"Nimet içinde in'âm görünür, Rahmân'ın iltifatı hissedilir. Nimetten in'âma geçsen, Mün'imi bulursun. Hem, her eser-i Samedânî, bir mektup gibi, bir Sâni-i Zülcelâlin esmâsını bildirir. Nakıştan mânâya geçsen, esmâ yoluyla Müsemmâyı bulursun." 

İzah: Bugünkü gençliğin içinde bulunduğu en büyük problem, okullardaki derslerin mana-yı ismiyle anlatılması. Sadece portakal anlatılıyor, tüm özelliklerinden bahsediliyor. Ağaçtan portakalın çıkması sıradan bir hadise değil. Bu ağaç fabrikasında bunu yaratan Allah'tır. Böyle yapınca eğitimde tarafsızlık bozuluyormuş, halbuki tam tersi… Bu dinsizlik namına bir taraf olmaktır. Ağaç beni bilmiyor, dolayısı ile bu ağaç eliyle bunu bana veren biri var.

Göz de bir nimet, söz de bir nimet…. Gözün kendisi görme nedir bilmez, göz de görmeyi bilmez ve tanımaz. Samet Allah'ın ismi, her şey Allah'a muhtaç. Göz, ışık, görme her bir süreç Allah'a muhtaç. Basir ve Kerim olan bir Allah gözde görmeyi yarattı. Sıfat mevsufsuz olmaz, Basir ismi Allah'a verildi mi sorun ortadan kalkar, görmeden basir ismine intikal ettik mi, kalp ve akıllar ona vâsıl olur ve tatmin olur.

Ağaç nimet veremez, bir Mün'im var, ona intikal etmek lazım. Ateist ağacı meyvenin yaptığını dese de, meyveyi yer, ama ağaca tabita teşekkür etmez. Susar durur.

" Evet, masnuatta hiçbir eser yok ki, çok mânâlı bir lâfz-ı mücessem olmasın, Sâni-i Zülcelâlin çok esmâsını okutturmasın. Madem şu masnuat elfazdır, kelimat-ı kudrettir; mânâlarını oku, kalbine koy, mânâsız kalan elfâzı bilâpervâ zevâlin havasına at. Arkalarından alâkadarâne bakıp meşgul olma." 

İzah:  Buradaki manaya göre kainat Allah'ın kitabı. Üstad, kainattan yola çıkıp Allah'ın isim ve sıfatlarını ispat ediyor. Elma, elmadır, kağıda yazılı olmasa da da elma, birinci elma, kudret kelimesi

Kuran kainat kitabının ezeli bir tercümesi, kainatı nasıl okuyacağımızı öğretiyor …. Biri kainat kitabı, biri Kur'an, biri de Resulullah. Bu nazarla kainatta neye baksak tefekkür penceresi açar bize. Hem akıl hem dil hem kalp gıdasını alır.

Mücessem lafız: o kadar mana dolu ki her şey, sanki bir göz hakkında yazılan bütün kitap ve makaleler cisimleşmiş de göz olmuş.. Lafız bu olunca manası esma; elma lafız, manası Rezzak ismi… elmayı hem ye hem de tefekkür et… daha fazla istifade et. Sonra işine bak, oradan aldığın enerji ile başka işlere bak….

 "Nasıl ki zâhir nazarda dağların daire-i ufkunda semânın etekleri muttasıl ve mukarin görünür. Halbuki, daire-i ufk-u cibalîden semânın eteğine kadar, umum yıldızların matlaları ve başka şeylerin meskenleri olan bir mesafe-i azîme bulunduğu gibi, esbab ile müsebbebat mabeyninde öyle bir mesafe-i mâneviye var ki, imanın dürbünüyle, Kur'ân'ın nuruyla görünür."

İzah: Bu dersin farklı izahı. Ağaç sebep meyve müsebbep, Allah müsebbibül esbap, ağacı meyveye sebep kılan… arada uzun mesafe var. Meyvenin ağaçta bitmesi, Rahman, Rahim, Muhsin, Vedud v.b çok isimler tezahür ediyor, Alim, Mürid, Hakim, Rezzak gibi, meyve ile ağaç arasındaki mesafeler açıldı…

Zahir nazarda sema dağa bitişik gibi. Ama hakikatinde kilometlerce fark var… Tabiatperest bu manayı göremez, gözünün arkasında aklı yoktur. İman nuru, Kur'an dürbünü lazım.

İki nokta arasında en kısa mesafe doğrudur. İki nokta arasında tek doğru, sonsuz eğri geçer, onun için ihdinessıratal müstakim diyoruz. Akıl ve vahiy birleşirse… tek ve muhteşem bir doğruya ulaşabiliriz.

-devam edecek-