Kalp, maddî ve manevî olmak üzere iki manada kullanılır. Maddî kalp, çam kozalağı şeklinde olup, bütün damarlara kan pompalayan ve insan hayatını devam ettiren bir organdır. Manevi kalp ise şuur, vicdan, idrak ve muhabbet gibi duyguların merkezidir. Kalbin gönül, sadr ve fuâd isimleri de vardır. Manevi kalp, imanın mahalli, marifet ve muhabbetin tecelli yeridir. Kalp ancak iman, marifet, muhabbet, zikir ve tespihle tatmin olur. Bir ayette mealen şöyle buyrulur: "İyi biliniz ki, kalpler ancak Allah'ı zikretmekle (anmakla) huzur bulur." (Rad Suresi 13/28)

Elemli, kederli, ıstıraplı ve meşakkatli olan bu fani dünya, insanın ebede uzanan arzularını asla tatmin etmez. "Ancak o ruhun arzularını ve meyillerini tatmin ve temin edecek, âlem-i âhirettir." (Bediüzzaman)

Dünyada hakiki saadet ve gerçek bir rahat yoktur. Dünyadaki zevkler fanidir, ruha, kalbe, akla ve vicdana ait marifetler, duygular ve feyizler zevklidir ve ebedidir. Allah'ı tanıyan, O'nu seven, zikir ve tespihle tatmin olan bir kalbin değeri pek âlidir. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) bir hadis-i şeriflerinde şöyle buyururlar: "Vücutta bir et parçası vardır ki, o sağlam olursa bütün vücut sağlam olur; o bozuk olduğu zaman bütün vücut harap olur. Dikkat edin, işte o kalptir."

Kalp yalnız ve yalnız Yüce Allah'ın muhabbeti ile dolmalı, diğer bütün meşru sevgiler de O'nun namına olmalıdır. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) sürekli olarak şu duayı yaparlardı: "Allah'ım! Senden seni sevmeyi, seni sevenleri sevmeyi, senin rızana ve muhabbetine kavuşturan amel-i salihi işlemeyi niyaz ederim."

İnsan kalbine yerleştirilen muhabbet, fani ve geçici olan dünyayı değil, Yüce Allah'ı sevmek için verilmiştir. "İnsan, kâinatın en câmi' bir meyvesi olduğu için, kâinatı istila edecek bir muhabbet o meyvenin çekirdeği olan kalbine dercedilmiştir. İşte şöyle nihayetsiz bir muhabbete lâyık olacak, nihayetsiz bir kemal sahibi olabilir." (Bediüzzaman)

İmam Nesefi'nin ifadesiyle; "kalbin yeri marifet; asumanı iman, güneşi şevk, kameri muhabbet, toprağı ihsan, bulutu fazilet, meyvesi hikmet ve temizliği tövbedir. Kalbin bir kapısı ilim, bir kapısı hilim, diğer bir kapısı da gayrettir. Onun bir rüknü ünsiyet, bir rüknü tevekkül, bir rüknü de sıdktır. Onun kilidi ve anahtarı fikir ve tefekkürdür."

Semayı yıldızlarla, yeryüzünü çeşitli çiçeklerle bezeten Allah, müminin kalbini de iman, marifet, ilim, zikir ve tespihle süslemiştir.

Kalp

Odur esmanın aynası

Zikir ve tespih cilası

Hakk'a muhabbet sevdası

İmanın merkezidir kalp

Vücutta bir melik gibi

Allah'tır onun sahibi

Nazargâhtır mümin kalbi

Marifete âşıktır kalp

Onunla bilinir Allah

Çünkü odur tecelligâh

Her nimetten büyük vallah

"Ayine-i samettir" kalp

Ona nazar eder Rabbin

Zikir ile olur tatmin

Farzet ki dünya senin

Yine memnun değildir kalp

Her güzelliğin mahalli

Esma orada tecelli

Sonsuz âlemle teselli

Ancak ona razıdır kalp

Her zaman der ebet ebet

Ebede âşıktır elbet

Yeri âlem-i ahiret

Sonsuzlukla tatmindir kalp

Şayet kalbin sağlam ise

Cümle aza alır hisse

Dünya Yüksel'e verilse

Yine mutlu değildir kalp