Molla Gürânî Câmii  

Bir adı da Vefâ Kilise Câmii olan bu Bizans kilisesi, fetihten sonra ilk câmiye dönüştürülen kilisedir. Şeyhül-islâm Şemsettin Molla Gürânî tarafından câmiye çevrilmiştir. Câmiye çevrildiğinde güneydoğu köşesine bir minâre eklenmiştir. Câmi, küçük ama bezeme açısından zengin bir yapıdır. Süleymâniye Koruma Alanı içersinde olan câmi son senelerde tâmir edilerek günümüzde tekrar ibâdete açılmıştır.

Arap Câmii

Galata'da kiliseden çevrilme en büyük câmidir. Tersane Caddesi, Galata Mahkemesi Sokağı'ndadır. 1475'e doğru camiye çevrilmiştir. İspanya'daki İslâm Devleti'nin 1492'de sona ermesi üzerine oradan göç eden Müslümanların bu câmi çevresine iskân edilmeleri üzerine burası Arap Câmii adını almıştır.

Câmi kuzeybatı-güneydoğu istikametinde mihrap duvarına dik uzanır. İnşasında kullanılan malzeme taş ve tuğladır. Uzunlamasına planlanmış yapının iç mekânı ahşap tavanla kaplı, üç tarafından ahşap galeriyle çevrelenmiş 49 metre uzunluğunda ve 21 metre genişliğinde büyük bir dikdörtgen şeklindedir. Yapının avlusun şadırvan bulunmaktadır. Avludaki, câmiye bitişik olan kabrin Mesleme b. Abdülmelik'e âit olduğu iddia edilmiştir.

Ancak bilindiği üzere Mesleme b. Abdülmelik Şam'da vefat etmiş olup orada bir türbesi bulunmaktadır. Bu kabrin Mesleme'nin makamı olduğu ya da aynı muhasarada (717-718) şehit olan başka bir Arap kumandanına âit olduğu ve bir rüya ile keşfedildiği rivâyet edilmektedir.

Câminin 1807 senesinde geçirdiği bir yangından sonra yapılan tamiri sırasında binânın manzum bir tarihçesi yazılarak taşa işlenmiş ve bu levha mihrabın sağındaki duvara tesbit edilmiştir. Bu manzumede câminin esâsının Emevî Kumandanı Mesleme b. Abdülmelik'e dayandığı anlatılmışsa da, bu ri-vâyetin aslı olmadığı bilinmektedir. Kilisenin, kare planlı çan kulesinin Şam'daki Emeviyye Câmii minârelerine çok benzemesi de bu efsâneyi destekleyen bir unsur olmuştur. Câminin son cemaat yeri 1913 yılındaki tamirde Arap mimârisi üslûbunda yapılmıştır.