"İnsanda büyüklüğün mikyası; küçüklüktür, yani tevazu'dur. Küçüklüğün mizanı; büyüklüktür, yani tekebbürdür."(Hutbe-i Şamiye, s. 128)

Tevazu ve hilm ile beslenen ilim ne güzeldir. Alimlerimiz bu konuda ne kadar büyük ikazlarda bulunmuşlardır. Mesela Tebe-i Tabiinin allamesi Abdullah bin Mübarek der ki; "Kişi, bulunduğu yörede kendisinden daha âlim birisinin mevcudiyetini kabul ettiği müddetçe, hakikaten âlimdir. Kendisini bütün âlimlerin fevkinde gördüğü takdirde, cahilliğini ortaya koymuş olur." Ama bununla beraber Kadı Beydavi merhumun dediği gibi; "Bir adamın zaruret sevkiyle halini ve ilimdeki mertebesini kendini övmeyi kastetmemek şartıyla zikretmesinde beis yoktur."(1)

Şu enaniyet devrinde durum maalesef şairin dediği gibidir;

"Gör zahidi kim, sahib-i irşad olayım der, 

Dün mektebe vardı, bugün üstad olayım der."(2)

Bu konuda söylenecek söz çoksa da, kısa keserek, aynı zaman diliminde farklı iki coğrafyada yaşamış iki büyük allamenin bizlere ölçü olması gereken iki tavrını nazar-ı dikkatlerinize sunmak isterim.

İlki 1943'de dar-ı bekaya irtihal eden Hindistan'ın son asırlarda yetiştirdiği en büyük alimlerden olan Mevlana Eşref Ali Tehanevi hazretlerine aittir ki, okuduğumda beni derinden derine düşündürdü. Muhterem Muhammed Taki Osmani Efendi diyor ki; "Mevlana Eşref Ali Tehanevi kendisinin ilim talibi olduğunu söylerdi. Babam(Muhammed Şefi Osmani) ve Abdulhayy Arifi'nin naklettiğine göre Eşref Ali Tehanevi şöyle demiştir; "Dünyadaki bütün aydınlar ve filozoflar bir araya gelip bir meseleye dair itirazda bulunsalar, bu fakir(kendisini kastediyor) Allah'ın izniyle hepsini iki dakikada susturur." Buna rağmen o kendisini hiçbir zaman alim olarak görmeyip her daim ilim talebesi olduğunu dile getirmiştir."(3)

Diğer beyanlar da Üstad Bediüzzaman'a attir ki, o da bir yandan kendisini zindanlarda çürütenlere şöyle derken;

"Eğer korkunuz mesleğimden ve Kur'ana ait dellâllığımdan ve kuvve-i maneviye-i imaniyeden ise; ellibin nefer değil, yanlışsınız! Meslek itibariyle elli milyon kuvvetindeyim, haberiniz olsun! Çünki Kur'an-ı Hakîm'in kuvvetiyle sizin dinsizleriniz dâhil olduğu halde, bütün Avrupa'ya meydan okuyorum. Bütün neşrettiğim envâr-ı imaniye ile onların fünun-u müsbete ve tabiat dedikleri muhkem kal'alarını zîr ü zeber etmişim. Onların en büyük dinsiz feylesoflarını, hayvandan aşağı düşürmüşüm. Dinsizleriniz dahi içinde bulunan bütün Avrupa toplansa, Allah'ın tevfikiyle beni o mesleğimin bir mes'elesinden geri çeviremezler; inşâallah mağlub edemezler!.."(4)

"Bu nokta için ben kendi kuvvetime, meziyetime hiç itimad etmeyerek, yalnız hakikat-ı Kur'aniye ve onun tefsiri olan hakaik-i imaniyedeki kuvvete istinaden dünyaya ilân ediyorum ki: Bütün dinsizler toplansalar, ben onlara karşı çekinmeyerek meydan okuyorum. Ve başımı eğmiyorum ve izzet-i ilmiyeyi kırmıyorum. Eğer bu bir benlik ise, o hiçbir cihetle bana ait değil ve benlik olamaz. Salabet-i imaniye olur."(5)

Öte yandan şöyle demekten geri durmamıştır; "Fakat tarihe geçmek ve bu asır âlimlerinin içinde kendi âdi şahsımı nesl-i âtîye göstermek, bildirmek ne isterim ve ne de liyakatim var."(6)

Ruhları şâd olsun..

Dipnotlar

1-cevaplar.org, Sözler Kriteryası köşesinden..

2-Tahirül Mevlevi, Şerh-i Mesnevi, Cilt:1, Şamil Neşriyat 

3-Muhammed Taki Osmani, Eşrefiyye Sohbetleri, İngilizceden tercüme; Deniz Çıkılı, Rıhle Kitap, İst. 2021, 1. Baskı

4-Mektubat, s. 72

5-Emirdağ Lahikası-1, s. 161

6-Emirdağ Lahikası-2, s. 154