir. Zamanla Sünni kültürün de öğelerinden birisi haline gelmiştir. Vehhabiler ise şiddetle buna karşı çıkarlar. Bizde de Vehhabiliğin bir uzantısı gibi kabul edilen Kadızadeler de aynı şekilde mevlide karşı çıkmışlardır ( https://dergipark.org.tr/ tr/download/article-file/112365 ) Nedeni, sonradan ihdas edilen bir bir bid'at sayılmasıdır. Matüridi ile Eş'ari mezheplerine mensup çevre ve kesimlerin içinde de mevlide Vehhabilerin yaklaşımıyla bakanlar ve mesafeli tutum takınanlar bulunmaktadır. Bunlardan birisi de İmam Rabbani'dir ve mevlide karşı çıkmıştır. Günümüzde de bu mesele tartışma konusu olmaya devam etmektedir.

Faslı alim ve vaizlerden, Mekade kentinde Nafii Mescidinde vaaz ve nasihatte bulunan Muhammed Cürdi konuşmalarında birkaç kez mevlit meselesine temas etmiş ve onu bidat sayarak halkı sakındırmıştır. Müessir vaazlarından dolayı Fas'ın (Abdulhamit) Keşk'i olarak da nitelendirilmekte idi. Türkiye ile köprü kurmak gerekirse Timurtaş Uçar hoca ile karşılaştırılabilir. İyi eğitim almış hoca ve hatiplerden birisidir. 1962 yılında Tanca'ya intikal ettiğinde yörenin tanınmış alimlerinden dersler almıştır. Bunlar arasında Abdullah İbni Abdussadık, Şeyh Muhammed İbni Acibe ve yine Abdullah Kenun gibi isimler vardır. Ders halkalarında Gazali'nin usul-i fikıh alanında yazılmış Mustasfa adlı eserini okuduğu gibi, İbni's Sübki'nin Cem'ül Cevami ve Sanani'nin Subulü's- Selam gibi kitaplarını okumuştur. Hocalarından Şeyh Zemzemi ile yollarını ayırmasının nedenlerinden birisi, mevlit üzerine farklı düşünmeleridir. Zemzemi mevlid okunmasına karşı çıkmadığı gibi, icrasına da katılırdı. Muhammed Cürdi hoca Maşrik bölgesiyle ve hususiyle Suudi Arabistan ile irtibatlı olan Si Muhammed Bakkali ve kardeşi Abdussamed ile bağlantılı veya temasta idi. Bunlar ise Suudi Arabistan alimlerinden etkilenmiş olarak mevlid tilavetine karşı çıkıyorlardı. Buna bid'at nazarıyla bakıyorlardı. Muhammed Cürdi mevlid geleneğinin ashab-i güzine dayanmadığını görünce, bidat olduğuna kail olmuştur.

 Vakıflar Bakanlığı, Beni Mekade İmam Nafii Camii'nde hatip iken Muhammed Cürdi'nin görevini askıya almış daha doğrusu son vermiştir. Bunun mevlid tilaveti geleneğiyle alakalı olduğu sanılıyor. Umumi telakkiye ve algıya aykırı davrandığı için görevinden alınmıştır. Son demlerinde ise İbni Aşur'un tefsirini okumakta ve okutmakla meşgul idi.

Peki ! Meseleye nasıl bakmalı? Yumurtayı hangi ucundan kırmalı? Bir kalem darbesiyle yerleşik bir ananeye karşı mı çıkmalıyız? Yoksa bir bütün olarak kabul mü etmeliyiz? Cevabı ne bu ne de ötekisi olmalıdır. Şartlara göre fetva elbette değişebilir. Nitekim Mecelle'de 'zamanın tagayyürü ile ahkamın tagayyürü inkar edilemez' mealinde bir kaide aktarılmış, ortaya konulmuştur.

 Siyere dair konuların şiir haline getirilerek okutulmasında bir mahzur var mı? Manzum siyer kitapları var mıdır? Dolayısıyla teknik olarak mevlit okunmasının önünde engel yok. Bununla birlikte burada iki mesele veya sorun var. Süleyman Çelebi mevlidine zamanla bazı ilaveler katılması ve bunların 'kesik baş' hikayesi gibi hurafe kabilinden olmasıdır. İkincisi de muayyen günlerde okunmasıdır. Dini bir gelenek gibi algılanmasıdır. Dini bir ritüel gibi görünmesidir. Halbuki bu hususlarda bağlayıcı bir anlayış yoktur.

Mevlid siyer okumalarının bir parçası olarak görülebilir ve ona ilhak edilebilir. Bu durumda sadece ilavelerinden kaçınılmalıdır.

 İkinci olarak, mevlidin bir çekiciliği bulunmaktadır ve bu çekicilik başka kitaplara pek nasip olmamıştır.

Mevlidin insanın maneviyatını pekiştirdiğine dair algıya Annamarie Schımmel de katılmaktadır. Kendisi Hristiyan bir kökenden gelmekle birlikte kültürel anlamda bir Müslüman gibi yaşamıştır ve Batı'da doğmuş bir Doğu kızıdır. O da mevlit hakkında sitayişkar ve hahişkar ifadeler kullanmakta ve onun dışında özel günlerinde mevlit okuttuğunu söylemiştir. Gayri Müslim biri olarak mevlid ve müellifi Süleyman Çelebi'yi tebcil ve taltif etmektedir. Mevlidin kendisini şâd ettiğini söyler ve Şirazlı Sufi İbnü'l Hafif'le ilgili çalışmasının fakültede basılması üzerine kutlama ve bu münasebeti tes'id babından gayri Müslim bir gelenekten gelmesine rağmen Mevlid okutturmuştur. (Doğudan Batıya, S: 154, Sufi/Timaş Yayınları)

Mevlit, dinleyenlerde coşku seline neden olmaktadır. Bu coşku seli uyandıran nağmelerine rağmen bid'at olması nedeniyle yine de mevlit okutmaktan ve dinlemekten kaçınmalı, uzak mı durmalıyız? Bu soru merhum Ömer Nasuhi Bilmen'e de sorulmuş ve o da şu cevap vermiştir: "Ancak Mevlid nedeniyle ve onun aracılığıyla Allah kelamı duyduğumuz ve işittiğimiz bir zeminde bidat gerekçesiyle onun kaldırılmasını istemek sağduyu ile mütenasip bir istek olarak telakki edilemez …"

Bazıları eşelemekten ve kurcalamaktan zevk alır. Umumi maslahatı dikkate almaz. Sonuçta Müslümanların istihsan ettiği güzel gördüğü şey Allah nezdinde de güzeldir. Bir de kaide-i külliyelerden birisi ' El emru iza dake ittesea 'kuralıdır. Zorluklar arttıkça kolaylık artar veya tercih edilir. Dolayısıyla kurala uygundur.

Minberlerin şövalyesi Muhammed Cürdi'ye -Allah rahmet etsin- lakin gıyabında ona Aristo'nun Eflatun için söylediği söylenebiliriz: "Hocam da, hakikat de dostumdur. Lakin çatallaştıklarında, hakikatin dostluğu tercih ederim!"

En azından bu gibi çetrefil meselelerde keskin olmaktan kaçınmak uygun düşer.