Kıymetli Ziyaretçilerimiz! Bilindiği gibi Diyanet İşleri Başkanlığı Üstad Bediüzzaman'ın İşârâtü'l- İcaz adlı eserini basmış bulunuyor. Biz de bu vesileyle muhterem Abdülkadir Badıllı'nın bu kıymetli tefsir hakkındaki bir yazısını sizlerle paylaşmak istedik. Bu vesileyle Diyanet İşleri başkanımızı ve eserin yayınlanmasında katkısı geçen zatları tebrik ediyoruz Hayırlara vesile olması dileğiyle. Cevaplar.org

Müellifi tarafından eserin başına konulmuş mukaddimelerde, te'lifinin keyfiyeti hususunda mealen şöyle denilmektedir:

(İşarat'ül İ'caz tefsiri, Birinci Cihan Harbinin ilk senesinde ve harp cephesinde, hiçbir me'haza veya başka kitaba müracaat edil­meden te'lif edilmiştir. Harpte cihadın mecburî vazife ve hizmetle­rinden başka, birkaç sebebe binaen gayet muhtasar ve îcazlı yazıl­mıştır. Fatiha ile tefsirin ilk yarısı daha da mücmel ve muhtasar kalmıştır.

Birinci sebep: Yazıldığı zaman, izaha imkân vermiyordu. Hem zaten eski Said îcazlı konuşurdu.

İkincisi: Kendi çok zeki olan talebelerinin fehim derecelerine göre düşünüyor, başkalarının anlamasını nazara almıyordu.

Üçüncüsü: Kur'an'ın nazmında bulunan en dakik ve en ince ve îcazlı olan î'cazı beyan ettiği için, kısa ta'birlerle ifade etmeye mec­bur oluyordu.

Dördüncüsü: Ayetler'in gizli nükte ve ince işaretlerini beyan ettiği için,ona göre tabirlerini de ince düşünmüştür.)

Hz. Müellif'in VAN HORHOR MEDRESESİ talebelerinden merhum şe­hit (1) HAMZA Efendi'nin bu mevzudaki bir beyanı ve bir ifadesi:

"İŞARAT-ÜL İ'CAZ FÎ MAZANİL ÎCAZ" namındaki tefsir-i şe­rifi, şimdiye kadar o menhecde te'lif olunmuş bir tefsir mevcut değil, hatta di­yebilirim ki; karihasının mahsulundan başka, evkaf malını dercetmemiştir.

Hz. Üstad bu tefsiri te'lif etmeden evvel, halka-i tedrisinde bulunu­yordum. Kelâm-ı Kadimi eline alıp Kürtçe takrir ederdi. Hiçbir kitaba veya tefsire bakmazdı. Arkadaşlarımızdan "Molla Habib" namında bir Efendi Kürtçe not tutardı. Çok devam etmeden Harb-i Umumî başladı.

Bediüzzaman Said Efendi muharebe esnasında, Cephe-i Harpte me'haz olarak yalnız o notlara malik olduğu halde; Elyevm (bugün) "Ev­kaf-i İslâmiye" matbaasında tab'ıyle iştigal ettiğimiz bu kitabı te'lif et­miştir. –Hamza– (2)

İşte bu ifadelerden anlaşılıyorki: Hz. Üstad Bediüzzaman, İşarat-ül İ'caz'ın mukaddematına Birinci Cihan Harbinden evvel başlamıştır. Hatta bu tefsire mukaddeme olarak yazdığı Türkçesi "Muhakemat", Arapçası "Reçete-ül Ülema" eserini 1910 da te'lif eylemiş, sonra 1911 de İstanbul'da tab'ettirmişlerdir. Daha sonra, –Hazret-i Müellif'in az üstteki ifadesinde geçtiği üzere– Birinci Cihan harbinin birinci senesi 1330 Rumî – 1914 Miladî ve sonraki yıllar içerisinde, harp esnasında Arapça olarak te'lifinin müsveddesi tamamlandığı anlaşılmaktadır. Nitekim bu mevzu'da, Müellif Hazretleri çok zaman sonra yazdığı bir Risalesinde şöyle demektedir:

"...Harb-i umumîde en müdhiş bir vaziyete giriftar olmuştum. İşarat-ül İ'caz'ın müsvedde-i evvelisi düşmanın elinde parça parça ol­muştu...(3)"

Birinci Cihan Harbi içinde, 1916 başlarında, Bitlis'in Ruslar tarafın­dan düşürülüp işgal edilmesinden iki ay kadar evvel, halkın ilk hicreti vaki' olduğuna göre, Hz. Üstad'ın kardeşi Molla Abdülmecid Efendi, Üstad'ın emriyle "İşarat-ül İ'caz'ın" müsveddesini beraberinde Diyarbekir'e getirmiş ve o tarihte hicretle Van'ı terkedip gelen ve eski Van valisi o günün Diyarbekir valisi bulunan Cevdet Bey'in evinde tem­yize çekmeye başlamıştır.

Merhum Molla Abdülmecid, eseri tebyiz ederken 2 Mart 1916 Per­şembe günü ikindiden sonra mürekkep hokkası devrilerek kağıt üzerine dökülen mü­rekkepten garip bir suret (4) meydana gelmiştir. Aynı akşam (Cuma gecesi) Bitlis şehri içinde Hazret-i Müellif ile yirmi kadar fedakâr talebesi Rus­larla göğüs göğüse çarpışırlarken; talebelerinden –içlerinde yeğeni "Ubeyd"in de bulunduğu– onaltısı şehit düşmüşlerdir. (Rahmetullahi Aleyhim) Hazret-i Üstad Bediüzzaman da gece yarısından sonra omuzundan yaralanmış az sonra da bir bacağı da kırılıvermiştir... ve iki gün sonra Ruslara esir düş­müştür. (Hayat tarihçelerine bakılabilir.)

İŞARAT-ÜL İ'CAZ'IN TAB'I

Müellifin küçük kardeşi merhum Molla Abdülmecid Efendi Diyarbekir'de tebyiz edip yazdığı nüshayı yanında muhafaza etmiş, sonra Hz. Üstad'ın 1918 yazında Rusya'dan firar edip İstanbul'a geldiğinde, o günün Osmanlı Devleti Harbiye Nâzırı merhum şehid "Enver Paşa" tara­fından son derece ihtiram ile karşılanmış ve "İşarat-ül İ'caz"ın tab kağı­dını kesesinden temin ederek hediye etmiştir.

Bu mevzuda Hazreti Müellif 1935 senesinde açılan Eskişehir Mah­kemesi müdafaanemesi olan "Yirmiyedinci Lem'a" Risalesinde, temyiz mahkemesine gönderdiği layihada aynen şöyle demektedir:

[...ve cephe-i harpte yazdığı ve şimdi müsadere edilen "İşarat'ül İ'caz" o zamanın Başkumandanı olan ENVER PAŞA'ya o derece kıymetdar görünmüş ki; kimseye yapmadığı bir hürmetle, istikbaline koştuğu ve o yadigâr-ı harbin hayrına, şerefine hissedar olmak fikriyle "İşarat-ül İ'caz"ın tab'ı için kâğıdını vererek ...(5)]

Buna göre, Hz. Üstad –kuvvetli bir tahmin ile– İŞARAT-ÜL İ'CAZ'I telgrafla Diyarbekir'deki kardeşi Molla Abdülmecid'den istetmiş, Molla Abdülmecid de, onu yeğeni Abdurrahman'la İstanbul'a göndermiştir. Eser İstanbul'a ulaşınca da, Hz. Müellif onu okuyup, dikkatlice tashihini yaptıktan sonra; biraderzadesi merhum Abdurrahman ve talebesi merhum Molla Hamza gibi iki fevkalade zeki ve mümtaz âlimlerin nezaretleri al­tında tab'ettirmiştir. Tab'edilip kitap olarak piyasaya çıkınca da; MEŞİHAT-I İSLÂMİYE DAİRESİ tarafından Osmanlı Ülkesi Müftü­lüklerine birer nüsha gönderilmiştir.

BASINDA İŞARAT-ÜL İ'CAZ

İşarat-ül İ'caz eseri tab'edilip piyasaya çıktığı günlerde, yani 1918- 1919 yıllarında, zamanın basınında onunla ilgili ilan gibi senakâr ve tak­dirkâr bazı fıkralar neşredilmiştir. Numune için bir ikisini kaydediyoruz:

1- İ'TİSAM Dergisi 26 Kânun-u Evvel Rumî 1334 - Miladî 11 Ocak 1919 ta­rihli nüshasında şöyle:

[DAR-ÜL HİKMET-İL İSLÂMİYE a'zay-ı mümtazesinden "Bediüzzaman Said-i Kürdî" Efendi Hazretleri tarafından bâladeki (yuka­rıdaki) unvan ile tahrire başlanılan Tefsir-i Celil'in birinci cüzü tab'olunmuştur. Müellif-i muktedirinin şöhret-i şayiâsı bu eser-i güzin hakkında fazla söz söylemeye hacet bırakmıyor.]

2- JİN Dergisi, Rumî 16 Kânun-u Sanî, Miladî 29 Ocak 1919 tarihli sayı­sında şöyle:

[Dar-ül Hikmet-il İslâmiye a'zay-ı kiramından ve Kürdistan ulemay-ı meşhuresinden Bediüzzaman Said-i Kürdî Hazretlerinin telifatından "İŞARAT-ÜL İ'CAZ" namındaki tefsir-i şerifi mevki-i intişara vaz'edi-lerek "ŞEREF" kütüphanesinde satılmaktadır. Müntesibîn-i İlm'in birer dane edinmesi tavsiyesini vazife addediyoruz.]

***

İŞARAT-ÜL İ'CAZ'IN RİSALE-İ NUR SİLSİLESİNE İLHAKI

Bu ilhak, eklenme hadisesi, 1945'lerde EMİRDAĞ'ında bir ihtara bi­naen müellifi tarafından gerçekleştirilmiştir. İşte bu mevzuda, (Emirdağ Lâhikası-l Envar Neşriyat sh: 42'de) Hz. Üstad şöyle buyurmaktadır:

[…Kalbime ihtar edilmiş ki: Eski Said'in en mühim eseri ve Ri­sale-i Nur'un Fatiha'sı, Arabî ve matbu' "İşarat'ül İ'caz" tefsiri "Otuzuncu Mektup olacak ve olmuş...]

Risale-i Nur Müellifi Hz. Bediüzzaman 1951 lerde, Emirdağında iken: bir ara çok sevdiği talebelerinden Bedre'li merhum âlim Sabri Hoca (Sant­ral Sabri) ile, Barlalı Sıddık Süleyman üstadlarının ziyaretine gelir­ler. Hz. Üstad bu zatlara, bir-iki gün İşarat'ül İ'caz'ın Arabîsinden ders vermiş. Türkçe takrirli olan bu ders, not alınmış ve sonra bir lâhika tar­zında "Emirdağ Lâhikası-II" mektupları içine dercedilmiştir. Oniki sahife kadar olan bu dersten gayrı daha devam edilmemiştir.

İşte bu mevzuda Üstad Hazretleri 22/3/1951 de yazılan bir mektu­bunda şöyle demiştir:

[…Merhum Hafız Ali'nin mahsus nüshası "İşarat-ül İ'caz" tefsi­rinde, Hafız Ali'nin tevafukat-ı harfiyesine dair çok güzel tevafukatlı işaret et­miş. O tefsiri benim çok hoşuma geldi ve her şeyi bıraktım, onu mütala­aya başladım. Gördüm ki: "İŞARAT-ÜL İ'CAZ" umum Risale-i Nur'un bir fihristesi, bir listesi ve Nur bağçesinin bir fidan­lığı (6) ve sırr-ı İ'caz-ı Kur'an'ın bir menbaı olduğunu gördüm. Gayet ince ve derin olduğu için âlimler şimdiye kadar pek azını anlamış­lardı. Fakat kimin eline geçmiş ise, fevkalade takdir etmiş ve "emsal­siz..." demişler. (7)

Saniyen: Bu İşarat-ül İ'caz'ı bir defa daha aynı tarzda ve kera­metli kıt'ada (8) tab'etmek ve Arabistan, Pakistan gibi yerlere gitmek münasip görüldü. Fakat eski Said'in îcazdaki î'cazı beyan ettiği ve en ince münessabat-ı belağatı içinde, gayet ince ve kısa îcazlı cümle­leri bir de­rece îzah veya Türkçe tercüme etmek lazım geliyor. Eski kuv­vet ve iktida­rım kalmadığı için, yalnız kendi başıma yapamaya­cağım. İnşaallah yakın bir zamanda Arabî bilen Nur kahramanla­rından üç-dört talebe eski za­mandaki Said'in talebeleri gibi yanıma gelip, eski medresedeki gibi bir ders verip, onlar da o ders içinde kısmen tercü­me, kısmen izah suretinde yazılması rahmet ve tevfik-i İlahî'den ni­yaz ediyorum. (9) Arabîsini İstan­bul tab'edecek ve yazaca­ğımız tercü­me ve izahı Medreset-üz Zehra er­kânları yaza­caklar inşaallah...(10)

İşte, Hz. Üstad'ın bu mektubundaki istek ve arzusundan sonra –kuv­vetli tahmini ile– Bedreli Santral Sabri Hoca ile Barlalı Sıddık Süley­man'a mezkûr on iki sahifelik kısmını ders vermiş, sonrası olmamış, öy­lece kalmıştır. Amma bir müddet sonra, tercüme vazifesini kendi kardeşi Molla Abdülmecid Efendi'ye tevdi' buyurmuştur. Seyda Molla Abdülme­cid ise; yaşlılığı, kederdarlığından ilk başta mazeret beyan etmişse de, Hz. Üstad, bu büyük hayrı ona yüklemiştir.

Lâkin Seyda Molla Abdülmecid Efendi, Hz. Üstad'ın yanında nazdarlığı, serbestliği hesabiyle; İşarat-ül İ'caz'ın tercümesini cümle-cümle, kelime-kelime, harf harf takip ederek değil, serbest tercüme de­ni­len usul ve uslûpla yürütmüştür. Mesnevî-i Arabî'yi de aynı tarzda ter­cüme etti. Hz. Üstad'ın üstteki mektubunda işaret buyurulduğu tarzda: "Cümleleri bir derece izah" arzusu da; –Arabî metne nazaran– tam olarak yerine getirilerek değil, bazı yerlerde Arabî metnin aynı tercümesinden çok, Nahvî bir takım izah ve yorumlar getirmiştir. Ayrıca Seyda Molla Abdülmecid'in serbest olan tercümesi, yer yer cümle veya bahsin tama­mından umumî bir mefhum mâna alınmış, bazı yerlerde de atlamalar ol­muştur.

Amma herşeye rağmen, bu mübarek ve ihlâslı tercüme, elli seneye yakın zamandan beri tedavülde kalmış ve pek çok istifadelere medar ol­muş ve olmaktadır. Cenab-ı Allah merhum Seyda-yı Molla Abdülme­cid'den ebeden razı olsun. Âmin...

ESER TERCÜME EDİLDİKTEN SONRA

Merhum Molla Abdülmecid Efendi "İşarat-ül İ'caz"ı Türkçe'ye ter­cüme ettikten sonra, Hz. Üstad'a göndermiş, Üstad Hazretleri'de, ona tashih ve ilave noktasında herhangi bir tasarruf ile fazla bir şey yapma­dan, bir kâtibi olan merhum Hüsrev Ağabey'e –eski harfle teksir etmesi için– gönderdiğinde, ya da teksirinden sonra; bu tefsir için yazmış olduğu mu­kaddimelerden "Tenbih" başlıklı kısma "Üç Nükteli" bir haşiye ilave et­miştir. Bu tenbihli mukaddimeyi mevkiinde aynen kaydedeceğimizle be­raber, burada yapılan tercüme mevzu ile alakadar "Üçüncü Nükte"sini acele edip kısmen kaydetmek istiyoruz:

(ÜÇÜNCÜ NÜKTE: Türkçe'ye tercümesi, Arapça'daki cezalet, belağat ve harika kıymetini muhafaza edememiş, bazen muhtasar git­miş...İnşaalah Arabî tefsir (Yani Arapça olan aslı) bu tercümenin âhirin de bir mani' olmazsa neşredilecek, tercümedeki noksanlarını izale ede­cek...ilh)

Hazret-i Üstad'ın şu ifadesindeki emri üzerine ve o istikamette, eserin Türkçe tercümesi merhum Hüsrev Ağabey'inin yazısıyla (11) teksir edil­dikten sonra, merhum Ceylan Ağabey de, onun aslı olan Arapçasını yaza­rak teksirle birkaç nüsha çoğalttırmış ve tercümesiyle birlikte ciltlettirile­rek, Hz. Üstad'ın emri ile mühim yerlere gönderilmiştir. Lâkin bilahere bu Türkçe tercüme, yeni yazı ile matbaalarda neşredilirken, Hüsrev Ağa­bey'nin hattıyla olan eski harf teksir nüshanın aynısı yeni yazıya çevril­diği gibi; münafıklarla ilgili olan on iki ayetlerin tercümeleri, Hz. Üstad'ın emri ile içinden çıkarttırılarak neşrettirildi.

İşarat-ül İ'caz fî Mazannil Îcaz adıyla müsemma olan bu eserin ehem­miyeti, herhalde ta'rifden müstağni olsa gerek. En başta onun müellifi –hak olarak– hem eski eserlerinde, hem yeni eseri olan Nurlarda defa­larca onun çok ehemmiyetinden, harikalığından bahsettiği gibi, pek çok ülemay-ı İslâm da, bu eserin meddahlığını, dellallığını yapmış ve halen de yapmaktadır.

Evet, İşarat-ül İ'caz'ı, Arabî aslını anlayarak dikkatlice tetebbu etmiş zatlar, merhum Mehmet Akif gibi meâlen "Değil ki onun benzerini yaz­mak, belki onu tamamıyla anlayabilen dahi, büyük âlimdir. (12)" diyecekler­dir.

Hem yine, onun aslından mütalaa ederek tam anlayabilenler görü­yor­lar ve göreceklerdir ki; İşarat-ül İ'caz tefsiri, İslâm'ın iman ve akide­sinin bütün umdelerini ve İslamî birçok hüküm ve şartlarının, farz ve vaciple­rinin, hatta bir çok sünnet ve âdabının esaslarını da icmalen veya işareten tazammun etmiştir. Eğer bu eserin kamet ve kıymetine layık ve hürmetine muvafık olarak ve eski İslâm âlimleri ve şârihlerinin yaptığı gibi bir şerh ve izah edilebilseydi; Kur'an'ın ve sünnetin temel olan bü­tün hükümleri ve İslâmî ahlak ve âdabın birçok nümuneleri zuhûr saha­sına çıkmış ola­caktı.

Evet, İşarat-ül İ'caz'ın te'lif ve terkib vaziyetinden sezilmektedir ki: Cenab-ı Hak Teala Hz.leri has teveccühü ile ve hususî ihsanıyla; ne kadar hakaik-i esasiye-i Kur'aniye ve İslâmiye varsa, bunların çekirdek ve to­humlarını müellifinin –tâ küçüklüğünden beri– ruhunda ekmiş ve derc eylemiştir.

Bu münasebetle, hatıra gelen bir hususu yazmadan geçemeyeceğim. Şöyle ki, diyorum: Risale-i Nur talebeliği vasfını taşıyan bazı âlim ve ho­calarımız, bir nevi şöhret kesbetmek veya başka hiss ve saik ile, halle­dil­miş meselelere dair –orada burada– kitaplar yazmak yerine; gel­sinler, şu cihan-baha hakikatler hazinesi olan "İşarat-ül İ'caz"ı iyice an­lamaya ve harika hakikatlerini şerh edip anlatmaya çalışsınlar ve ona karşı diz çö­küp, sadıkane "lebbeyk!" deyip şakird olsunlar; daha çok ha­yırlı ve ihlaslı iş yapmış olsunlar. Her ne ise!

İşarat-ül İ'caz'ın özellikleri pek çoktur. Nümunelik bir kaçına işaret etmek istiyoruz:

1- Eser, kendi sahasında ondan önce benzeri bir eserin yazılmamış ol­ması, ki zaten aynı mevzu' ve mealde benzeri bir eser, önceleri yazılmış ve mevcutsa, aynı tarzda eser yazmak ihlassızlıktır.

2- Kur'an'ın veya Din-i İslâm'ın bütün derin nükte ve en ince mânâ­la­rın işaretlerini, sıfatlardan değil, bizzat zatlardan alıp çıkarmış olması­dır ki Ri­sale-i Nurlar'ın tarz-ı üslubu da böyledir. Yani sair rivayetli, hatta dira­yetli tefsirler gibi meseleyi, rivayetlerin ve mütedavil ve muteârif ola­rak bilinen şeylerden değil, belki ayetlerin öz zatları ve mer­kezlerinden ve meknûz olan işarât ve rumûzlarında istinbat eylemiş ol­masıdır. Gerçi es­kiden yazılmış bazı tefsirler, mesela: Şevkânî'nin "el- Feth-ül Kadîr"i, "Tefsir-i Keşşaf" ve "Kadı Beydavî" ve benzeri eserlerin bazı cihetleriyle "İşarat-ül İ'caz"a benzerlikleri varsa da, sureten bir ben­zerliktir. Manâ in­celikleri, görünmez kıl gibi ince nükteleri ve bunların birbirleriyle –sa­bıklık ve lahiklik i'tibarıyla- münasebetleri istihrac etme cihetiyle, hem de bizzat ayetin kelime ve harflerinden –hak olarak, muta­bık olarak- bu­lup çıkarması yönüyle; hiçbirisi nâzenin olan İşarat-ül İ'caz misli olama­dıkla­rı ve çok farklı oldukları az dikkat ile anlaşılabilir.

3- Müellif'in, tâ tufuliyet günlerinden beri Kur'an'ın, sünnetin ve ni­ha­yet İslâm Dininin temel hakikatlerinin –maneviyat cihetiyle– esasî çe­kir­dekleri ve hakikat-medar nüveleri; ruhunda, kalp ve vicdanında kader-i İlahî ve kudret-i Sübhaniye'nin tecellisiyle ekilmiş ve nuranî noktalar ha­linde yazılmış olmasıdır ki, bunlar İşarat-ül İ'caz'ın ayinesinde akset­miş bulunmaktadır.

Evet, bu beyanımız asla mübalağa değil, hakikatin özü ve ta kendi­si­dir. Zirâ, Cenab-ı Müellif'in 1905 lerde yazmış olduğu eserlerde.. ve sonra 1907, 1908 ve 1909 da yazdığı makaleler ve irâd eylediği nutuklar ve Divan-ı Harp mahkemesinde yaptığı müdaafalar ve hatta aynı yıllarda te'lif eylediği mantık ilmine dair eserler ve bilahare, 1910, 1912 ve 1913 yıllarında te'lif ettiği "Münazarat", "Muhakemat" ta ve 1911 de Şam'da Emevî Camii minberinde İslâm âlemine irâd eylediği "El Hutbet-üş Şâmiye" eserinde derc eylediği aynı hakikatlerin çekirdek ve tohumları, "İşarat-ül İ'caz"ın nuranî tarlasında fidanlık filizler olarak yeşerdiklerini görüyoruz.

Daha sonra, yani 1918 den 1926 lara kadar te'lif eylediği ve bunların 1921 in ilk yarısına kadarkileri eski Said'in eserleri, sonrakileri ise yeni Said'in te'lifatı diye nitelendirdiği eserlerinde de, aynı hakikatlerin filizle­rinin biraz daha yeşerip göğerdiklerini müşahade ediyoruz.

Amma 1926 dan başlayıp, 1949 lara kadar sürdürdüğü "RİSALE-İ NUR" adlı, nuranî bir inkişaf ile münevver bir bahçe halini almış olan eserlerinde de aynı hakikatların ağaç olarak çok meyvedar ve bolca semeredar hâlini aldıklarını görmekteyiz. İşte buna göre, Hazret-i Bediüzzaman'ın umum te'lifatında olduğu gibi, amma hususiyle bu "İşarat-ül İ'caz" daki hakikatler; –Alim bir talebesi merhum Molla Hamza'nın da dediği gibi: Vakıf malı olan başka kitaplardan ve sair âlimlerin buluşlarından alınmış değillerdir. Eğer nadiren başkalarından alınmışsa, isim vererek nakletmiştir. Biraderzadesi büyük âlim merhum Abdurrahman'ın 1921 de tabedilen "LEMEAT" eseri arkasında yazdığı amucasının İstanbul ve Dar-ül Hikmet-ül İslâmiye hayat bölümünde de, aynı bu hakikatı, onun âsarından ve ahvalinden sezerek kaydedilmiştir.

Bu ifade ve beyanlaımızdaki hakikatı bir derece te'kid bakımından, Hz. Üstadın 1931 lerde (Barla'da iken) merhum Hulusi Bey'e yazdığı hu­susî bir mektubunda bakınız ne diyor:

[...yaldızla tabedilmiş "NOKTA" risalesini bu defa dikkatle mü­talaa ettim. Cenab-ı Hakka şükrettim ki, eski Said'in fikr-i akliyle, iman naza­rıyla bulduğu hakaiki; Yeni Said keşf-i kalbiyle, zevk-i vicdaniyle Kur'an'dan âhzettiği "Yirmidokuzuncu Söz"e mutabık, onu tağyir ve teb­dile lüzum bırakmamış. Yalnız Eski Said'in kuvve-i ilim ve nazar-ı ak­lıyla göremediği ince noktalar var ki, "Yirmidokuzuncu Söz" de vardır... ilh. ] (13)

Dipnotlar

1-Merhum Hamza Efendi'ye "Şehit" ünvanını Hz. Üstad kendi kalemiyle, ilk matbu' İşarat-ül İ'caz eseri arkasındaki tarihçenin sonunda "Hamza" ismi yanında "şehid" ke­limesi koymakla mühürlemiştir.

2-1918 tarihinde tab'edilen "İşarat-ül İ'caz"ın arkasına eklenmiş, Hamza Efendi'nin yazdığı Tarihçe, sh: 7

3-Osmanlıca Lem'alar sh: 870 –Mustafa Gül yazısı, İlk Teksir, 1. Baskı– 

4-Mürekkebin döküldüğü Molla Abdülmecid'in hattı, mezkûr İşarat-ül İ'caz nüshası Urfa'da yanımızda mevcud olduğu gibi; adı geçen suret ve şekil hakkında yerinde iza­hat verilecektir.

5-Mustafa Gül yazısı –ilk teksir- Osmanlıca Lem'alar sh: 853

6-İşarat-ül İ'caz'ın, Nur bahçesinin fidanlığı olduğu davasını –inşaallah– tercümemiz, mev­zularının Nurların nerelerinde tafsilen geçtiğini gösteren atıflarla ibraz edeceğiz.

7-İşarat-ül İ'caz'ı fevkalade takdir ve sena eden meşhur şahsiyetlerden yalnız burada mer­hum Mehmet Akif ile Irak'lı Tahir-üş Şûşî'yi nümune olarak gösteriyoruz. Merhum Mehmet Akif'in takdirkâr sözlerini nakleden zatların isimleri Mufassal Tarihçe 2.baskı –A.B.– sh: 905 te, Tahir-üş Şûşî'nin mektubu ise, sh: 1854'dedir

8-Cenab-ı Müellif Hz.lerinin "kerametli kıt'a"dan muradı, İşarat-ül İ'caz'ın ilk matbu nüs­hasında, satırbaşlarında gelen Elif'lerin, Vav'ların ve sair bazı harflerin sayılarından bazı tevafukatları gösteren harika ve garip olan şeklidir.

9-Az üstte bahsi geçen Bedreli Sabri Hoca'ya verilen takrirli ders ile bu niyaz'ın kabul ucu görünmüştür.

10-Mufassal Tarihçe –A.B.– 2.Baskı sh: 2034 Ve mealiyle aynı manada, fakat talebeleri­nin imzalarıyla Emirdağ Lâhikası-ll sh: 85-86 da bir mektupta bulunmaktadır.

11-Merhum Hüsrev Ağabey bir defasında bana bu mevzu'da şöyle demişti: "Molla Abdülmecid'in yazısıyla bana gelen Türkçe tercümesi, o kadar girift ve karmaşıktı ki, içinden ancak ben çıkabildim." Bu ifadeye göre eserin tasarruflara uğradığına ve mevcut halindeki hatalara badi oldu­ğuna kanat getirilebilir.

12-Bu mevzuda bak: Mufassal Tarihçe-i Hayat –A.B.– 2. Baskı sh: 905

13-Bu mektup, Hulusi Bey'in dosyamızda daha birkaç mektubuyla beraber mevcuttur.