DÖRDÜNCÜ MEBHAS

Eğer desen: "Birinci Mebhas'ta isbat ettin ki: Kaderin her-şeyi güzeldir, hayırdır. Ondan gelen şer de hayırdır, çirkinlik de güzeldir. Halbuki şu dâr-ı dünyadaki musibetler, beliyyeler, o hükmü cerhediyor.»

 Elcevab: Ey şiddet-i şefkatten şedid bir elemi hisseden nef-sim ve arkadaşım! Vücud, hayr-ı mahz; adem, şerr-i mahz olduğuna; bütün mehasin ve kemalâtın vücuda rücuu ve bü-tün maasi ve mesaib ve nekaisin esası adem olduğu, delildir. Madem adem şerr-i mahzdır. Ademe müncer olan veya ade-mi işmam eden hâlât dahi şerri tazammun eder. Onun için, vücudun en parlak nuru olan hayat, ahval-i muhtelife içinde yuvarlanıp kuvvet buluyor. Mütebayin vaziyetlere girip tasaffi ediyor ve müteaddid keyfiyatı alıp, matlub semeratı veriyor ve müteaddid tavırlara girip, Vâhib-i Hayat'ın nukuş-u esmasını güzelce gösterir. İşte şu hakikattandır ki, zîhayatlara âlâm ve mesaib ve meşakkat ve beliyyat suretinde bazı hâlât ârız olur ki; o hâlât ile hayatlarına envâr-ı vücud teceddüd edip zulü-mat-ı adem tebâud ederek hayatları tasaffi ediyor. Zira tevak-kuf, sükûnet, sükût, atalet, istirahat, yeknesaklık; keyfiyatta ve ahvalde birer ademdir. Hattâ en büyük bir lezzet, yeknesaklık içinde hiçe iner." (Sözler, 472)

ÅžERH:

Burada müthiş bir sual var: Madem herşey kaderle takdir edilmiş, kader ise bütün yönleriyle hayırdır, güzeldir.. O halde bu dünya hayatında başımıza gelen musibetler, be-lalar da neyin nesidir? Bunların neresi güzeldir?

Üstadın buna karşı cevabı şöyledir: İnsanlık camiasında eskiden beri kabul gören bir kuraldır ki; varlık mutlak güzeldir; yokluk ise mutlak çirkindir. Evet, kaderin Rahman, Rahîm, Hakîm ve Âdil olan Allah'ın takdir ettiği bir program olduğuna inanan kimse, her türlü ilahi takdirin, adalet, hikmet ve rahmetin mürekkebiyle yazıldığına kuşku duymaz. Çünkü sonsuz rahmet ve hikmet sahibi olan Allah'ın takdir ettiği herşey güzeldir. Bu güzellik bazen hâl-i hazırda tezahür eder, bazen de ileride ortaya çıkar. Denilebilir ki, kâinatta her şey ya bizzat güzeldir ya da dolaylı olarak güzeldir. "Allah yarattığı her şeyi güzel yaratmıştır." (Secde, 32/7)

Üstadın o beliğ ifadesiyle; "Herşeyde, hattâ en çirkin görünen şeylerde, hakikî bir hüsün/güzellik ciheti vardır. Evet, kâinattaki herşey, her hâdise ya bizzât güzeldir, ona hüsn-ü bizzât denilir. Veya neticeleri cihetiyle güzeldir ki, ona hüsn-ü bilgayr denilir. Bir kısım hâdiseler var ki, zahirî çirkin, müşevveştir. Fakat o zahirî perde altında gayet parlak güzellikler ve intizamlar var. Ezcümle: Bahar mevsiminde fırtınalı yağmur, çamurlu toprak perdesi altında nihayetsiz güzel çiçek ve muntazam nebatatın tebessümleri saklanmış ve güz mevsiminin haşin tahribatı, hazîn firak perdeleri arkasında tecelliyat-ı celaliye-i Sübhaniyenin mazharı olan kış hâdiselerinin tazyikinden ve tazibinden muhafaza etmek için nazdar çiçeklerin dostları olan nazenin hayvancıkları vazife-i hayattan terhis etmekle beraber, o kış perdesi altında nazenin, taze, güzel bir bahara yer ihzar etmektir. Fırtına, zelzele, veba gibi hâdiselerin perdeleri altında gizlenen pek çok manevî çiçeklerin inkişafı vardır. Tohumlar gibi neşv ü nemasız kalan birçok istidad çekirdekleri, zahirî çirkin görünen hâdiseler yüzünden sünbüllenip güzelleşir. Güya umum inkılablar ve küllî tahavvüller, birer manevî yağmurdur. Fakat insan, hem zahirperest, hem hodgâm olduğundan zahire bakıp çirkinlikle hükmeder. Hodgâmlık cihetiyle yalnız kendine bakan netice ile muhakeme ederek şer olduğuna hükmeder. Halbuki eşyanın insana aid gayesi bir ise, Sâni›inin esmasına aid binlerdir." (Sözler, 231-232)