Nazm’ın Cezaletinden ve Hüsn-ü metanetinden Kur’an’ın i’cazı’nın (mucize oluşunun) esası nazmıyla alakalıdır. Yani harflerin, kelimelerin ve surelerin birbirleriyle bütünlük arz etmesi, onda yer alan her şeyin bulunduğu yere tam uygunluk arz etmesidir. Kur’an’da her kelime binanın tuğlaları gibi yerli yerine oturtulmuştur.(1)

Kur'ân-ı Hakîm'in ;1.Her bir cümledeki, hey'atındaki nazımda
2.Kelimelerindeki nizamda
3.Cümlelerin birbirine karşı münasebatındaki intizamında harika bir ahenk vardır. (2) Bu sebeple Kur'an-ı Kerim'in nazm'ındaki cezaleti ve hüsn-ü metaneti kelime ve harflerindeki harika bir ahenk ve münâsebet ile nazm ve tertibindeki cezâlet ve güzellik olarak söyleyebiliriz.

Cezalet lugatta sertlik ve yumuşaklık ifade eden kelimeleri konuya en uygun biçimde kullanmak, akıcılık ve düzgün konuşma olarak geçer. Kur'ân-ı Hakîm'de harflerin kelimelerin ve cümlelerin seslendirilmesi esnasında ortaya çıkan, kulağa ve ruha hoş gelen, diğer söz türlerinde hiç rastlanmayan bir ses ahengi vardır. Fonetik açıdan Kur’an, şehirlilerin ifadesindeki yumuşaklıkla bedevilerin anlatış tarzındaki sertliği hikmetli bir ölçüde birleştirerek meydana getirdiği ahenkli bir ses sayesinde ancak zihinlerde tasavvur edilebilen bir ses armonisi gerçekleştirmiştir.

Böylece, Kur’an-ı Kerîm’de yer alan her bir kelime, bulunduğu yere tam bir uyum arz eder.

“Mesela, Şeytanın vesveselerinden bahseden Nas suresinde sıkça tekrar edilen “s” sesi, adeta şeytanın fiskoslarını ses olarak da yansıtmaktadır.
Yerden suyun çıkışını anlatan yeşşakku ifadesi, çatlayışın, akışın bütün fışırtısını, şakırtısını duyurarak, adeta suyun çıkış tarzını göstermektedir.
Kâfirlere haşmetli bir üslûbla hitab eden Kaf Suresi’nin kelimeleri, cezaletli lafızlardan seçilmiştir. Cenneti anlatan ayetlerde, kelimeler cennetin letafetinden hisse almışlardır.(3)

DİPNOTLAR

1-Kur’an’da Temsili Anlatım, Mehmet Cebeci s.9

2-Sözler, s. 333

3-Doç. Dr. Şadi Eren, Kuranda Teşbih ve Temsiller s:16–17 Işık Yayınları, 2001/İstanbul