Ders: Mesnevi-yi Nuriye(Zeyl-ül Habbe)

İzah: Prof. Dr. Alaaddin Başar

*Cenab-ı Hakk'ın varlık mertebesine göre kâinat ve içindekiler vehmi mertebedeler, ama yok da değiller. Buna bir misal; bir odada bir lamba ve bir kaç ayna var. Aynadaki lambaların akisleri vehmi bir mertebede. Asıl lamba sönse, onlar da kaybolurlar. Ama yok da değiller.

*Biz doğmadan önce Cenab-ı Hakk'ın ilim dairesindeydik. Var değildik, ama yok da değildik, vehmi bir mertebedeydik. Cenab-ı Hakk'ın izniyle harici vücud giydik, dünyaya geldik.

*Vahdet-i vücud anlayışına göre kâinat bir hayal, bir vehim. Üstad bunu kabul etmiyor. Hayır, kâinat var. Ama Allah'ın var etmesiyle var. Yokluktan varlık sahasına çıkartılmış. Her an yok edilebilir bir varlık mertebesinde. Bizatihi bir vücud sahibi değil..

* İnsan âlemin güzelliğini görebiliyor. Bir arının bunlardan haberi yok..Diğer hayvanlar da öyle. Çok cüzi bir kavramaları var..Aynı zamanda insana kainatta tasarruf yetkisi verilmiş..

*Bir rivayete göre, Hz. Âdem'e secde eden melekler, dünyanın tedvir ve tedbirinde müekkel meleklermiş. Mesela güneşe müekkel melek, secde ediyor, bu demektir ki, güneş insanoğluna hizmet edecek, hakeza dağlara, bağlara, denizlere, hayvanata müekkel meleklerin secdesi, ileride onların insanın emrine musahhar edileceğine işaret diyor bazı âlimlerimiz.

*İnsan esfel-i safilinden ala-yı illiyine çıkacak istidatta yaratılmış. Her şey olabilecek bir fıtratta. Mesela bir koyun kaç sene yaşarsa yaşasın, bir terakki ve tedenniye uğramıyor. Diğer mahlukat ta hakeza..